Demokratik liderlik

Hiyerarşi ve yetkilendirme tanımlarına karşı olup grup üyelerinin istekliliğine göre kendilerine danışılarak grup kararı verilmesine dayanan veya liderin diğer grup üyeleriyle işbirliği içinde genellikle çoğunluk kuralına göre karar almasına dayanan katılımcı karar vermedir (Vroom ve Yetton, 1973). Demokratik liderliğin temel karakteristik özelliği işbirliği, katılımcı yönetim ve sosyal adaleti bünyesinde

barındırmasıdır (Blasé, Blasé, Anderson ve Dungan, 1995; Gale ve Densmore, 2003; Lambert, 1998).

Demokratik liderlik işbirliği süreci olarak kabul edildiğinden; örgüt üyelerinin algı, değer, inanç, sahip olduğu bilgi ve varsayımlarını karşılıklı konuşma ve görüşmeye dayanarak ortaya koyabilmelerine, birlikte fikir üretebilmelerine, paylaşılan inançlar ve yeni bilgiler ışığında işi daha anlamlı hale getirebilmelerine ve bu anlayışları

geliştirecek eylemlerin yaratılmasına olanak sağlar (Lambert, 1998; McClain, Ylimaki, Ford, 2010). Demokratik liderliğin hâkim olduğu bir örgütte katılımcı karar verme yapıları, örgüt üyelerinin karar ve eylemlere açık ve teşvik edici şekilde dâhil edilmesi ve bütün üyelerinin yetkilendirilmesi söz konusudur (McClain, Ylimaki, Ford, 2010). Böylelikle demokratik liderler grup üyelerine rehberlik yapar, grup üyelerinin karar verme dâhil örgüt faaliyetlerine aktif bir üye olarak katılımlarını teşvik eder ve örgütte eşit ve adil bir ortam yaratırlar (Rustin ve Armstrong, 2012).

Dağıtılmış liderlikle ilgili yansıtılan bu terminolojiler, liderlik yaklaşımlarının benimsediği temel kavramlar ve anahtar kelimelerle birlikte Tablo 2.1’de

gösterilmektedir. Görüldüğü üzere, dağılmış liderlik, işbirlikçi liderlik, paylaşımcı liderlik ve demokratik liderlik gibi terimlerinin taşıdığı ortak mesaj; liderliğin tek bir kişinin tekelinde olmadığıdır (Oduro, 2004a). Dağıtılmış liderlik, liderliğin örgütsel hiyerarşiden ayrılarak daha az resmileştirilmesini savunur. Örgütte en üst konumda olan bireylerin sahip olduğu bir dizi kişisel özellik olmaktansa liderliğin her seviyedeki birey tarafından harekete geçirildiği düşüncesini benimser (Fletcher ve Kaufer, 2003, s. 22). Örgütte her düzeyde yer alan bireyin ve sahip olduğu rollerin meslektaşları üzerinde liderlik etkisi oluşturabileceği ve böylece örgütün geneline yön vererek örgütü

etkileyebileceği savunulur (Bolden, 2004). Ancak dağıtılmış liderlik ile bir kahramanlık olgusu olan yetkilendirme kavramı – dağıtımın yalnızca en üstteki öğretmen (okul müdürü) tarafından başlatılması – arasında belirgin bir ayrım bulunmaktadır (Oduro, 2004a).

Kahramanlık sonrası bir olgu olan dağıtılmış liderlik sadece okul müdürü inisiyatifinde değildir. Liderlik rolleri okullarda müdür yardımcıları, öğretmenler, rehber öğretmenler, okul meclisi veya okul komisyonları üyeleri, diğer yönetim organları veya öğrenciler tarafından gerçekleştirilmektedir. Liderlik bir kişiye odaklanmaktansa dağılmaktadır ve herhangi bir bireye veya bir gruba diğerlerinden daha fazla liderlik önceliği vermemektedir (Gronn, 2002b). Bu anlamda liderlik sadece resmi liderlik rolleri olan atanmış liderin elinde değildir, örgütteki birçok birey

tarafından da gerçekleştirilir (Fitzsimons ve ark., 2011). Dağıtılmış liderlik bir örgütte gerekli bütün liderlik işlevlerinin tek bir birey tarafından yapılmasına gereksinim duymaz, aksine bir dizi insanın kolektif olarak liderlik yükümlülüklerinin yerine getirmesini gerektirmektedir (Yukl, 1999). Örgütlerde yürütülen liderlik uygulamaları liderler, izleyiciler ve örgütsel bağlamlar arasındaki etkileşimlerle oluşur ve şekillenir (Fitzsimons ve ark., 2011).

Tablo 2.1

Dağıtılmış Liderlikle İlgili Terminolojiler Liderlik

yaklaşımı

Temel kavramlar Anahtar kelimeler

Katılımcı liderlik Ortak karar verme veya üst ve çalışanlarının karar vermede paylaştıkları etki olarak tanımlanmaktadır.

Örgütte yer alan diğer insanlara liderin kararlarını etkileyebilmede biraz söz hakkı verir.

Örgüte yönelik amaçlar ve politikalar

belirlenirken grup üyelerinin fikirleri alınmaya çalışılır.

Danışma

Ortak karar verme Güç paylaşımı Ademi merkeziyetçilik Yetkilendirme Demokratik yönetim Dağılmış/ Yayılmış liderlik

Lider takipçi düalizmini eleştirir. Lider ve izleyiciler gücü paylaşır. Liderlik beceri ve sorumlulukları örgüt genelinde paylaşılır veya dağıtılır. Örgütsel yönetimin kolektif biçimidir. Lider takipçi ayrımı bulanıklaşmıştır. Organik örgütsel yapılar yansıtılır.

Güç paylaşımı Liderlik

sorumluluklarının paylaşımı

Kolektif yönetim

İşbirlikçi liderlik Stratejik ilişki kurmayı, kaynak paylaşımını, güveni, dürüst ve açık diyalogu ve derin iş ortaklıkları kurmayı destekler.

Kolektif liderlik benimsenir.

Bilgi ve kaynak paylaşımıyla tek başına çözülmeyen sosyal problemlere çözüm üretilir. Örgütte önemli ihtiyaçlar doğduğunda, örgütün birden çok üyesi bünyesinde ortaya çıkar. Örgütün bütün üyelerinin görüş ve katkısı önemli kabul edilir.

İttifak Ortaklık Ortak girişim ve yatırımlar Ağ iletişimi Kolektif liderlik İşbirlikçi problem çözme

Dağıtılmış Liderlikle İlgili Terminolojiler [Devamı] Liderlik

yaklaşımı Temel kavramlar Anahtar kelimeler

Paylaşılmış liderlik

Çok yönlü, dinamik, karşılıklı ve devam eden bir etkileşim sürecidir.

Liderlik etkisi birden çok ekip üyesi arasında dağılır.

Ekip üyelerinin karşılıklı etkileşimleriyle ortaya çıkar.

Ekip üyeleri karar verme ve hedef belirlemeye katılır.

Liderlik çoklu bir olgudur. Liderlik bir işbirliği sürecidir. Resmi otorite ekip üzerindedir.

Ekip üyeleri arasında güç ve sorumluluk paylaşılır.

Liderlik tayin edilmiş lidere ilaveten liderlik rollerini paylaşan ekip üyelerince yayılır.

Ekip üyeleri Kolektif etki Liderlik sorumluluklarının paylaşımı Güç paylaşımı Karşılıklı etkileşimi İşbirliği

Karar vermeye katılım Hedef belirlemeye katılım

Demokratik liderlik

Liderlik işbirliği sürecidir.

Çoğunluk kuralına göre karar almaya dayanan katılımcı karar vermeye bağlıdır.

Örgüt üyelerinin yetkilendirilmesi söz konusudur.

Örgüt üyeleri karar ve eylemlere açık ve teşvik edici şekilde dâhil edilir.

Örgütte eşit ve adil bir ortam yaratılır.

İşbirliği Katılımcı yönetim Sosyal adalet Yetkilendirme Karar ve eylemlere katılım Eşit ve adil örgüt Dağıtılmış liderlik

Liderliğin örgütsel hiyerarşiden ayrılarak daha az resmileştirilmesidir.

Liderlik her seviyedeki birey tarafından harekete geçirilir.

Liderlik sadece resmi liderlik rolleri olan atanmış liderin elinde değildir, örgütteki birçok birey tarafından da canlandırılır.

Liderlik sadece yöneticilerin insiyatifinde değildir.

Liderlik bir kişiye odaklanmaktansa dağılmaktadır.

Herhangi bir bireye veya bir gruba diğerlerinden daha fazla liderlik önceliği verilmemektedir. Bir dizi insanın kolektif olarak liderlik

yükümlülüklerinin yerine getirmesini gerektirir. Liderlik uygulamaları liderler, izleyiciler ve örgütsel bağlamlar arasındaki etkileşimlerle oluşur ve şekillenir.

Hiyerarşiden sıyrılma Her seviyede liderlik Bireye odaklanmama Kolektif liderlik