Dağıtılmış Liderliğin Okul Çıktılarına Etkisi

Dağıtılmış liderliğin yordayıcı özelliğe sahip olması nedeniyle (Gronn, 2002a), dağıtılmış liderlikle ilgili çalışmalar öğrenci başarısını geliştirmeye ve örgütsel gelişim ve değişimin okullarda oluşturulmasına odaklanmaktadır (Campbell, Gold ve Lunt, 2003; Fullan, 2001; Iandoli ve Zollo, 2008; Spillane, 2003). Bu anlamda dağıtılmış liderliğin okul çıktıları üzerindeki etkisi öğrenci çıktıları ve örgütsel çıktılar olmak üzere iki başlık altında incelenecektir.

2.17.1. Öğrenci çıktıları

Dağıtılmış liderliğin öğretmenlere ve öğrenime olan etkisini vurgulayan araştırmaların sayısı son zamanlarda giderek artmaya başlamıştır ancak yürütülen çalışmaların sayıca yetersiz olduğu söylenmektedir (Harris, 2010; Leithwood ve ark., 2009; Menon, 2013). Bu araştırmalar okullarda deneyimlenen dağıtılmış liderlik uygulamalarının doğasına, biçimine ve etkisine yönelik bilgiler sunmaktadır. Ancak bazı araştırmacılar dağıtılmış liderlikle öğrencilerin öğrenme çıktıları arasındaki ilişkiye yönelik iki farklı tarafta yer almaktadır. Dağıtılmış liderlik örüntüleri ile öğrenci başarı sonuçları arasındaki normatif bağın araştırılmasının uygulamaya yönelik belirgin sonuçlar vermeyeceği düşüncesiyle, kimi yazarlar böyle bir ilişkinin araştırılmasının faydasız olduğunu belirtmektedir (Anderson ve ark., 2009). Kimileri ise öğretmenlerin liderlik etkinliklerinde yer alarak öğrencilerine daha etkili öğretim hizmeti vermeleri düşüncesine sahip olarak dağıtılmış liderliğin önemini vurgulamaktadır (Timperley, 2009).

Dağıtılmış liderlik ve öğrencilerin öğrenim çıktıları arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik yapılan çalışmaların başlangıç noktasını iki araştırma oluşturmaktadır (Harris ve ark., 2007). Birincisi, Leithwood ve Jantzi (2000b)

tarafından gerçekleştirilmiştir. Liderlik uygulamalarının okullarda gerçekleştirilmesine yönelik Kanada’da yapılan bu büyük ölçekli nicel çalışmada, liderlik etkinliklerinin büyük bir kısmının öğretmenler üzerinde dağılmasının öğretmen etkililiği ve

öğrencilerin başarı sorumluluk algılarında olumlu etkisi olduğu ortaya koyulmuştur. İkinci çalışma ise, Silins ve Mulford (2002) tarafından Avustralya’da gerçekleştirilen kapsamlı bir çalışma olup dağıtılmış liderliğin öğrenme üzerindeki etkilerini

öğretmenlerin kendileri için önemli gördükleri alanlarda yetkilendirildikleri zaman öğrencilerin öğrenme çıktılarının daha fazla geliştiğini belirtmektedir.

Dağıtılmış liderliğin öğrencilerin başarı sorumluluk algıları ve öğretmen etkililiği üzerindeki etkisine ek olarak öğretmen liderliği üzerine İngiltere’de yapılan bir

araştırmaya göre, öğretmenlerin karar verme süreçlerine katılmalarıyla öğrencilerin motivasyon ve öz-yeterlikleri arasında olumlu ilişkiler bulunduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmanın bulguları dağıtılmış liderlik ve öğrencilerin başarı sorumlulukları arasında olumlu ilişkiler olduğu yönündedir. Öğretmenler okul ortamında karar süreçlerine daha fazla katıldıklarında hem öğretmen hem de öğrencilerin morallerinin arttığı

gözlemlenmiştir (Harris ve Muijs, 2004).

2.17.2. Örgütsel çıktılar

Dağıtılmış liderliğin öğrenci çıktılarıyla olan ilişkisine yönelik yapılan

araştırmalara ilaveten, dağıtılmış liderliğin diğer eğitim çıktılarına olan etkisini araştıran çalışmalar da mevcuttur. Sınırlı sayıda yapılan araştırmalarda dağıtılmış liderlik ile öğretmenlerin akademik iyimserlikleri, öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları ve okul gelişimi arasında ilişkiler olduğu belirtilmiştir. Ayrıca bazı araştırmacılar tarafından dağıtılmış liderliğin öğretmen öz-yeterliği ve morali, örgütsel değişim ve reform, okul gelişimi gibi kavramlar arasında yakın ilişkiler olabileceği ileri sürülmektedir.

Mascall, Leithwood, Straus ve Sacks (2009) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada dağıtılmış liderlik ile öğretmenlerin akademik iyimserlikleri arasında bir ilişki olduğu ileri sürülmüştür. Bu çalışmada planlı olarak yürütülen dağıtılmış liderlik ile öğretmenlerin akademik iyimserlikleri arasında yüksek olumlu ilişkiler olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda bu araştırmada, plansız ve uyumsuz olarak yürütülen

dağıtılmış liderlik ile akademik iyimserlik arasında olumsuz ilişkiler olduğu belirtilmiştir.

Hulpia ve Devos (2010) tarafından gerçekleştirilen diğer bir çalışmada,

öğretmenlerle yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler neticesinde dağıtılmış liderlik ve öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasında bir bağ bulunmuştur. Bu çalışmaya göre okul liderleri yüksek oranda erişilebilir olduğunda ve öğretmenlerin karar verme süreçlerine katılımları teşvik edildiğinde, öğretmenler okullarına daha bağlı

ise, dağıtılmış liderliğin öğretmenlerin öz-yeterliklerini ve morallerini olumlu yönde etkilediği belirtilmektedir (Harris ve Muijs, 2004).

Literatürde okullarda dağıtılmış liderliğin okul gelişimiyle olan ilgisine yönelik yapılan çalışmalar da mevcuttur. Hallinger ve Heck’in (2009) yapmış olduğu nicel bir çalışmada dağıtılmış liderlikle okulun gelişim kapasitesi arasında bir ilişki olduğu belirtilmiştir. Bu çalışmada dağıtılmış liderliğin okul gelişim süreçlerine önemli etkisi olduğu savunulmuştur. Benzer şekilde Shakir, Issa ve Mustafa (2011) tarafından yapılan nitel bir araştırmada, dağıtılmış liderliğin okullarda benimsenmesiyle öğretmenlerin otoriteyi paylaştıkları ve okul gelişimine katkı sağladıkları belirtilmiştir. Bu bağlamda Harris de (2004a) dağıtılmış liderliğin okul gelişimine kuşkusuz katkısı olduğunu ve okul kapasitesini geliştirdiğini savunmaktadır.

Bazı dağıtılmış liderlik çalışmaları sadece öğretimsel liderlik ve öğrenci

çıktılarına odaklanmakla kalmayıp dağıtılmış liderliğin örgütsel reformları üzerindeki rolü üzerinde durmaktadır (Harris, 2006; Ogawa ve Bosset, 1995). Dağıtılmış liderliğin okullarda geliştirilmesinin okul gelişimini sağlayabileceği; okullarda inovasyon, reform ve değişimin yaratılmasında etkili olabileceği belirtilmektedir (Carter ve MacDonald, 2006). Ayrıca, araştırmacılar tarafından dağıtılmış liderliğin okul gelişimi

uygulamalarına ve eğitim örgütlerine bir bütün olarak yardımcı olabileceği belirtilmektedir (Camburn ve ark., 2003; Goldstein, 2004; Mayrowetz, 2008). Bu çalışmalarda öğretmenlerin okullarda karar süreçlerine katılımlarını destekleyen dağıtılmış liderliğin örgüt iklimi, moral, çalışma yükü ve yaratıcılığı, örgüt kalitesi ve değerleri üzerinde olumlu etkisinin olabileceği ileri sürülmektedir. Bu bağlamda dağıtılmış liderlik ve örgütsel gelişmeyle ilgili ifade edilen bu değişkenlerle daha fazla çalışma yapılması gerekmektedir.

Yapılan çalışmalarda dağıtılmış liderliğin okulun yegâne amaçlarından

öğrencilerin öğrenmeleri üzerinde olumlu etkisinin aksine (Sheppard ve Dibbon, 2011), bazı yazarlar da dağıtılmış liderliğin olumsuz etkileri olduğunu belirtmektedir

(Leithwood ve Jantzi, 2000; Mayrowetz, 2008; York-Barr ve Duke, 2004). Örneğin, Mayrowetz (2008), bazı araştırmacıların okullarda dağıtılmış liderliğin

benimsenmesinin öğretmenler ve okullar üzerinde olumsuz etkilere yol açtığını belirttiklerini ifade etmiştir. Dağıtılmış liderliğin liderlik sorumlulukları nedeniyle öğretmenleri strese soktuğu ve liderlik etkinliklerine katılımın yararlarının öğretim uygulaması veya okul gelişimini sağlamadığı ileri sürülmüştür. Ancak bu düşüncelerin varsayım olarak kaldığını ve ampirik olarak henüz test edilmediğini belirtmek gereklidir

ve dağıtılmış liderliğin okullarda birden çok kişinin başarılı bir şekilde okul liderliğine katılması sağlandığı takdirde okul gelişimine katkı getirebileceği ve okul kapasitesini geliştirebileceği düşünülmelidir (Sheppard, Hurley ve Dibbon, 2010).

III. BÖLÜM