EtkileĢimin analizi
AraĢtırmada ne Ģekilde ortaya çıktı? OluĢup oluĢmadığı +/- a. Başlatma + b. Doğrulama/ onaylama + c. Cevaplar + d. Sıra alma- verme/dönüşümlü + e. Dikkat + f. Yoğunluğun kontrolü + g. Duygulu katılım + h. Bağımsız davranma +
Araştırmacı danışman etkili iletişimin sağlanmasında kendini kontrol etmek için yararlandığı bu form ile ilgili bulgulara aşağıda yer verilmiştir.
Danışmanın uygulama sırasında başlatmadan yararlanması: Danışman başlatma
sürecinde istediği yiyecekler arasından ve elinde tutmak istediği nesneler arasından seçim yaptırma ile ilişkili olarak ipucu vererek uygulamaya giriş yapmıştır. Uygulama öncesinde “Sınıfımızda neler neler varmış?”, Bu gün benden ne istiyorsun?” gibi ipuçları ile seçim yapma ve konuşmayı başlatma yolu açılmış ve o günkü yapılan seçimlere göre uygulama sırasında pekiştireçlere yer verilmiştir. Yiyecek pekiştireçleri arasında farklı türlerdeki pudingler ve çubuk krakerler nesne pekiştireçleri arasında ise plastikten yapılmış bazı oyuncaklar sayılabilir. Her uygulamanın başlangıcında gerçekleştirilen bu sürecin çocuk ile danışman arasındaki uyumun arttırılmasına destek verdiği ilişkili literatürde de belirtilmektedir. Bir diğer basamak doğrulama ya da onaylamadır.
Danışmanın uygulama sırasında doğrulamadan/onaylamadan yararlanması: Doğrulama;
başlatmanın net bir şekilde fark edildiğinin onaylanması şeklinde betimlendiğinden danışman bu sinyali/işareti ya da dokunmayı tekrarlayarak doğrulama/onaylama yapmış
olur. Örneğin; çocuğun portakal sıkma makinesine, saza, perküsyon aletlerine uygun şekilde tekrarlı dokunması gibi. Portakal suyu sıkma makinesi ile kapsamlı sağaltım programına geçilmeden önce elde edilen verilerden çocuğun onay vermediği açık şekilde gözlemlenebilmektedir. Bu sebeple sağaltım programının içine dokunmaya şekil verme izlenimi veren ek bir ön basamak eklenmiştir. Etkileşim analizindeki bir diğer basamak cevaptır.
Danışmanın uygulama sırasında cevaplamadan yararlanması: Örneğin, uygulama
sonrasında cevaplar kendisine yönlendirilen çünkü …ve kemiklerimiz konulu sorulara uygun şekilde cevap verme olarak ortaya çıkmıştır. Uzaylılar ile ilgili problem davranışın sağaltımında kullanılan çünkü… sorularının ön çalışmasında kullanılan 10 soruya cevap verme davranışındaki gelişim ortamlar arası çoklu yoklama grafiğinde sunulmuştur. Ek olarak genelleme çalışmalarında da cevap davranışının bağımsız olacak şekilde geliştiği ve bununla ilişkili öfke nöbeti ve eşlik eden bağırma ve tekmeleme hareketlerinin tamamen yok olduğunu söyleyebiliriz. Benzer olumlu sonuçlar şarkı formatı ile öğretilen kemiklerimiz konusu ile ilişkili soruların dörtte üçünün şarkı formunda olmadan doğru şekilde cevaplandırılmasında da elde edilmiştir. Etkileşim analizindeki bir diğer basamak sıra alma ve vermedir.
Danışmanın uygulama sırasında sıra alma ve vermeden yararlanması: Uygulama
öncesinde sıra alma sınırlı şekilde ve yoğunlukla kendi istediği pekiştireçler üzerinden yürütülürken uygulama süreci sonrasında sıra alma çünkü…sorularının yanıtı, portakalları danışmandan alıp, yıkayıp tekrar danışmana verme, belirli bir ritimde çalınan darbuka, bendir gibi perküsyon aletlerini danışmandan alarak bir süre çalma ve tekrar farklı bir ritm için danışmana verme, kemiklerimiz şarkısının bir satırını danışman bir satırını çocuğun söylemesi ve kemiklerimiz ile ilgili sorulara cevap verme şeklinde ortaya çıkmıştır. Etkileşim analizindeki bir diğer basamak ise dikkattir.
Danışmanın uygulama sırasında dikkatten yararlanması: Dikkatle ilişkili olarak nesneye
odaklanma öğretim sonrasında saz, perküsyon aletleri, portakal suyu sıkma makinesi ile gerçekleşmiştir. Çoklu yoklama grafiğinde görülen portakal sıkma talep edildiğinde yönergeye uyma davranışındaki artış çocuğun portakal sıkma becerisine odaklanarak beceriyi sonuna kadar odaklanarak gerçekleştirebildiğini ifade etmektedir. Çoklu yoklama grafiğinde görülen çocuktan saz ve perküsyon aletlerini çalması talep edildiğinde çocuğun
davranışsal sonuca ulaşacak şekilde giderek artan sürelerde müzik aleti çalması çocuğun odaklanmasının arttığını ifade etmektedir. Çoklu yoklama grafiğinde görülen iletişim içeriğindeki artış arka arkaya sorulan 10 çünkü… sorusuna çocuğun giderek artan şekilde cevap vermesi ile odaklanmanın arttığını ifade etmektedir. Nitel şekilde ifade edilen hayat bilgisi örnek çalışması içinde yer alan “kemiklerimiz konusu ile ilişkili arka arkaya sorulan sorulara giderek daha fazla doğru yanıt vermesi çocuğun odaklanmasındaki artışı ifade eder. Gerek “çünkü” soruları ilişkili gerekse hayat bilgisi sorularına cevap vermesi talep edildiğinde çocuğun danışmanı dinlemesi ve soruya cevap vermesi (danışmanın soru sorması)-(dinleme-cevap verme) şeklinde devam eden sıra alma becerisindeki artış yukarıda odaklanma ile aynı şekilde çoklu yoklama ve nitel açıklamalarda yerini almıştır. Etkileşim analizindeki bir diğer basamak ise yoğunluğun kontrolüdür:
Danışmanın uygulama sırasında yoğunluğun kontrolünden yararlanması: Soru-cevap
şeklindeki uygulamalarda danışman etkileşimin yoğunluğunu kontrol etmek için oyun şeklinde ve hızlı bir tempoda danışmanın sorusu hemen arkasından çocuğun cevabı ve çocuğun pekiştirece ulaşması şeklinde şelale etkisi (birbirini takip eden) üzerinden sürdürülmüştür. Çocuk eğlenceli ve şelale etkisindeki süreç içinde öğretip öncesinde olduğu gibi gerginliğini sürdürmemiş böylelikle etkileşimin yoğunluğunu uygun şekilde yönlendirmeyi başarmıştır. Benzer şekilde ne kadar hızlı portakal suyu sıkarsa sürecin doğal pekiştireci olan portakal suyunu içme ödülüne daha hızlı kavuşacağından dolayı etkileşimin yoğunluğunu uygun şekilde ayarlayabilmiştir. Etkileşim analizindeki diğer bir basamak ise duygulu katılımdır.
Danışmanın uygulama sırasında duygulu katılımdan yararlanması: Duygulu katılım en
yüksek seviyede “çünkü” sorularının genellemesinde ortaya çıkmıştır. Çocuk “börp yapılmaz çünkü kızlar bundan hoşlanmaz” cevabını verirken “hoşlanmaz” kelimesini uzatarak söyledikten sonra her defasından gülümser. Stajyer öğretmenlerle yapılan görüşmede bu çalışmadan sonra birlikte güldüklerini ve çok eğlendiklerini paylaşmışlardır. Benzer eğlenceli durum özel eğitim merkezinde danışman ile birlikte uygulama yaparken de yaşanmıştır. Çocuk ve danışman karşılıklı gülerek eğlenmişlerdir. Bir diğer duygulu katılım kulaklarımız şarkısını söylerken ve ilişkili sorulara yanıt verirken gerçekleşmiştir. Özellikle şarkının içindeki kafiyeli kelimeleri söylerken gülümsemeler ve hoş ses tonları ile cevap vermeler ortaya çıkmıştır. Etkileşim analizindeki diğer bir basamak ise bağımsız davranmadır.
Danışmanın uygulama sırasında bağımsız davranmadan yararlanması: Portakal sıkma
makinesine dokunma, sazı çalma gibi uygulamaların başından sonuna kadar bağımsız olmasa da bu beceriler içinde bağımsız olduğu zaman dilimleri gözlemlenmiştir. Örneğin., portakal sıkmada portakalları bağımsız yıkaması ve bağımsız danışmana uzatması, sıkma kolunu bulduğunda bağımsız olarak çevirmesi, portakal kabuklarını tek tek çöp kutusuna atmasını sayabiliriz. Birkaç dakika boyunca sazın sapını uygun şekilde tutma, kendisine verilen ritmi perküsyon aletleri ile ritim çalabilme bunlar arasında belirtebiliriz. Ek olarak çocuğa yönlendirilen çünkü… sorularının tamamında bağımsız olmayı başarmıştır. Kemiklerimiz ile ilişkili sorularda ise ¾ oranında bağımsız cevap vermeyi gerçekleştirmiştir.
Bulgular müdahale sırasında danışmanın çocuk ile olan iletişiminin niteliğini önceden planladığı gibi kontrol altında tutarak gerçekleştirdiği ve bu nedenle uygulamanın iç geçerliliğinin olumlu şekilde etkilendiği izlenimi edinilmiştir. Ek olarak araştırmada etkileşimin analizinin ne şekilde ortaya çıktığı iki gözlemci tarafından da gözlemlenmiştir.
BirleĢtirilmiĢ DavranıĢsal Konsültasyon Süreçleri Ġçinde DanıĢmanın Çocuğa YaklaĢımının Düzenlenmesi ÇalıĢması Ġç geçerlilik Gözlemci Gözlem Formu (EtkileĢimin analizi)
Gözlemcilerden elde edilen bulgular müdahale sırasında danışmanın çocuk ile olan iletişiminin niteliğini önceden planladığı gibi kontrol altında tutarak gerçekleştirdiği yönündedir. Bu veriler BDK uygulamanın iç geçerliliğini olumlu şekilde etkilediği izlenimi vermektedir.
4.4. BDK için GeliĢtirilen Veri Toplama Araçlarından Elde Edilen Bulgular ve