AraĢtırmanın nitel bölümünde yer alan bulgu ve yorumlar

BDK süreci ile ele alınan ve nitel şekilde araştırmada yer verilen davranışlar “kemiklerimiz” konulu akademik bir beceri öğretimi ön çalışması, çocuğun kendi yatağında uyuması, bağımsız tuvalet becerisi kazanması, yemekten sonra geğirme davranışının ve cinsel organına dokunma davranışının azaltılması ile ilgilidir. Süreç baba ve sınıf öğretmeni ile gerçekleştirilen oturumlar boyunca sürdürülmüş ve metot bölümünde yer verilmiştir. Kemiklerimiz konusu ile ilişkili kısa şarkı öğretimi uygulamasının bir sonraki gün sürdürülen değerlendirme sürecinde denek ¾ oranında kendisine sorulan ilişkili sorulara yanıt vermiştir. Araştırmada fen ve teknoloji ders içeriği arasında yer alan kemiklerimiz konusu kısa bir şarkı ile öğretilmeye çalışılmıştır. Fen bilgisi temelli bir ders içeriğinin şarkı formatında öğretilerek ilişkili anlama sorularının sorulması yoluyla değerlendirme gerçekleştirilmiş ve öğretmenin sınıf içinde uygulayabileceği denek için uygun bir öğretim stratejisi belirlenmiştir. Bu amaçla oldukça kısa bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Uygulamanın kısa olması deneğin ¾ oranında şarkı sözlerini bağımsız söylemesi ve anlama sorularının ¾ oranında doğru cevaplanması ile sonlanmıştır. Yanıtlar şarkı şeklinde değil, normal konuşma temposunda denek tarafından verilmiştir. Uygun öğretim stratejisini belirleme sürecinde kısa öğretim ve hemen arkasından gelen değerlendirme yaklaşımı benimsendiğinden öğretim kısa tutulmuştur. Bu nedenle şarklı öğretimi %100 ve anlama sorularına %100 olacak şekilde devam edilmemiştir. Buradaki amaç öğretim yapmak değil belirlenen strateji ile öğretim yapıldığında bunun öğrenmeye olan etkisine bakılarak denek için uygun olup olmadığına karar vermektir. Yöntem sınıf öğretmeninin uygulamadığı bir yöntemdir ve öğretmenin kendi ifadesine göre “pek çok yöntem denemiş fakat başarılı olamamıştır”. Etkin öğretim stratejisinin belirlenmesinde kullanılan kısa öğretim ve hemen ardından uygulanan değerlendirme sürecinin uygunluğu Lewis, Sugai ve Colvin’ın (1998) çalışmasında da ifade edilmektedir. Yazarlar özellikle görme yetersizliğinden etkilenmiş çocuklarla çalıştıklarından yazarların ortaya attıkları yaklaşımlar araştırmanın deneğinin görme yetersizliğine sahip olması nedeni ile daha da değerlidir.

Bu kısa süreli öğretim uygulaması ve değerlendirme süreci deneğin ritim ve kafiye ile kendisine sunulan öğretim sürecine olumlu dönüt verdiği söylenebilir.

Okulda deneğin bağımsız tuvalet becerisini kazanması için baba, sınıf öğretmeni ve stajyer iki öğretmen ile gerçekleştirilen uygulamada birkaç hafta içinde denek okulda giriş katında yer alan tuvalete yönlendirildiğinde ve kapıya kadar getirildiğinde bağımsız şekilde tuvalet becerisini gerçekleştirdiği BDK oturumları içinde belirlenmiştir. Benzer şekilde stajyer iki öğretmen tarafından rahatsız edici bulunduğu ifade edilen yemek sonrası sesli şekilde geğirme ve cinsel organa dokunma davranışları azaltılmaya ve daha sempatik bir şekle getirilmeye çalışılmasına fikir birliği ile karar verilmiş ve bunun için deneğe neden sonuç ilişkisi içerikli cümleler öğretildiğinde, deneğin uygun durumda kendiliğinden uygun şekilde bu cümlelerden yararlandığı BDK oturumları ile saptanmıştır. Denek sınıf içinde sesli şekilde geğirdiğinde “Börp yapılmaz çünkü, kızlar bundan hoşlanmaz ve benzer şekilde sınıf içinde cinsel organına dokunduğunda “Pipiye dokunulmaz çünkü, kızlar bundan hoşlanmaz” şeklinde kendini ifade ettiğinde stajyer öğretmenler bu davranışları, çok sempatik bulduklarını, daha önce itici ve korkutucu buldukları deneğe sarıldıklarını, öptüklerini ve aralarında sıcak bir ilişkinin geliştiğini araştırmacı ile gerçekleştirdikleri kişisel iletişim içinde paylaşmışlardır.

Geğirme ve cinsel organa dokunmaya bağlı problem davranışlarda olumlu gelişmelerin yanı sıra deneğin normal hayat akışı içinde kendiliğinden gerçekleşen genellemeler de önemlidir. Örneğin; anne araba kullanırken anne ile konuşulmaz cümlesi kendiliğinden ortaya çıktığında araştırmacı neden anne araba kullanırken anne ile konuşulmaz çünkü… diye açık uçlu soru sorduğunda, denek kaza olabilir diyerek cevap vermiştir. Benzer şekilde baba araba kullanırken babaya dokunulmaz cümlesi kendiliğinden ortaya çıktığında danışman neden baba araba kullanırken babaya dokunulmaz çünkü… diye açık uçlu soru sorduğunda, denek kaza olabilir diyerek cevap vermiştir.

Sınıf öğretmeni tarafından dile getirilen deneğin evinde kendi odasında ve kendi yatağında yatması gerektiği görüşü, ailenin evlerini değiştirmesi ile gerçekleştirilmiştir. Böylelikle denek bulunduğu okul ve ev ortamında daha bağımsız ve sınıf ortamında daha az rahatsız edici davranışlar sergileyen ve bunun aksine daha çok sempatik davranışlar sergileyen bir konuma geldiği BDK süreci içinde belirlenmiştir. Tüm bu olumlu davranış değişimlerinin araştırmanın amacı olan problem davranışların azalması ve iletişim/sosyal becerilerin gelişimine olumlu katkılarının olduğunu düşündürmektedir.

2.1.2.sayılı amaç olan “Birleştirilmiş davranışsal konsültasyon uygulaması görmeyen otizmli çocuğun uygun olmayan davranışlarını azaltıp, iletişim/sosyal becerilerini geliştirmesine, genellemesine ve sürdürmesine yol açmakta mıdır?” sorusunun cevabına ek olacak şekilde nitel sonuçlar şöyledir: BDK yöntemi kullanılarak müdahale edilen öğrencinin “kemiklerimiz” konulu akademik bir beceri öğretimi ön çalışmasında ¾ oranında başarılı olduğundan, çocuğun kendi yatağında uyumaya başladığından, bağımsız tuvalet becerisi kazandığından, yemekten sonra geğirme davranışının ve cinsel organına dokunma davranışının azaldığından dolayı müdahalenin olumlu olduğu görüşü düşünülmektedir.

4.2. Aile, Sınıf Öğretmeni ve Gönüllü Gözlemciler için GeliĢtirilen Veri Toplama