Uygulama Sonrası Aile/Öğretmen Ġzleme Tarama Formu- öğretim sonrası danışmanlık sürecinin değerlendirilmesinde aile ve öğretmenden benzer sonuçlar elde edilmiştir.
Hem sınıf öğretmeni hem de aile BDK içinde planlanan davranış destek planının ele alınan davranışlarda en yüksek seviyede olumlu sonuç verdiğini, benzer şekilde akademik becerilerin de desteklendiğini, takım çalışmasında ifade edilen önerilerin yardımcı olduğunu ve ilişkili ortamda uygulandığını belirtmişlerdir. Davranış değiştirme tekniklerinin uygulamaya konmasından sonra ise davranışlarda olumlu değişimlerin olduğunu ifade etmişlerdir. Bu bulgulardan yola çıkarak 1.2.2. Amacı ilişkili “Sınıf öğretmeninin ve ailenin BDK uygulamasındaki görmeyen otizmli çocuğun uygun olmayan
davranışlarını azaltıp, iletişim/sosyal becerilerini geliştirmesine ve genellemesine ilişkin görüşleri nelerdir?”sorusuna yanıt olacak şekilde hem öğretmen hem de aile olumlu görüşlerini bildirmişlerdir.
Bilgi Verici Sunu Örneği, uygulamadan önce ve sonra aile ve sınıf öğretmeni ile ayrı ayrı paylaşılmış ve Ek. 8-Ek. 9 da yer alan formlar ile bilgi verici sunu üzerinden çeşitli veriler toplanmıştır. İlişkili bulgulara aşağıda yer verilmiştir.
Aile Değerlendirme Formu (Uygulama Öncesi/Sonrası)- Görsel Sunuları Öncesinde ve Sonrasında Yeterlilik
Aileden elde edilen görsel sunu öncesi bulgular:
5li puanlama sistemine göre kendilerini (2 seviyesinde) OSB hakkında az bilgili bulan anne ve baba son ay içinde fazlaca stres yüklendiği ve çocuklarının zor davranışları ile baş etmede annenin 2, babanın ise 4 seviyesinde kendine güvendiğini ortaya
koymaktadır. Son ay içinde çocuğun davranışlarını yönlendirmenin baba için bir miktar zor olduğu anne için daha zor olduğu ve (4 seviyesinde) fazlaca desteye ihtiyaç duyduklarını paylaşmışlardır.
Aileden elde edilen görsel sunu sonrası bulgular ve yorumlar:
Görsel sunu sonrasında ise anne ve baba (4,5 seviyesinde) OSB ye sahip çocukların zayıf ve kuvvetli alanlarını da içeren bilgilendirme ile kendilerini oldukça bilgili bulduklarını ifade etmişlerdir. 4 seviyesinde olan stresin görsel sunu sonrasında 2 seviyesine gerilediği ve ailenin 4,5 seviyesinde çocuklarının zor davranışlarının üstesinden gelmek için kendilerine güvendikleri görülmektedir. Bu bulguya eşlik eder şekilde anne ve baba çocuklarının davranışlarını yönlendirmekte 1,5 seviyesinde (az) zorlandıklarını açıklamışlardır. Ebeveyn olarak sunu öncesinde 4 seviyesinde gerçekleşen desteğe ihtiyaç gösterme durumunun 2 seviyesine gerilediği görülmektedir. Görsel sunu öncesi ve sonrasında “Aile değerlendirme formu ile elde edilen bulgular ışığında ailenin birleştirilmiş davranışsal konsültasyon uygulamasının içinde yer alan OSB ye sahip çocuklar hakkındaki
“görsel sunu” formatında uygulanan bilgilendirici sunuların, çocuklarının zayıf ve kuvvetli alanlarını daha iyi tanımalarına ve çocuklarının davranışlarını yönlendirmede kendilerine daha çok güvenmelerine yardımcı olmuş görüşü ortaya çıkmaktadır.
Öğretmenden elde edilen görsel sunu öncesi bulgular ve yorumlar:
5li puanlama sistemine göre kendisini (1 seviyesinde) OSB hakkında hiç bilgili bulmayan öğretmen, son ay içinde fazlaca stres yüklendiğini ve öğrencisinin zor
davranışları ile baş etmede 4,5 seviyesinde kendine güvendiğini ortaya koymaktadır. Son ay içinde öğrencinin davranışlarını yönlendirmenin 3 seviyesinde zor olduğu ve (4 seviyesinde) fazlaca desteye ihtiyaç duyduğu öğretmen tarafından ifade edilmiştir.
Öğretmenden elde edilen görsel sunu sonrası bulgular:
Görsel sunu sonrasında ise öğretmen (4 seviyesinde) OSB ye sahip öğrencisinin zayıf ve kuvvetli alanlarını da içeren bilgilendirme ile kendini oldukça bilgili bulduğunu ifade
etmiştir. 4 seviyesinde olan stresin görsel sunu sonrasında 1 seviyesine gerilediği ve öğretmenin 5 seviyesinde öğrencisinin zor davranışlarının üstesinden gelmek için kendine güvendiği görülmektedir. Bu bulguya eşlik eder şekilde öğretmen öğrencisinin davranışlarını yönlendirmekte hiç zorlanmadığını açıklamıştır. Öğretmen olarak sunu öncesinde 4 seviyesinde gerçekleşen desteğe ihtiyaç gösterme durumunun 2 seviyesine gerilediği görülmektedir. Görsel sunu öncesi ve sonrasında “Öğretmen değerlendirme formu ile elde edilen bulgular ışığında öğretmenin birleştirilmiş davranışsal konsültasyon uygulamasının içinde yer alan OSB ye sahip çocuklar hakkındaki “görsel sunu” formatında uygulanan bilgilendirici sunuların öğrencisinin zayıf ve kuvvetli alanlarını daha iyi tanımasına ve öğrencisinin davranışlarını yönlendirmede kendisine daha çok güvenmesine yardımcı olmuş izlenimi uyandırdığını söylemek mümkündür.
1.2.3. Amacı ilişkili “Sınıf öğretmeninin ve ailenin birleştirilmiş davranışsal konsültasyon uygulamasının içinde yer alan OSB ye sahip çocuklar hakkındaki yansı formatında uygulanan bilgilendirici sunular, çocuğun zayıf ve kuvvetli alanlarını daha iyi tanımaları ile ilgili görüşleri nelerdir?” sorusuna yanıt olacak şekilde hem öğretmen hem de aile olumlu görüşlerini bildirmişlerdir.
Sosyal Geçerlik Soruları-Müdahale Etkililiği- öğretim sonrası sosyal geçerlilik soruları değerlendirilmiştir.
Aile ve sınıf öğretmeni BDK içinde yer alan eğitim sürecinin niteliğinin mükemmel olduğunu, beklentilerini ve ihtiyaçlarını tamamen karşıladığını, programı diğer eğitimci ve profesyonellere kesinlikle tavsiye edebileceklerini, danışmanlık hizmetinin çok doyumlu olduğunu, program içinde birlikte uygulama yapılan bireylerle etkili bir şekilde etkileşime geçebildiklerini açıklamışlardır. Benzer programa katılımını öğretmen arkadaşlarına kesinlikle önerebileceklerini ifade etmişlerdir. Bu bulgulardan yola çıkarak ailenin birleştirilmiş davranışsal konsültasyon uygulamasının sosyal geçerliliği ve uygulanabilirliği hakkında yüksek seviyede olumlu yaklaşımı olduğu izlenimi elde edilmektedir. Aynı şekilde sınıf öğretmeninin birleştirilmiş davranışsal konsültasyon uygulamasının sosyal geçerliliği ve uygulanabilirliği hakkında yüksek seviyede olumlu yaklaşımı olduğu izlenimi elde etmek mümkündür.
Bu sonuçlardan yola çıkarak 1.2.4. amacı ilişkili “Sınıf öğretmenine ve aileye göre birleştirilmiş davranışsal konsültasyon uygulamasının sosyal geçerliliği ve uygulanabilirliği hakkındaki görüşleri nelerdir? Sorusuna yanıt olacak şekilde hem öğretmen hem de aile olumlu görüşlerini bildirmişlerdir.
“Uygulama Sonrası Aile/Öğretmen İzleme Tarama Formu” ve “Sosyal Geçerlik Soruları-Müdahale Etkililiği” formlarından benzer sonuçların elde edilmesi üzerine,
müdahale sürecine dolaylı şekilde şahit olan gönüllü gözlemcilerden yararlanılmış ve “Sosyal Geçerlik Soruları-Müdahale Etkililiği-Gönüllü Gözlemciler Formu” oluşturulmuştur. Form ile ilişkili bulgular aşağıda yer almaktadır.
Sosyal Geçerlik Soruları-Müdahale Etkililiği-Gönüllü Gözlemciler Formu
İç gözlemciler ile gerçekleştirilen sosyal geçerlilik çalışması aile ve sınıf öğretmeninin görüşlerini destekler nitelik taşımaktadır. Buna ek olarak danışman için ve BDK için geliştirilen veri toplama araçlarından elde edilen bulgular araştırmanın planlandığı gibi yapıldığını ortaya koyduğundan araştırmanın niteliğini arttırır şekildedir.
Bağımsız DıĢ Gözlemcilerin Sosyal Geçerlilik Soruları
Gözlemci-1 Gözlemci-2 Gözlemci-3
1. Ailenin çocuklarının davranışları ile ilgilenme yönteminden hoşlandım.
+ + +
2. Ailenin çocukları ile etkileşim kurma metodu çocuğu etkileşimi üzerinde kalıcı bir gelişmeye neden olacaktır.
+ + +
3. Ailenin çocuk ile etkileşim metodu çocuğun davranışlarını hedef
almaktadır.
+ + +
4. Ailenin çocuk ile etkileşim metodu kabul edilebilir bir uygulamadır.
+ + +
5. Ailenin çocuk ile etkileşim metodu zaman ve enerji harcamaya değer.
+ + +
6. Müdahale, görme ve OSB ye sahip çocukları olan pek çok ailenin
seçebileceği bir metodu içermektedir.
7. Görme ve OSB’ye sahip çocuğun ailesi ile iyi bir etkileşimi vardır.
+ + +
8. Görme ve OSB’ye sahip çocuk sıklıkla uygun olmayan davranışlar (öfke nöbeti, bağırma, ağlama, vurma vb.) sergilemektedir.
- - -
9. Görme ve OSB’ye sahip çocuk sıklıkla uygun davranışlar (yönerge alma, gülümseme vb.)
sergilemektedir.
+ + +
10. Görme ve OSB’ye sahip çocuk mutlu görünüyor.
+ + +
11. Görme ve OSB’ye sahip çocuğun davranışları diğer yaşıtları ile benzer özelliklere sahip.
+ + +
12. Aile çocuğunun iletişimi başlatma çabası/iletişim ipuçlarına karşı
oldukça hassas.
+ + +
13. Aile çocuklarının davranışlarına ipucu ile dönüt veriyor.
+ + +
14. Ailenin çocuğa verdiği dönütler uygun ve davranışın yoğunluğu ile uyumlu.
+ + +
15. Aile çocuğuna insancıl davranıyor.
+ + +
16. Çocuk huzursuzluk yaşıyor görünüyor.
17. Çocuk ailesi ile anlamlı şekilde iletişim kuruyor.
+ + +
18. Genel olarak aile-çocuk etkileşimi olumlu gözüküyor.
+ + +
Gül Yaprak Özel Eğitim Merkezinde denek ile aynı anda ders alan gözlemci velilerden elde edilen sosyal geçerlik-müdahale etkililiği bulguları şöyledir: her üç gözlemci ailenin çocuklarının davranışları ile ilgilenme yönteminden hoşlandıklarını, ailenin çocukları ile etkileşim kurma metodunun çocuğu etkileşimi üzerinde kalıcı bir gelişmeye neden olacağını düşündüklerini ifade etmişlerdir. Gönüllü gözlemciler ailenin çocuk ile etkileşim metodunun çocuğun davranışlarını hedef aldığını ve ailenin çocuk ile etkileşim metodunun kabul edilebilir bir uygulama olduğunu paylaşmışlardır. Ailenin çocuk ile etkileşim metodunun zaman ve enerji harcamaya değer olduğunu, müdahalenin, görme ve OSB ye sahip çocukları olan pek çok ailenin seçebileceği bir metodu içerdiğini paylaşmışlardır. Görme ve OSB’ye sahip çocuğun ailesi ile iyi bir etkileşimi olduğunu belirterek görme ve OSB’ye sahip çocuğun sıklıkla uygun olmayan davranışlar (öfke nöbeti, bağırma, ağlama, vurma vb.) sergilemediğini ifade etmişlerdir. Görme ve OSB’ye sahip çocuk sıklıkla uygun davranışlar (yönerge alma, gülümseme vb.) sergilediğini ve çocuğun mutlu göründüğünü gözlemlemişlerdir. Görme ve OSB’ye sahip çocuğun davranışları diğer yaşıtları ile benzer özelliklere sahip olduğunu belirtmişlerdir. Bulgular BDK süreci içinde yönlendirilen ailenin çocuğa olumlu ve insancıl yaklaşımlar sergilediği, çocuğun ise ailesi ile olumlu ve anlamlı iletişim sergilediği izlenimini uyandırmaktadır. Bu nedenle gözlemcilere göre BDK uygulaması görme yetersizliği olan çocuğun uygun olmayan davranışlarını azaltıp, iletişim/sosyal becerilerini geliştirmesine, genellemesine ve sürdürmesine yol açtığı izlenimini destekler gözükmektedir. Bulgular aynı zamanda ailenin de olumlu yaklaşımlar içinde olduğu izlenimini ortaya koymaktadır.
4.3. DanıĢman için GeliĢtirilen Veri Toplama Araçlarından Elde Edilen Bulgular