DİR’de süre azami olarak sektörüne göre 12 (on iki) aya kadar verilebilir. Fakat rejim kapsamında gemi inşa, komple tesis v.b. ile üretim süreci 12 (on iki) ayı aşacak olan ürünler ve savunma sanayinin alanına giren ürünlerin ihracatına ilişkin süre, proje süresi kadar tespit edilebilmektedir.109 DİR kapsamında yapılacak ithalat ve ihracatlar verilen süre sınırı içerisinde yapılması gerekmektedir. DİİB kapsamında yapılacak olan ithalat ve ihracata ilişkin süreler belge üzerinde belirtilir. Dİİ’ye ilişkin sürede de genelde ithalatın yapıldığı anda gümrük idarelerine izin başvurusu yapıldığından ithalata ilişkin süre de sıkıntı olmamasına rağmen ihracata ilişkin sürenin aşılmamasına dikkat edilmelidir. Söz konusu rejime ilişkin süre sonu da; daha önce tanımlar kısmında da açıklandığı gibi süre bitiminin rastladığı ayın son günüdür. Yapılacak olan işlemlerde müeyyide açısından bu durum önemlidir. Sürenin başlangıcı da DİİB/Dİİ’nin tarihidir.
Ancak bu süreler mutlak olmayıp; beklenmeyen hal veya mücbir sebeplerin varlığında uzatılabilir. Ayrıca izin sahibi tarafından ileri sürülen haklı gerekçelerin varlığının tespiti halinde haklı gerekçelere bağlı olarak süre uzatılabilir.110
DİİB çerçevesinde ilk ithalatın yapıldığı tarih dikkate alınmak suretiyle ya da belge kapsamında hiç ithalat yapılmaması durumunda belge süresi azami 3 (üç) ay uzatılabilir.111 Örneğin 01.01.2018 tarihli DİİB kapsamında ilk ithalatın 01.04.2018 tarihinde yapıldığı varsayıldığında ilgili firmanın talebi üzerine DİİB’e 3 (üç) ay ek süre verilebilir. Ancak bu hükme istinaden DİİB’e ek süre verilebilmesi için izin hak sahibi firmanın en geç belge süresi sonundan itibaren 3 (üç) ay içerisinde elektronik ortamda Ekonomi Bakanlığı’na müracaat etmesi gerekmektedir.
DİİB kapsamında gerçekleştirilmiş olan ihracat değerinin taahhüt edilen belge ihracat değerine oranının en az %25 olması halinde belgeye orijinal süresinin yarısı kadar ek süre verilebilir. Ancak gemi inşa ve komple tesise ilişkin düzenlenen
109 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
(İhracat 2006/12).
110 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
(İhracat 2006/12).
111 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
belgelerde üretimin %25’inin tamamlandığının belgelenmesi zorunludur.112 2013 yılının 10’uncu ayına kadar bu oran %50 iken yapılan değişiklik ile bu oran %25’e çekilmiştir. Buradaki amacın; dış ticaretimizde çok önemli yere sahip olan DİR’i daha da cazip hale getirmek, ayrıca rejimi kullanan imalatçıların/ihracatçıların taahhütlerini gerçekleştirmesini sağlamak ve elde olmayan öngörülemez sebeplerle gerçekleştirilemeyen ihracat taahhütleri için müeyyide uygulamamak olduğu düşünülmektedir. Tamamen sıfırlanmamasının nedeni olarak ise rejim ihlallerini önlemek olduğu söylenebilir. Ancak burada da en geç belge süresi sonundan itibaren 3 (üç) ay içerisinde elektronik ortamda Ekonomi Bakanlığı’na müracaat edilmesi gerekmektedir.
Rejim kapsamında ihracat değerinin taahhüt edilen belge ihracat değerinin en az %25’inin yapılması kaydıyla verilecek olan ek süreye ilişkin değerlendirme yapılırken serbest bölgelere yapılan ihracatlar da göz önüne alınır. Fakat bu ihracatın serbest bölgelere yapılması durumunda belge süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden yurt dışına satışının yapıldığının, başka bir belge/izin ya da Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında TGB’ye ithalatının yapıldığının, serbest bölgeler içerisinde yer alan tesislerin yapımında kullanıldığının veya bu tesislerde makine-teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların parçası olarak kullanıldığının, serbest bölgelerde gemi inşa faaliyetinde bulunan firmalara bu faaliyetleri kapsamında kullanılmak üzere tesliminin yapıldığının, serbest bölgelerden gümrüksüz satış mağazalarına satışının yapıldığının ya da hava, kara ve deniz taşıtlarına kumanya olarak tesliminin yapıldığının tevsiki kaydıyla, belge/izin orijinal süresinin yarısı kadar ek süre verilebilir. Fakat başka bir belge/izin veya Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında TGB’ye yeniden ithalat yalnız ŞMS kapsamında yapılan ihracatlar için geçerlidir. GÖS kapsamında başka bir belge/izin veya Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında TGB’ye yeniden ithalatı durumunda belgeye/izne bu hükme göre ek süre verilemez.113
Komple tesis, gemi inşa v.b. ile savunma sanayi alanında yapılacak faaliyetlere ilişkin düzenlenmiş olan belgeye/izne proje süresine göre ek süre
112 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
(İhracat 2006/12).
113 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
verilebilir. Bu projelere ek süre alınabilmesi için DİİB’in süre sonundan itibaren en geç 3 (ay) içerisinde Ekonomi Bakanlığı’na, Dİİ’nin süre sonundan itibaren ise en geç 1 (ay) içerisinde ilgili gümrük idaresine başvurulması gerekmektedir.114
Firmalar haklı sebep hallerine ilişkin ek süre alabilmeleri için en geç belge süresi sonundan itibaren 3 (üç) içerisinde elektronik ortamda Ekonomi Bakanlığı’na, izne ilişkin ek süre alabilmeleri içinse izin süresinin sonundan itibaren en geç 1 (ay) içerisinde ilgili gümrük idarelerine başvurmaları zorunludur. Bu süreler geçtikten sonra ilgililerince yapılan başvurular değerlendirmeye alınmaz.
Yukarıda açıklanan ek süreler haricinde mücbir sebep ve fevkalade hallere ilişkin de rejim kapsamında ek süre verilebilmektedir. Fırtına, don, sel, kasırga, deprem gibi doğal afetler ve yangın gibi beklenmeyen durumlarda ilgili kurumlardan alınacak yazı ile bu durumun ispat edilmesi halinde kaybedilen zaman kadar ek süre verilebilir. İthalatçı ülkece veya ülkemizce konulan yasaklar, abluka ve harp durumunda veya kamu otoritelerince ilgili firmanın faaliyetlerinin kısıtlanması, durdurulması veya firmaya el konulması durumunun ilgili kamu kurumundan alınacak yazıyla tespit edilmesi halinde de rejim kapsamında ek süre verilebilir.115
Ayrıca mahkeme kararı ile ispatlanan ilgili firmanın konkordato116 ilan etmiş olması, iflası ya da iflasın ertelenmesi durumunda da rejim kapsamında ek süre verilebilir. Yine şahıs firmalarında firma sahibinin ölmesi durumunda ve İl Çalışma Müdürlükleri’nden alınan yazı ile grev ve lokavtın ispatı halinde ek süre verilebilir.117
114 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
(İhracat 2006/12).
115 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
(İhracat 2006/12).
116 Konkordato; batık durumdaki şirketlerin borçlarını karşılayabilecekleri koşullar dahilinde ödemek
için alacaklılarıyla yaptıkları anlaşmaya denir. Elinde olmayan sebeplerle işleri iyi gitmeyen ve mali durumu bozulmuş olan dürüst borçluları korumak için kabul edilmiş bir hukuki çözümdür.
117 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği