Belge kapsamında yapılan ihracat taahhüdünü kapatmak için en geç belge süresi sona erdiği aydan itibaren 3 (üç) ay içerisinde, gerekli bilgi ve belgeler ile birlikte elektronik ortamda hak sahibi firmanın bağlı bulunduğu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nin ilişkilendirildiği Ekonomi Bakanlığı’na bağlı bölge müdürlüklerine başvurulması gerekmektedir. Gümrük idarelerinden izin alınarak rejim kapsamında yapılan ihracat taahhüdünü kapatmak için ise en geç izin süresi sonundan itibaren 1 (bir) ay içerisinde gerekli bilgi ve belgelerle birlikte izin alınan gümrük idaresine müracaat edilmesi gerekmektedir. Bu süre içerisinde istenilen bilgi ve belgeler ile kapatma işlemi için başvurulmaması durumunda bölge müdürlükleri ile gümrük idareleri ellerinde bulunan geçerli bilgi belgelerle işlemleri tekemmül ettirirler.133
20.05.2016 tarihine kadar kapatma müracaatı için ilgili firmalar yukarıdaki süre içerisinde başvurmamaları durumunda elektronik ortamda ilgili belge sahibi firmaya uyarı yapılıyordu. İzin sahibi firmalara ise ilgili gümrük idaresi tarafından 10 (on) işgünü içerisinde bilgi verilerek 10 (on) gün içerisinde ihracat taahhüdünü kapatma müracaatında bulunmaları bildiriliyordu. Yine de ilgililerince kapatma başvurusunda bulunulmayan belgeler/izinler müeyyide uygulanılarak resen kapatılıyordu. Resen kapatılan belgeler aylık listeler halinde Resmi Gazete’de yayımlanıyordu ve gerekli işlemler açısından ilgili mercilerce ve ilgili vergi dairelerince Resmi Gazete’den takip ediliyordu.134
20.05.2016 tarihinde 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nde (İhracat 2006/12)” yapılan değişiklik ile artık böyle bir ek süre verme gibi bir durum ortadan kaldırılmıştır. Belge için süre sonundan itibaren 3 (üç) ay içerisinde, izin için ise 1 (bir) ay içerisinde başvurulmaması durumunda, yetkili mercilerce elde bulunan bilgi ve belgelerle kapatma işlemleri tekemmül ettirilmektedir. Ayrıca ilgili mercilerce
133 27.01.2005 tarih ve 25709 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Kararı
(2005/8391).
134 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin
kapatılan belgelerin Resmi Gazete’de yayımlanma zorunluluğu kalkmıştır. Buradaki uygulamanın mantığında, rejim hükümlerini etkin ve doğru biçimde yürütme düşüncesi yattığı söylenebilir. Çünkü verilen belgelerin/izinlerin takibini etkin bir şekilde yapmak ve belgeleri/izinleri zamanında kapatmak, işlemlerin sürüncemede bırakılmadan tamamlanması ve rejimin düzenli işleyişi açısından önemlidir. Ayrıca bazı durumlarda bu uygulama rejim ihlallerinin de önüne geçebilecektir. DİİB/Dİİ ihracat taahhüdü, belgede ve izinde yer alan özel şartlar doğrultusunda rejim hükümleri çerçevesinde ithal eşyasından ve/veya eşdeğer eşyadan üretilen işlem görmüş ürünler ile değişmemiş eşyanın başlamış işlemler dahil ihraç edildiğinin tespitinin yapılması kaydıyla ilgili merciler tarafından kapatılır.
Gümrük idarelerine sunulmuş olan ve DİİB’te taahhüt edilen ihracata ait olan gümrük beyannamesinin ihracat taahhüdünden sayılabilmesi için bu beyannamenin ilgili bölümünde DİİB’de yer alan ilgili eşyaya ait satır kodunun yer alması zorunludur. İzne ilişkin ihracat beyannamesinin ilgili bölümünde ise izin verilen ithalat beyannamesinin tescil tarihi ve sayısı yer almalıdır.
Ayrıca yapılan veri alış verişine ilişkin çalışmalar neticesinde birçok kamu kurumunda olduğu gibi Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nda da Tek Pencere Sistemi’ne135 geçilmiştir. TPS henüz her belge, doküman, işlem için kullanıma hazır olmasa da birçok işlem için kullanılmaya başlamıştır. TPS sayesinde uluslararası ticarete konu olan eşyalarla ilgili alınması gereken belgelerin elektronik ortamda gümrük idarelerine sunulması sağlanmıştır. Bu sayede Dİİ’ler de 02.05.2016 tarihinden itibaren TPS üzerinden alınmaya başlanmıştır. Dolayısıyla izin takipleri daha etkin bir şekilde yapılmaktadır. İzinlerin elektronik ortamda takip edilmesi ihlallerin de önüne geçmektedir. Gümrük idarelerine TPS üzerinden başvurulup izin alınması sonucu oluşturulan TPS numarasının; ithal anında ithalat beyannamesinin, ihraç anında da ihracat beyannamesinin ilgili bölümüne kaydedilmesi gerekmektedir. TPS sayesinde Dİİ daha düzenli ve etkin bir şekilde kontrol edebilecektir.
Rejim kapsamında A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde AT’ye üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde AT’ye üye ülkelere, PAMK-PAAMK’a taraf
135 Dünya Gümrük Örgütü, Tek Pencere Sistemini; ithalat, ihracat ve transit işlemlerine konu ilgili
mevzuat hükümlerinin, ticaret ve taşımacılık yapan tarafların standart hale getirilmiş bilgi ve belgeleri tek bir veri giriş noktasından girilerek yerine getirilmesi olarak tanımlamıştır.
ülkelere ya da STA imzalanmış ülkelerden birisine ihraç edilmek istenen taahhüt edilen ürünün üretiminde kullanılan üçüncü ülke menşeli ürüne ait TEV’in yatırılması ve kapatma anında her beyannameye ilişkin makbuzun ibraz edilmesi kaydıyla alınan belge/izin kapatılır.136
DİR kapsamında gerçekleştirilecek ihracat taahhüdünün serbest bölgelere yapılması durumunda belgenin/iznin kapatılabilmesi için ihraç eşyasının belge/izin süresi sonundan itibaren 3 (üç) ay içerisinde serbest bölgelerden başka bir ülkeye ihracının yapılması gerekmektedir. Yalnız söz konusu ihraç eşyasının, serbest bölgelerde yer alan tesislerin inşasında kullanıldığının ya da tesislerde makine- teçhizat, demirbaşa kayıtlı eşya veya bunların aksam parçası olarak kullanıldığının, bu bölgelerde bulunan gemi inşa faaliyeti yapan firmalara gemi inşa yapımı kapsamında teslim edildiğinin, bu bölgelerden gümrüksüz satış mağazasına satışının yapıldığının, hava, kara ve deniz taşıtlarına kumanya olarak verildiğinin ve GÖS hariç Yatırım Teşvik Belgesi veya bir başka belge/izin kapsamında TCGB’ye ithalatının yapıldığının ispatı halinde bu eşyaların başka bir ülkeye ihracı aranmadan belge/izin kapatılır.137
DİR kapsamında işlenip ihraç edilmek üzere ithal edilmiş olan eşyanın belge/izin süresi içerisinde işlem görmüş hali ya da ithal edildiği şeklindeki haliyle serbest dolaşıma sokulmak istenmesi halinde; eşya gümrük idaresince yerinde tespit edilip; ilgili teknik düzenlemeler ve standardizasyon mevzuatına tabi tutulması ve ticaret politikası önlemleri ile ödenmesi gereken vergilerin ödenmesi halinde bu talep kabul edilir. Bu kapsamdaki eşyanın ihracat taahhüdü aranmaz. Fakat firma YYS sahibi veya OKSB sahibi ise gümrük idaresi tarafından yerinde tespit edilmesine gerek yoktur.138
Maddi hatadan dolayı kapatılan belgeler/izinler tekrar açılabilir. Hatanın düzeltilmesine müteakip yeniden kapatılır. DİİB’in kapatıldığı bilgisi gerekli veriler ile banka ve vergi dairesine bildirilir. Taahhüt kapatma yazısı ile ekleri Ekonomi
136 İbrahim Erdoğan, a.g.m., s. 67.
137 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
(İhracat 2006/12) .
138 20.12.2006 tarihli 26382 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
Bakanlığı’na bağlı bölge müdürlükleri tarafından Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri’ne gönderilir. Usulüne uygun kapatılan belgelere/izinlere ilişkin alınan teminatlar ilgililerine iade edilir.