Dağıtım Şirketleri

Dağıtım şirketleri, filmlerin dağıtım haklarına sahip olarak, bu filmlerin hangi ülkelere dağıtımının yapılacağına, kaç kopya ile vizyona gireceklerine, ne kadar süre vizyonda kalacaklarına dair kararların verilmesi aşamasında yer almaktadırlar.

Sinema endüstrisinin başladığı yer olan Amerika Birleşik Devletleri’nde sürdürülmekte olan yapı irdelendiğinde, oldukça kökleşmiş ve büyük bir endüstri haline gelmiş olan dağıtım mekanizmasının temel unsurları olan dağıtım şirketlerinin yer aldığı görülmektedir. Amerikan Film Endüstrisi’nde, yapım aşamasında olduğu gibi dağıtım aşamasında da sektörün ‘Majörler’ ve ‘Bağımsızlar’ şeklinde ikiye ayrıldığı görülmektedir.

Majörler hem kendi olanaklarıyla, hem de diğer ülkelerdeki dağıtımcılarla yaptıkları çeşitli anlaşmalar vasıtasıyla, büyük bütçeli filmlerin dünya çapındaki dağıtımına odaklanmaktadırlar. Bağımsız şirketler ise, nispeten sınırlı pazar bölgelerine dağıtıma yönelik olarak sorumluluğu üstlerine almakta, dolayısıyla herhangi bir filmin Amerika Birleşik Devletleri’nin içinde ve dışında bir dizi farklı şirket tarafından dağıtımı yapılabilmektedir. Bu tarz düzenlemeler, yapım şirketlerinin devamı olarak dağıtım anlaşmalarında yüksek işlem maliyetleri ile karşı karşıya geldiklerini göstermektedir, ancak bu durum, finansal bir çok kaynaktan faydalanmalarına yönelik olarak imkan sağlamaktadır. Bağımsız dağıtım şirketleri çalıştıkları filmlerde genellikle tarafsız pozisyon almaktadırlar. Majörlerin sermayeleri, yalnızca ayrıntılı bir prodüksiyon kapasitesi ile değil, aynı zamanda eşit ölçüde kapsamlı dağıtımsal yapısıyla ifade edilen yüksek bütçeli, gişe rekortmeni filmlerdir. Majörlerin durumunda, bu iki yönlü ticaret her zaman bir diğeriyle dikey olarak entegre halindedirler. Günümüzde, majörlerin yerel dağıtımsal yapıları, ülke çapında sinema açılışlarındaki doygunluğu ile filmin gösterime girdiği ilk haftasonundaki gişe hasılatlarının maksimizasyonuna odaklanmaktadırlar (Scott, 2004: 39).

Amerika Birleşik Devletleri’nde, sinema endüstrisinin temellerinin atıldığı 1920’li yıllardan bu yana faaliyetlerini sürdürmekte olan yedi büyük yapım ve dağıtım şirketleri aşağıdaki şekilde ifade sıralabilir:

- 20th Century Fox - Warner Bros. Pictures - Sony Pictures

- Universal Studios - Walt Disney Pictures - Paramount

2011’in sonralarına gelindiğinde, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki film dağıtımının yaklaşık %90’ı, yukarıda ifade edilen film stüdyoları tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu Hollywood stüdyoları, tutundurma ve mechandising – ticari satışları (fragmanların yapımı, posterlerin dizaynı ve test gösterimlerinin ayarlanması) ile sinema salonlarına gösterim için gerekli kopyaların çoğaltımı ve ticaretinin planlanması ve gerçekleştirilmesini idare etmektedirler (Lewis, 2012: 190).

Majör yapım ve dağıtım şirketlerinin 2013 yılı hasılatları irdelendiğinde, ilk 3 içerisinde Warner Bros., Universal ve Walt Disney görülmektedir. Warner Bros.’un 2013 yılı içerisinde23 filmle toplamda 155,875,896 bilet satışı görülmektedir. $1,271,947,407 hasılat ile Warner Bros., %16.53’lük bir pazar payına sahiptir (http://www.the-numbers.com).

Majörler geleneksel olarak filmlerin finansı, yapımı ve promosyonu kısmına ağırlık vermektedirler, ancak son birkaç yıldır çalışmalarını etkin bir şekilde farklılaştırmışlardır ve bunun sonucu olarak artık televizyon programları, home- video(ev sineması), multimedia (çoklu ortamlar), tema parklar (theme park) ve ticari satışlar (merchandising) gibi alanlarda uzmanlaşmış bölümleri vasıtasıyla gelirlerinin önemli bir kısmını elde edebilmektedirler. Hollywood majörlerinin birçoğu, günümüzde daha büyükçok uluslu medya ve eğlence holdinglerinin içerisindeki işlem birimlerini oluşturmaktadırlar (Scott, 2002: 11).

Majörlerin dağıtım kabiliyetleri, dünya genelinde filmleri doğrudan sinemalara satabilmelerini olanaklı kılmaktadır (Twentieth Century Fox ile yabancı sinema filmi dağıtımı için anlaşmalı olan Metro-Goldwyn Mayer dışında). Avrupa’nın büyük film şirketleri, Asya ve Latin Amerika’dan ziyade, yanı başındaki ülkelere bile filmlerini doğrudan sinemalara dağıtımını sağlama konusunda yeterli değildirler (Marich, 2005: 215).

Günümüzde, majörler çok geniş ve çeşitli medya kuruluşlarının bir parçası olarak yer almaktadırlar: AOL-Time-Warner, Vivendi-Universal, Sony, Viacom, Disney ve News Cooperation. Bu medya devleri ayrıca, televizyon (ABC,CBS, Fox), önemli müzik şirketleri (Universal, Sony, Warner), yayınevleri (HarperCollins, Simon&Schuster, Houghton Mifflin) ve tema parkları (Disney, Universal, Warner, MGM)’nın da dahil olduğu, eğlence endüstrisine ait diğer önemli dağıtım kanallarının bir çoğunun da sahibidir. Örümcek Adam gibi gişe rekorları kıran ve dünya çapında 800 milyon dolar hasılat elde eden major bir film, ayrıca yukarıda bahsedilen diğer endüstriler ve medya araçlarında önemli miktarlarda ek gelir oluşturmasının yanında, marka farkındalığı da yaratmıştır (Silver ve Alpert, 2003: 58).

Bağımsızlar ise, majörler tarafından göz önünde bulundurulmayan, piyasadaki niş pazarlara ulaşma yolunu tercih etmektedirler. Genellikle düşük bütçeli, ticari olmayan, bağımsız prodüksiyonlarve festival filmleri ile ilgilendikleri ifade edilebilir. Büyük bütçeli filmlerin dağıtım hakları major dağıtımcıların elinde bulunmaktadır ve bu dağıtımcılar bağımsızlara göre daha fazla filmin dağıtımını üstlenebilmektedirler.

Bağımsız filmler, büyük bir major Hollywood stüdyosu tarafından finanse edilmemektedirler. Bağımsız film yapımcıları, sponsorlar arayarak, yatırımcılara çağrı yaparak, veya çevrelerinden borç alarak fonlarını güvence altına almaktadırlar. Genellikle bağımsız film yapımcıları, düşük yapım değerleri ve büyük ölçekli şirket karlarından bağımsız olarak, alternatif bir duyarlılığı temsil etmektedirler

(Prammagiore ve Wallis, 2008: 423).

Genel tanımı ile büyük stüdyolar tarafından yapılmamış olan her film bağımsız film olarak adlandırılmaktadır ve 1960’ın sonlarından itibaren bu alanda önemli boyutta büyüme gerçekleşmiştir. Bu süreçte, seyirciler belirgin bir biçimde dönemin filmlerine zıt bir gerçekçilikle ‘Yeni Amerikan Sineması’na yönelmişlerdir. Bu başarı sebebiyle, ana akımdaki salonlar bağımsız filmlere yer ayırmaya

başlamışlardır. Bundan dolayı, tam anlamıyla bağımsız filmlere odaklanan sinemalar, şimdi geniş bir rekabetle yüzleşmektedirler. Video devrimi de aynı zamanda bağımsız yapımların gösterime yer veren sinemaların azalmasına sebebiyet vermiştir. Ana akım dışında yer alan filmler, DVD ve VHS türünde daha ulaşılabilir bir hale gelerek seyircilerin filmleri sinemada yakalamaları gerektiğine dair, üzerilerinde oluşan baskıyı da azaltmıştır (Marich, 2005: 201).

Bir film yapımının, onun dağıtımından çok daha kolay olduğu söylenir. Bir

filmin dağıtımıyla ilgili olarak gerekli olan büyük oranlardaki para ve zaman maliyeti sebebiyle dağıtımcı, yatırımının yeterli dönüşü sağlayacağına dair kendini güvende hissetmelidir. Bir major stüdyonun ya da iyi bilinen yönetmen veya oyuncunun desteğini arkasına alarak iyi bir dağıtım anlaşmasını güvence altına alma şansını da elde edebilir. Bağımsız yapımcılar, sıklıkla film festivallerini, dağıtımcıların ilgilerini çekmek için bir araç olarak kullanmaktadırlar. Bir dağıtımcı bir filmle ilgilendiğinde, her iki taraf da, iki finansal modele bağlı bir dağıtım anlaşması noktasına gelmektedir: Leasing ve kar paylaşımı. Leasing modelinde, dağıtımcı filmin dağıtım hakları için sabit bir miktar ödemeyi kabul eder. Eğer dağıtımcı ve stüdyo kar paylaşımına yönelik bir karara vardıysa, dağıtımcı filmden elde edilen net kardan bir yüzde almaktadır (genellikle %10 ile %50’si arasında bir değer). Her iki model de filmin gişede ne kadar başarılı olduğuna göre iyi ya da kötü olabilir. Stüdyo ve dağıtım şirketinin amacı, hangi modelin onları en çok kara ulaştıracağını öngörmektir. Çoğu major stüdyo kendi dağıtım şirketine sahiptir. Örneğin Disney, major bir dağıtımcı olarak Buena Vista’ya sahiptir. Bunun en belirgin avantajı, bir dağıtım anlaşmasının çok kolay bir şekilde yapılabilmesi ve ana şirketin bir diğer şirket ile karı paylaşmak zorunda olmamasıdır. Büyük problem ise pahalı bir film başarısızlığa uğradığında, maliyetleri paylaşacak bir yapının bulunmamasıdır. Bu nedenle son yıllarda birçok stüdyo, majör filmler üzerinde ortaklıklar oluşturmaktadır. Örneğin Star Wars: Bölüm 1- Gizli Tehlike, Lucasfilm tarafından yapılmış ancak dağıtımı, Fox tarafından gerçekleşmiştir (http://entertainment.howstuffworks.com).

Bağımsız dağıtımcıların, sınırlı dağıtım ve tanıtım bütçeleri ile gerçekleştirdikleri faaliyetleri major dağıtım şirketleri ile karşılaştırıldığında oldukça dar bir alandan bahsetmek mümkün olmaktaktadır. Bağımsız dağıtımcıların bütçelerinin yanı sıra sinema salonlarının ayrılması, gösterim tarihlerinin ve yerlerinin belirlenmesi noktasında da majörlerle rekabet halindedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde gösterime giren filmlerin yaklaşık yüzde doksanı, yapım öncesi, süresi ve sonrası faaliyetleri de gerçekleştiren major film stüdyoları aracılığıyla dağıtılmaktadır (Sherman, 1998:75). Ancak son yıllarda hem bağımsız filmlerin sayılarının gün geçtikçe artması, hem de majör stüdyo filmleriyle rakip edebilecek çapta gişe başarısı yakalayabilen bağımsız filmlerin gösterime girmesiyle birlikte majör dağıtım şirketleri, bağımsız dağıtım şirketlerinin dağıtımlarını üstlendiği filmleri de dağıtım ağlarına katmaya başlamışlardır.

Sinema endüstrisi değişken ve riskli bir yapıya sahiptir. Büyük paraların söz konusu oduğu bu endüstride, majörler bir ‘blockbuster’ için, hem yapım hem de dağıtım ve gösterim aşamasında yüksek miktarlarda yatırımlar yapmakta ve büyük risklere katlanmak durumunda kalmaktadırlar. Son yıllarda film yıldızları tarafından talep edilen yüksek ücretler, gelişen teknolojiler vasıtasıyla yararlanılan özel dijital efektler ve uluslararası dağıtım ve gösterim aşamasında yüklenilen rakamların da etkisiyle artan maliyetler, major yapım ve dağıtım şirketlerinin mali olarak stratejilerini farklılaştırmaları gerekliliğini de beraberinde getirmiştir. Kar marjlarındaki düşüşler, majörlerin dağıtım ve gösterim aşamasındaki katlandıkları maliyetleri düşürmek noktasında, bağımsız yapımcıların filmlerini satın almak yoluyla, mali olarak karşılanamayacak (veya yeteri kadar karşılanamayacak) dağıtım ve pazarlama giderlerini üstlenme yoluna gitmektedirler. Majörler bu yolla, finansal olarak stratejik bir karar oluşturmanın yanında,yeterince dağıtım ve tanıtımının yapılamadığı bağımsız yapımların da, sinema endüstrisi ve diğer yan endüstrilerde yer almalarını mümkün kılmaktadırlar. Bir noktada riski dağıtmaktadırlar.

Bağımsız dağıtım şirketler incelendiğinde, büyük, orta ve küçük çaplı dağıtım şirketlerinden bahsetmek mümkün olmaktadır. Tablo 7’de görüldüğü üzere, New

Line, MGM ve Marimax gibi büyük çaplı dağıtım şirketlerinin, 2013 yılı en çok kazandıran dağıtımcılar sıralamasında major dağıtımcılarla birlikte ilk 10’da yer aldığı görülmektedir.

Tablo 7: Amerikan Sinema Endüstrisi’nde Yer Alan İlk 10 Dağıtım Şirketinin 2013 Yılı Film Sayısı ve Hasılatları

Sıra Dağıtımcı Film _Sayısı 2013 Hasılat Bilet Payı

1 Warner Bros. 29 $1,861,194,799 228,087,584 17.08% 2 Walt Disney 18 $1,721,354,677 210,950,321 15.79% 3 Universal 19 $1,415,663,293 173,488,139 12.99% 4 Sony Pictures 20 $1,149,187,808 140,831,830 10.54% 5 20th Century Fox 20 $1,069,359,977 131,049,009 9.81% 6 Lionsgate 20 $1,017,528,833 124,697,152 9.34% 7 Paramount Pictures 16 $974,735,713 119,452,899 8.94% 8 Weinstein Co. 21 $466,650,769 57,187,583 4.28% 9 Relativity 9 $241,346,610 29,576,786 2.21% 10 FilmDistrict 6 $213,524,442 26,167,209 1.96

Kaynak: Market Share Each Distributor in 2013, http://www.the-

numbers.com/market/2013/summary, Erişim Tarihi: 03.05.2014.

Bu tablonun dışında sektörde Lions Gate Films, Focus Features (Universal Pictures), Sony Pictures Classics (Sony Pictures) gibi büyük çaplı yapım ve dağıtım şirketlerinden yanında, Paramount Classic (Paramount), Magnolia Pictures, thinkfilm gibi orta ve Palm Pictures, New Yorker Cinema gibi küçük boyutta bağımsız yapım ve dağıtım şirketlerinden bahsetmek mümkündür