Dışa Kapalı Basit Modelde Eşitlikler 1. Milli Gelir Eşitliği

Bilindiği üzere dışa açık ve devletin olduğu bir ekonomide genel milli gelir eşitliği aşağıdaki şekilde yazılmaktadır.

Y= C+I+G+ (E-M)

Devletin olmadığı ve dış alemle ilişkilerin yaşanmadığı temsili bir ekonomide ise milli gelir Y=C+I0

şeklinde yazılmaktadır.

Burada C tüketimi ve I₀ ise otonom yatırım harcamalarını ifade etmektedir. Otonom yatırım harcamaları milli gelir ve faiz seviyesine bağlı olmayan yapılması zorunlu olan yatırımlardır.

1.1.2. Tüketim Fonksiyonu

Tüketim harcamalarını belirleyen en önemli unsur gelirdir. Tüketim fonksiyonu aracılığı ile tüketim harcamaları ve milli gelir arasında bir bağ kurulmaktadır.O halde tüketim

Y = milli gelir seviyesini göstermektedir.

Daha önceki bölümlerde de belirtildiği üzere otonom tüketim harcamaları gelir seviyesinden bağımsız olarak yapılmak zorunda olan harcamalardır. Bu harcamalara örnek olarak gıda ve barınma için yapılan harcamalar gösterilebilir.

Marjinal tüketim eğilimi ise (c) gelirde meydana gelen bir birimlik artışın ne kadarının tüketime ayrıldığını gösteren orandır. Tüketim fonksiyonu ile ilgili bir örnek vermek gerekirse;

Otonom tüketim harcaması C0 = 250 Milyon TL marjinal tüketim eğilimi (c) = 0.75 ise tüketim fonksiyonu

C = C0 +cY den

C= 250 Milyon TL + 0.75Y olarak yazılmaktadır.

Yukarıdaki örnek dikkate alındığında gelirde 1 TL lik bir artış olduğunda marjinal tüketim eğilimi (c) = 0.75 olduğundan dolayı bu 1 TL’nin 75 kuruşu tüketime ayrılacak geri kalan 25 kuruş ise tasarruf edilecektir. Keynes’e göre gelir arttıkça gelirden tüketime ayrılan kısım artmakta fakat tüketim harcamaları gelirdeki artıştan daha yavaş şekilde artmaktadır. Bu nedenle marjinal tüketim eğilimi sıfırdan büyük fakat birden küçüktür

0 ˂ c ˂ 1 eksenden başlaması ile gösterilmektedir. Tüketim fonksiyonu doğrusu ise C=C0+cY ile başlayan doğrudur. Doğrunun eğimi marjinal tüketim eğilimine eşittir. Marjinal tüketim eğilimi ise (c ) =∆C /∆Y dir. Tüketim fonksiyonu otonom tüketim harcamaları ( C0) ve uyarılmış tüketim harcamalarından (cY) oluşur. Uyarılmış tüketim harcamaları gelire bağlı olarak artan harcamalardır. Fakat uyarılmış tüketim harcamalrındaki artış gelirdeki artıştan daha azdır.

Uyarılmış tüketim harcamalarının gelirden daha az oranda arttığı ifade edilmiştir. Bu durum yukarıdaki şekil üzerinde daha ayrıntılı olarak anlatılabilir. Şekilde milli gelir seviyesi Y1 düzeyinde iken uyarılmış tüketim harcaması (ce) aralığı kadardır. Fakat milli gelir seviyesi Y2 seviyesine çıktığında uyarılmış yatırım harcamaları (ab) aralığı kadar olmaktadır. Şekil

Y gelir gösterilmektedir. C0 doğrusu ile gösterilen otonom tüketim harcamaları milli gelir eksenine paraleldir. Bunun nedeni otonom tüketim harcamalarının gelirden bağımsız olmasıdır. Hiç gelir olmaması durumunda da belli miktarda c

dillatlice incelendiğinde Y1Y2 aralığının ab aralığından daha büyük olduğu gözlenmektedir.

Marjinal tüketim eğilimi ne kadar yüksek olursa gelire bağlı olarak uyarılmış tüketim harcamaları da o denli yüksek olacaktır. marjinal tüketim eğiliminin artması tüketim doğrusunun eğimini arttırmaktadır. Eğer marjnal tüketim eğilimi azalırsa tüketim doğrusunun eğimi de azalmaktadır.

Yukarıdaki şekilde marjinal tüketim eğilimlerinin değeri tüketim doğrusunun eğimini belirleyen bir etkendir. Örneğin C= C0 +cY doğrusunun eğimi C=C0 +c1Y doğrusunun eğiminden daha yüksektir. Yani C=C0 +c1Y doğrusunda marjinal tüketim eğilimini gösteren c1 değer olarak C= C0 +cY doğrusunun marjinal tüketim eğilimi olan c’den daha büyüktür.

Aynı şekilde C= C0+c2Y doğrusunun eğimi ise C= C0 +cY doğrusunun eğiminden büyüktür.

1.1.3. Tasarruf Fonksiyonu

Dışa kapalı basit Keynezyen modelde tasarruf fonksiyonu tüketimden arta kalan kısımdır.

Yani milli gelir tüketim ve tasarruf arasında pay edilmektedir. Diğer bir ifadeyle gelirin tüketime giden kısmından geri kalan tasrruf olarak değerlendirilmektedir. Gelirin ne kadarlık kısmının tüketime ne kadarlık kısmının tasarrufa gideceğinin belirlenmesi için iki kavram önem kazanmaktadır. Bunlardan ilki marjinal tüketim eğilimidir- ki açıklaması yukarıda yapılmıştır- diğeri ise marjinal tasarruf eğilimidir.

Marjinal tasarruf eğilimi (s) gelirde meydana gelen artışın ne kadarlık kısmının tasarrufa gittiğini gösteren bir katsayıdır ve (s) ile gösterilmektedir.

s= ∆S / ∆Y şeklinde ifade edilir. Burada

∆S= Tasarrufta meydana gelen artışı

∆Y= Gelirde meydana gelen artışı gösterir.

O halde marjinal tasarruf eğilimi ile (s) marjinal tüketim eğiliminin (c) toplamı birdir.

s+c= 1

marjinal tasarruf eğilimi de marjinal tüketim eğilimi gibi sıfır ile bir arasında bir değer almaktadır. 0<s<1 Marjinal tasarruf eğilimin (s)= 0,25 olması demek gelirde meydana gelen 1 TL lik artışın 0,25 kuruşunun tasarrufa gideceğini açıklamaktadır.

Tasarruf fonksiyonu aşağıdaki şekilde formüle edilmektedir.

S= -C0 + sY

Fonksiyonda -C0 ifadesi otonom tasarrufu göstermektedir. Yani hiç gelir elde edilmediği halde yapılan tüketim negatif bir tasarruftur. Zorunlu tüketim için yapılan harcamalar ya borçlanılarak ya da eski tasarruflar çözülerek finanse edilmektedir. sY ifadesi ise gelirden tasarrufa ayrılan kısmı göstermektedir. sY aynı zamanda uyarılmış tasarruf olarak adlandırılır.

Tasarruf fonksiyonu, tüketim fonksiyonu ile birlikte aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.

C C=Y

Yukarıdaki şeklin (a) bölümünde tüketim fonksiyonu (b) bölümünde ise tasarruf fonksiyonu yer almaktadır. Dikey eksende tüketim harcamaları ve yatay eksende milli gelir gösterilmektedir. şeklin birinci kısmında E noktasında gelir ve tüketim birbirine eşittir. E noktasının solunda gelir tüketimden fazla (C<Y) E noktasının sağında ise gelir tüketimden küçüktür (C>Y) . Ayrıca yine şeklin (a) kısmında C=Y olarak yazılan doğru 45⁰ ‘lik bir açı ile oluşmuştur. Bu doğru üzerindeki her noktada gelir tüketime eşittir. Yine bu doğru üzerindeki her nokta hem dikey eksene hem de yatay eksene eşit uzaklıktadır.

Şeklin (b) kısmında ise tasarruflar gösterilmektedir. A noktası tasarrufa geçiş noktasıdır. A noktasının sağında pozitif tasarruf vardır. Yani tasarruf artmaktadır. (S>0). A noktasının

E

sağında ise negatif tasarruf vardır. Yani tüketim gelirden fazla olduğu için önceki tasarruflar kullanılmakta veya borçlanılmaktadır (S<0).

Gelirde meydana gelen artış tasarruf eğiliminde (s) bir yükselmeye neden olursa yani marjinal tasarruf eğilimi artarsa tasarruf fonksiyonu daha dik hal alacaktır. Aynı şekilde eğer gelirde meydana gelen artış tüketimde artışa neden olduğunda ise tüketim fonksiyonu daha dik bir konum alacaktır.

1.1.4. Yatırım Fonksiyonu

Basit Keynezyen modelde yatırımı belirleyen önemli bir etken faiz oranıdır. faiz oranlarında meydana gelen artış yatırımları azaltmaktadır. Aynı şekilde faiz oranları düştüğünde ise yatırımlar artmaktadır. Bunun nedeni düşük faiz oranlarında yatırımların maliyetinin azalması ve sonuçta yatırım karlılığının artmasıdır.

Yatırım fonksiyonu I = I0 olarak gösterilmektedir. burada I0 = otonom yatırım harcamalarını , yani milli gelir seviyesi ve faiz oranı ne olursa olsun yapılması geren yatırımları

Yukarıdaki şekilde dikey eksende faiz oranları yatay eksende ise yatırımlar gösterilmektedir.

görüldüğü üzere faiz oranlarında meydana gelen azalma sonucunda yatırımlar artmaktadır.

Başlangıçta faiz oranları i1 seviyesinde iken yatırım miktarı I1 iken daha sonraki dönemlerde faiz oranı i0 seviyesine düşmekte yatırımlar ise artarak I2 konumuna gelmektedir.

Yatırım miktarını etkileyen önemli bir konu yatırımların faize duyarlılığıdır. Yatırımların faiz oranına duyarlılığı yatırım doğrusunun eğimini etkilemektedir. Faize duyarlılığı yüksek olan yatırım doğrusu daha yatık bir konum almaktadır. Faize duyarlılığı düşük olan yatırım doğrusu ise daha dik bir konum almaktadır.

Yatırım fonksiyonu ile ilgili son olarak üzerinde durulması gereken konu marjinal yatırım eğilimi ve ortalama yatırım eğilimi kavramlarıdır. Marjinal yatırım eğilimi milli gelirde meydana gelen artışın ne kadarlık kısmının yatırıma ayrıldığını gösteren orandır. ∆I/∆Y

I1 I2

şeklinde ifade edilmektedir. Marjinal yatırım eğiliminin eğimi yatırım fonksiyonunn eğimine eşittir. Ortalama yatırım eğilimi ise milli gelirin ne kadarlık kısmının yatırıma ayrıldığını gösteren orandır. I / Y ile ifade edilmektedir.

2.TOPLAM TALEBİN BELİRLENMESİ (AD1) 2.1. Toplam Talep Doğrusunun Oluşumu

Yukarıdaki bölümde devletin olmadığı dışa kapalı basit Keynezyen modelde tüketim, tasarruf ve yatırım fonksiyonu üzerinde durulmuştur. Toplam talep tüketim ve yatırım harcamalarının toplamından oluşmaktadır. AD1 ile ifade edilmektedir. Toplam talep fonksiyonu ise