Yerel düzeyde katılım

Yerel otoriteler, gelişim planlarının yasal çevresini oluşturan Yerel Gelişme Çerçevesi (LDF) ve Yerel Gelişme Dokümanlarını (LDD) hazırlanmakla yükümlüdür. İngiltere’de tüm yapılaşma faaliyetleri yerel yönetimlerin izni ve denetimine bağlıdır. Yerel yönetimlere yapılan planlama başvuruları, uzmanların takdir yetkisi alındıktan ve ilgili taraflara danışıldıktan sonra kabul veya ret edilir ya da koşullu olarak kabul edilir.

Katılım çok aktörlü ve yönetilmesi zor bir süreçtir. Dolayısıyla bu süreçte yerel yönetim ve diğer ilgili taraflar dışında arabuluculuk görevini üstlenen bir kurumun varlığına ihtiyaç duyulmuştur. Bu bağlamda Yerel Stratejik Ortaklıkları (LSP), kentsel mekanın şekillenmesinde yerel planlama otoritesi, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve halk arasındaki koordinasyonu sağlayan, resmi olmayan bir kurum olarak ortaya çıkmıştır. LSP, atölye çalışmaları gibi çeşitli katılım yöntemleri uygulayarak ilgili tarafların, yaşadıkları çevreyle ilgili stratejiler üretilmesini sağlar. İngiltere’de yerel yönetişimin önemli örneklerinden biri olan LSP’ler yerel halka daha yakın durmakta, temsil edilemeyen kesimlerin haklarını korumaktadır (DETR, 2001).

Planlama başvuruları çoğunlukla il, ilçe ve belde meclislerinden oluşan yerel planlama otoriteleri tarafından değerlendirilir. Ancak merkezi hükümet planlama sürecini ve kararlarını etkileme gücünü elinde tutmaktadır. Örneğin Hükümet Sekreterliği, imar faaliyetinin mahalle veya semtten daha geniş bir alana etki edeceğine inandığı veya yerin kentsel tasarımı açısından önemli bulduğu planlama başvurularının değerlendirme yetkisini kendi üzerine alabilmektedir (Cullingworth, 1997). Diğer taraftan, planlama başvurusu LPA tarafından ret edilen veya başvurusu onaylanan ancak LPA tarafından belirlenen koşulları uygun bulmayan bir kimse,

48

PLANLAMA BAŞVURU SÜRECİ Yerel Planlama Otoritesinin (LPA) planlama birimine başvuru yapılır.

Başvuru kabul edilir ve eksik doküman varsa tamamlanması istenir

Başvuru onaylanır.

Başvuru ilan edilir. İlgili taraflara danışılır.

Başvuru Planlama Komitesi tarafından değerlendirilir. kabul edilir koşullu kabul edilir Sekiz haftada sonuç- lanmaz kabul edilmez Öneri değiştirilir ve yeniden başvurulur Hükümet Sekreterliğine başvurma hakkı Koşullar yerine getirilir. Belirlenen zaman dilimi içerisinde

Başvuru kabul edilmez Başvuru kabul edilir

Katılım

Hükümet Sekreterliğine kararın değiştirilmesi veya gözden geçirilmesi için başvurabilmektedir (Url-2, 2009) (Şekil 3.2).

49

Halk soruşturması

Başvuru Planlama Denetleme Kurumuna yapılır.

Yazılı açkılama Oturum

Başvuru yapan kişiden Ve LPA’ den yazılı açıklama istenir.

Başvuruların değerlendirme yöntemi belirlenir.

Oturum günü ve tarihi yerel gazetede ilan edilir.

Soruşturma günü ve tarihi yerel gazetede ilan edilir. Oturum, ilgili tarafların

katılımıyla gerçekleştirilir. İlgili tarafların katılımıyla soruşturma gerçekleştirilir. Değerlendirmeler sonuçlanmadan önce

arazi gezilir.

Değerlendirmeler Hükümet Sekreterliğine iletildikten sonra karar ilan edilir.

Hükümet sekreterliğine yapılan başvuruların değerlendirilmesinde bazı kurumlar görev almaktadır. Planlama Denetleme Kurumu (Planning Inspectorate) başvuruları, mimar ve ilgili profesyonellerden oluşan kadrosuyla tarafsız bir biçimde Hükümet Sekreterliği adına değerlendirmektedir (The Planning Inspectorate, 2004). Denetleme kurumu, başvuruları belirli prosedürler çerçevesinde inceler (Şekil 3.3).

Şekil 3.3: Hükümet Sekreterliğine yapılan başvuruların değerlendirilme yöntemleri. The Planning Inspectorate (2004) adlı kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır.

Başvuruların karmaşık, katılımcıların fazla olduğu durumlarda “halk soruşturması” yöntem olarak seçilir. Bu yöntem, tarafların ve yerel halkın resmi olarak itiraz ve düşüncelerini belirttiği bir mahkeme ortamı sunar. Yerel planlama otoritesine yapılan başvurular planlama ofisinde çalışan uzmanlar tarafından değerlendirilmektedir. Planlama otoritesi, kişilerin özel alanından kamu alanına taşan her yapılaşma faaliyetini kamunun ortak malı olarak ele almakta ve bu doğrultuda değerlendirme yapmaktadır. Örneğin, binasının terasını kapatmak veya binanın cephesini değiştirmek isteyen bir kimse planlama otoritesine başvurmak ve izin almak zorundadır. Başvuruları değerlendiren uzmanlar ise, bu faaliyetin çevresine verebileceği etkileri değerlendirildikten sonra karar vermektedir. Bu örnekler kamusal mekanın estetik görüntüsünü etkileyecek her türlü yenileme faaliyeti için

50

geçerlidir. Eğer, başvurular mahallenin veya sokağın bütününü etkileyecek önemde ise bölge sahipleri başvuruyla ilgili olarak bilgilendirilir ve sakinlere itiraz etme olanağı tanınır.

Başvuruların değerlendirilme sürecine projelerin kapsamına göre mühendis, restorasyon uzmanı gibi meslek sahipleri davet edilmektedir. Projelerin denetlenmesinde her türlü unsurun göz önüne alınması amacıyla planlama başvurusunda yapının çizimleriyle birlikte tasarım prensiplerini ve fikrini anlatan bir raporun teslim edilmesi istenmektedir. Eğer gerekliyse projenin mimarı da bu sürece davet edilir. Yerel halk ve ilgili taraflar, başvuruların tartışıldığı komite toplantılarına katılabilir ve söz alabilirler ancak oy kullanma hakları yoktur. Örneğin, başvuru konut alanlarından oluşan bir mahallede yapılacak bir yapıyı kapsıyorsa, mahalle sakinlerinin evlerine öneriyle ilgili belgeler gönderilir ve başvuru bilgileri internet sitesinde yayımlanarak kentliye duyurulur. Yatırımcı itirazı olan mahalle sakinleri ile uzlaşmak zorundadır. Aksi takdirde yapı izni alamaz. Ayrıca, kentin bütününü ilgilendiren önemli başvurular yerel basın aracılığıyla duyurulur.

Başvuruların değerlendirilme şekilleri başvurunun niteliğine ve ilgili tarafların katılımına göre değişmektedir. Ancak başvuruların değerlendirilmesinde değişmeyen en temel özellik bilginin kentliye ulaştırılması ve kentlinin gerekli gördüğünde itiraz etme hakkını kullanmasıdır. İtirazlar ilgili tarafların katılımı, uzmanlar ve yerel yöneticilerin katılımıyla gerçekleşen toplantılar sonucunda kabul veya ret edilir veya koşullu olarak kabul edilir.

İngiltere’de planlama denetiminin yanı sıra nitelikli kentsel mekanların ve yapıların yaratılmasında tasarım denetimine başvurulmaktadır. Tasarım denetimi ile ilgili politikalar ve araçlar kapsamlı bir biçimde planlama mevzuatında yer alır (Ünlü, 2006). Planlamayı destekleyici kılavuzlar, tasarım yönetmelikleri, tasarım rehberleri tasarımcıya yol göstermek ve kente kimlik kazandırmak amacıyla hazırlanmış öneri paketleri olarak bu araçlara örnek gösterilebilir. LPA’ye yapılan başvurular uzmanlar tarafından değerlendirilirken yapıların tasarımları, imar planına uygunluğu kadar dikkate alınmaktadır (DETR, 2000). Bu çerçevede, nitelikli yapılar ve kentsel çevrelerin oluşmasına yardımcı olmak amacıyla kamu hizmeti veren çeşitli kuruluşlar görev yapmaktadır.

51

Mimarlık ve Yapılı Çevre Komisyonu (CABE), yapılaşmayla ilgili her ürünün daha nitelikli tasarlanması ve inşa edilmesi için danışmanlık görevi gören bir hükümet kuruluşudur. CABE, üyeleri dört yıllık dönemde hizmet veren ve en fazla 2 dönem görev yapabilen kendi konularında uzman mimar, peyzaj mimarı, plancı, kentsel tasarımcı, gayrimenkul geliştirme uzmanı ve mühendislerden oluşur (Url-3, 2008). CABE, kendi inisiyatifiyle başvuran kişilere danışmanlık hizmeti vermekte, proje yapım sürecinde yer alan aktörlerle üzerinde derinlemesine düşünme ve tartışma ortamı yaratarak yaşam kalitesini yükselten yapılar ve açık alanlar yaratılmasına destek olmaktadır.

3.2.2 Almanya’da katılımcı uygulama örneği: Nürnberg Belediyesi Kent