Düzenleme

Kurum, amaçlarını gerçekleştirmek ve hedeflerine ulaşmak için gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamakla yükümlü ve yetkili kılınmıştır. Kurum, Kurul Kararı ile 4389 sayılı Bankalar Kanununun uygulanmasına ilişkin yönetmelik ve tebliğler çıkarmaya yetkilidir. Kurul ve Kurum yetkilerini, düzenleyici işlemler tesis ederek ve özel nitelikli kararlar alarak kullanmaktadır. Düzenleyici işlem niteliğindeki yönetmelik ve tebliğler Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulmaktadır.

A) 4389 sayılı Bankalar Kanununda yapılan değişiklikler

• 24.04.2003 tarih ve 25088 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “4842 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”un 35 inci maddesi ile 4389 sayılı Bankalar Kanununun 20 nci maddesinin (2) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yapılan değişiklikler sonucu mevduat kabul etmeyen bankalar, söz konusu Kanundaki kredi sınırlarını konsolide esasa göre hesaplama ve uygulama yükümlülüğünden muaf tutulmuş, ayrıca kredi ve diğer alacaklarına ilişkin olarak karşılık ayırmakla yükümlü kılınmışlardır. Aynı maddenin (6) numaralı fıkrasının (c) bendine eklenen hüküm ile Güvence Fonu, gelir ve kurumlar vergisi dahil her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutulmuştur.

• 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “5020 sayılı Bankalar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”da, 4389 sayılı Bankalar Kanununun 6, 9, 14, 15, 17, 20, 22, 24 üncü maddelerine değişiklikler getirilmiş, aynı Kanuna 15/a, 17/a, Ek 1, 2, 3, 4, 5, 6 ncı maddeler eklenmiştir.

B) Kuruluş ve Faaliyet Esaslarına İlişkin Düzenlemeler

• Bankaların Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik’te yapılan değişiklikler: 10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile bankalar tarafından tam konsolidasyon yöntemine göre muhasebeleştirilmek suretiyle gözetim ve denetime tabi tutulan ortaklıkların, anılan Kanunun kredi sınırlarının uygulanmasında yüzde 150 oranında dikkate alınacak işlemlerin dışında tutulmaları sağlanmıştır.

• Bankaların, “4814 sayılı Kanun ile 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun”un 10 uncu maddesinde yapılan değişiklikler ve bunlara ilişkin T.C. Merkez Bankası düzenlemeleri sonucunda ortaya çıkan ilave sermaye bulundurma yükümlülükleri dikkate alınarak hazırlanan ve 20.09.2003 tarih ve 25235 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile kredi kartı ve çek defteri verilmek suretiyle açtıkları gayrinakdi kredilerin Kanunun kredi sınırlarının uygulamasında yüzde 25 oranında dikkate alınmaları sağlanmıştır. Ayrıca, aynı Yönetmelik ile bilanço esasına göre defter tutmayan gerçek kişilere verilecek ihtisas kredileri için, Kurumdan izin almak kaydıyla, bu kişilerin faaliyetlerinin niteliğine uygun olarak düzenlenecek hesap durum belgeleri alınabilmesine imkan tanınmıştır.

4389 SAYILI BANKALAR KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN 26.12.2003 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİREN 5020 SAYILI KANUNUN GETİRDİKLERİ 5020 sayılı Bankalar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına ilişkin Kanunun amacı;

• Bankalar üzerinden yolsuzluk yapan ve menfaat sağlayan, bu nedenle bankanın mali yapısını bozarak

• Mevcut düzende benzer olayların tekrarlanmaması için daha sıkı ve caydırıcı kurallar getirmektir.

Kanun ana hatlarıyla bu amaçlara ulaşmak için Bankalar Kanunu’nda yapılacak değişiklikleri düzenlemekte, getirilen değişiklerin ilgili olduğu kanunları da uyumlu hale getirmektedir.

Kanunla getirilen değişikliklerle;

• Yönetim ve denetimi TMSF’ye geçen ve bankacılık yapma izin ve yetkileri Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu tarafından kaldırılarak tasfiyeye tabi tutulan bankaların yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak elinde bulunduran ortaklarının kendi lehine kullandıkları her türlü banka kaynakları ve yakınlarına ve muvazaalı olarak üçüncü kişilere aktardıkları her türlü mal, hak ve alacaklar başkaca bir işleme gerek olmaksızın kanunen Hazine alacağı sayılmaktadır.

• Hazine alacakları, Devlet Davalarının Takibi Usullerine Dair Kanun ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri ile takip ve tahsil olunacaktır ve Hazine avukatları tarafından takip edilebilecektir.

• Hazine alacağı kapsamında açılmış ve açılacak her türlü davalara adli tatillerde de bakılacaktır. Bu davalarda bilirkişiler resmî kurum ve kuruluşlarda görev yapanlar arasından seçilecek, duruşmalara otuz günden fazla ara verilemeyecektir.

• Bankacılık suçları 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasına İlişkin Kanun kapsamına alınmıştır.

• Kamu oyunda yüksek sesle dile getirilen bilirkişi yolsuzluğunun önlenmesi amacıyla mahkemeye sunulan bilirkişi raporunun maddi olgu ve fiili gerçeklerle bağdaşmadığı yönünde kuvvetli emare ve şüphelerin bulunduğu kanaatine ulaşıldığı takdirde, bu bilirkişiler hakkında diğer kanunlardaki hukuki ve cezai sorumluluklar saklı kalmak şartıyla, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu hükümleri uyarınca işlem yapılacağı hükmü getirilmiştir.

• Bankalardan kaynak aktarmak yoluyla bankaların içini boşaltanlara karşı açılan davalarda, hakim ortakların ve eski yöneticilerin banka kayıtlarını ve delilleri yok ettikleri, mal varlıklarını muvazaalı olarak yakınlarına veya diğer şahıslara çeşitli işlemlerle devrettikleri bilinmekte olup, ispat külfeti bu tür davalarda karşı tarafa verilmektedir. Nitekim, Türk Medeni Kanununda, kanunlarda aksine hüküm bulunmadığı hallerde iddianın ispatının iddia edene ait olduğunu belirtilmektedir. Kanundaki değişiklikle ispat yükümlülüğü davalı tarafa geçmektedir.

• Bankacılık suçlarında Cumhuriyet savcısının yetkileri artırılmaktadır. Bu tür suçlarda Cumhuriyet savcısının, sorumluların her türlü haksız kazanım transferi sonucu elde ettikleri, kan ve kayın hısımları ile üçüncü şahıslar nezdindeki mal, alacak veya sair her türlü varlıklarına el koyabilmesi sağlanmaktadır.

• Bankacılık suçlarına ilişkin ağır hapis ve para cezaları getirilmiştir.

• Bankacılık suçlarından dolayı mahkum olanların, Fona ve Hazineye olan borçları ve tazminatları ödemediği veya malvarlıklarından tahsil olunamadığı sürece, bunlar hakkında 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanunun 4 ve 6 ıncı madde hükümleri ile şartlı tahliye hükümlerinin uygulanmayacağı hükme bağlanmıştır.

• Bankaların mevcut sahip ve sorumluları için mal bildirimlerinin daha sıkı takibi sağlanmıştır. Mal bildiriminde tutarsızlık olması durumunda mal varlıklarındaki artışlar haksız kazanç olarak nitelendirilecektir.

• TMSF’ye ilişkin düzenlemeler değiştirilmiş ve BDDK’ya benzer bir TMSF yapısı oluşturulmuştur. Yeni haliyle kendi başkanı dahil yedi üyesi olan TMSF’nin merkezi İstanbul’dur. TMSF’nin yapısı ve yetkileri belirlenmiştir.

• TMSF’nin tahsilat dairesinin olmadığı yerlerde Maliye Bakanlığının tahsil dairesi ile tahsilat yapabilmesi ve TMSF’ye devrolunan banka varlıklarının vergi yükü olmadan tasarruf edilebilmesi imkanı getirilmiştir.

• Özel Finans Kurumlarının Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik’te yapılan değişiklikler: 20.06.2003 tarih ve 25144 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile 4389 sayılı Bankalar Kanununun özel finans kurumları ile bankaların tabi bulundukları ortak hükümlerinin uygulanmasında yeknesaklık sağlanması, özel finans kurumlarının fon toplama yöntemlerinde çeşitliliğin artırılması ve fon kullandırabilecekleri alanların genişletilmesi amacıyla Yönetmeliğe;

• Yurtdışı kıyı bankacılığı bölgelerinde bulunulacak faaliyetlerin yapısının ve ana kuruluş ile bağlantılarının değerlendirilebilmesine, bu hususların düzenleme altına alınmasına, denetlenmesine ve bu faaliyetlere ilişkin doğru bilgiye ulaşılabilmesine,

• Özel finans kurumları için risk grubu oluşturan gerçek ve tüzel kişilerin belirlenmesinde birden fazla ortaklıkta yönetim kurulu başkanı veya üyesi olarak (genel müdür sıfatı taşıyanlar da dahil) görev yapanlar bakımından aynı risk grubuna dahil edilecek gerçek ve tüzel kişilerin tespitine

ilişkin esaslar eklenmiş, ayrıca aşağıdaki değişikliklere yer verilmiştir:

• Özel finans kurumlarının birikimli katılma hesabı açabilmelerine imkan tanınmıştır.

• Üretim desteği ve mal karşılığı vesaikin alım satımı yöntemleri sırasıyla kurumsal finansman desteği ve mal karşılığı vesaikin finansmanı şeklinde yeniden tanımlanmıştır.

• Bireysel finansman desteği tanımı değiştirilmiştir.

• Kurumların kendi aralarındaki kredi sınırlamalarına tabi olmayan işlemlere ilişkin madde hükmü yeniden düzenlenmiştir.

Diğer taraftan, 22.04.2004 tarih ve 25441 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile;

• Özel finans kurumları ve bankalar arasında uygulamada yeknesaklık sağlanması amacıyla söz konusu kurumların kredi kartı veya çek defteri vermek suretiyle açtıkları gayrinakdi kredilerin, 4389 sayılı Bankalar Kanunundaki kredi sınırları hesaplamasında yüzde 25 oranında dikkate alınmasına,

• Uygulamada karşılaşılan sorunların giderilmesini teminen, özel finans kurumlarının, özel cari hesaplar ile katılma hesaplarından kullandırdıkları fonlar ile iştirak edinmelerini yasaklayan hükümde, belirli bir süre içerisinde elden çıkarılmak kaydıyla donuklaşmış alacakların tasfiyesi için ortaklık payı edinilmesine imkan tanınmasına ilişkin değişiklikler yapılmıştır.

C) Standart Oranlara İlişkin Düzenlemeler

• Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’te yapılan değişiklikler: 01.03.2003 tarih ve 25035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile sermaye yeterliliği standart oranının hesaplanmasında yüzde 0 risk ağırlıklı olarak dikkate alınacak krediler kalemine ve yüzde 50 risk ağırlıklı olarak dikkate alınacak krediler ile garanti ve kefaletler kalemlerine ilaveler yapılmıştır.

• “Yabancı Para Net Genel Pozisyon/Özkaynak” Standart Oranının Bankalarca Konsolide ve Konsolide Olmayan Bazda Hesaplanmasına ve Uygulanmasına İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik’te yapılan değişiklikler: Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesindeki değişiklikler sebebiyle Yönetmelik eki cetvellerde, 05.05.2003 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, anılan düzenlemelere paralel mahiyette düzeltmeler yapılmasına ve bankaların özkaynakları ile yabancı para varlık ve yükümlülükleri arasındaki ilgi ve dengelerin doğru bir şekilde tespit edilmesine yönelik değişiklikler yapılmış olup, konu Türkiye Bankalar Birliği ile Özel Finans Kurumları Birliğine sırasıyla 09.04.2003 tarihli 4149 sayılı ve 15.04.2003 tarihli 4353 sayılı yazılar ile bildirilmiştir.

D) Muhasebe Uygulamalarına İlişkin Düzenlemeler

• Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi Hakkında Tebliğ’de yapılan değişiklik:

Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi Hakkında Tebliğde, uygulamada karşılaşılan sorunların giderilerek bankaların hesap ve kayıt düzeninde şeffaflık ve tekdüzenin sağlanması amacıyla, çek mevzuatı uyarınca bankaların karşılıksız çeklere ilişkin yükümlülüklerinin, ertelenmiş vergi aktif ve pasiflerinin, dövize endeksli kredilerin değer düşüşlerinin ve bankaların yurtdışı şubelerince kullandırılan kredilerin muhasebeleştirilmesi hususlarında, 31.12.2003 tarih ve 25333 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ ile değişiklikler yapılmıştır.

E) Finansal Yeniden Yapılandırma Programına İlişkin Düzenlemeler

• Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmalarının Onaylanması, Kabulü ve Uygulanmasına İlişkin Genel Şartlar Hakkında Yönetmelik’te yapılan değişiklik: 25.07.2003 tarih ve 25179 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile yeniden yapılandırma kapsamındaki kredilerin sınıflandırılmasının, borçlunun ödeme gücü ve ihtiyatlılık ilkesi dikkate alınarak gerçekleştirilmesini teminen 11.04.2002 tarihli ve 24723 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmalarının Onaylanması, Kabulü ve Uygulanmasına İlişkin Genel Şartlar Hakkında Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde değişiklikler yapılmıştır.

F) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ile Güvence Fonuna İlişkin Düzenlemeler

• Özel Finans Kurumları Özel Cari ve Katılma Hesapları Güvence Fonu Yönetmeliğinde yapılan değişiklik: Söz konusu Yönetmelik, Özel Finans Kurumları Birliği tarafından 27.06.2003 tarih ve 25151 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile değiştirilmiştir. Yapılan değişiklikler ile güvence fonu primlerinin tahsilinde, tasarruf mevduatı sigorta fonu primlerinin tahsiline benzer bir yöntemin uygulanması sağlanmıştır.

• 14.05.2003 tarih ve 1043 sayılı Kurul Kararı: Söz konusu Kurul Kararı ile Bakanlar Kurulunun 31.05.2000 tarih ve 2000/682 sayılı Sigortaya Tabi Tasarruf Mevduatı ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nca Tahsil Olunacak Primler Hakkında Kararının uygulamasının bankalara getirmiş olduğu yüklerin azaltılması ve riske dayalı prim sistemine geçilmesi kabul edilmiştir.

• 03.07.2003 tarih ve 1083 sayılı Kurul Kararı: Söz konusu Karar ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun 15.01.2001 tarih ve 151 sayılı Kararı dikkate alınarak 31.05.2000 tarihli 2000/682 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 3 üncü maddesinin uygulanması 03.07.2003 tarihinden geçerli olmak üzere değiştirilmiştir.

Buna göre, söz konusu Bakanlar Kurulu Kararının 1 inci maddesinde tanımlanan hesapların 03.07.2003 tarihinden itibaren anapara ve faiz tutarları toplamının tamamının, 05.07.2004 tarihinden itibaren ise 50 milyar TL’ye kadar olan kısmının sigorta kapsamında olduğu karara bağlanmıştır.

• 03.07.2003 tarih ve 1084 sayılı Kurul Kararı: Söz konusu Karar ile geçici tam garanti uygulamasının 05.07.2004 tarihinden geçerli olmak üzere kaldırılmasına karar verilmiştir.

• 31.10.2003 tarih ve 1143 sayılı Kurul Kararı: Söz konusu Karar ile 14.05.2003 tarihli 1043 sayılı ve 03.07.2003 tarihli 1083 sayılı Kurul Kararları yürürlükten kaldırılarak Sigortaya Tabi Tasarruf Mevduatı ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunca Tahsil Olunacak Primler Hakkında Esaslar, 03.07.2003 tarihinden geçerli olmak üzere yeniden belirlenmiştir.

G) Devam Etmekte Olan Düzenleme Çalışmaları

• 10.06.1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu ile 30.09.1983 tarihli ve 90 sayılı Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı: Banka dışı kredi kuruluşlarının düzenleme ve denetim sorumluluğunun Hazine Müsteşarlığından Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumuna devredilmesine ilişkin olarak hazırlanan Taslak üzerindeki çalışmalara Kurumumuz bünyesinde devam edilmektedir.

• Mikro Finansman Kuruluşları Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı: Mikro girişimcilere finansman sağlamak amacıyla kurulacak mikro finansman kuruluşlarının kuruluş, yönetim, çalışma, tasfiye ve denetlenmelerine ilişkin esasları düzenleyen Taslak, ilgili Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığına gönderilmiştir. Taslak üzerindeki çalışmalar ilgili kamu kurumlarından alınan görüşlerden de yararlanılarak Kurumumuz bünyesinde sürdürülmektedir.

• Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu Tasarısı Taslağı: Söz konusu Taslak,

• Bankalarca çıkarılan kredi kartları ve banka kartları ile kart çıkarma yetkisine sahip kuruluşlarca çıkarılan kredi kartlarının kullanımına ilişkin hususları,

• Kredi kartı ve banka kartı kullanıcıları, bankalar, kart çıkarma veya üye işyeri anlaşması yapma faaliyetinde bulunan kuruluşlar ve kartlı sisteme dahil olmak üzere kendileriyle üye işyeri anlaşması yapılan üye işyerlerinin, bu kartların verilişi ve kullanımından doğan hak ve yükümlülüklerini,

• Kart çıkaracak veya üye işyeri anlaşması yapacak kuruluşların faaliyet esaslarını düzenleme amacıyla hazırlanarak ilgili Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığına gönderilmiştir. Taslak üzerindeki çalışmalar ilgili kamu kurumlarından alınan görüşler de dikkate alınarak Kurumumuz bünyesinde sürdürülmektedir.

• Bankacılık Kanunu Tasarısı Taslağı: 4389 sayılı Bankalar Kanununun, Avrupa Birliği müktesebatına uyumunun sağlanması, sistematik bir yapıya kavuşturulması, uygulamada karşılaşılan sorunların giderilmesi ve değişen ihtiyaçlara cevap verebilir hale getirilmesi amacıyla bir Taslak hazırlanmıştır. Bu Taslak üzerindeki çalışmalar, meslek birliklerinin görüşleri, Avrupa Birliği Direktifleri ile uluslararası ilke ve standartlar da dikkate alınarak Kurumumuz bünyesinde sürdürülmektedir.

4.2. Denetleme ve Uygulama