5.1. Bütçe Uygulama Sonuçları
4743 sayılı Mali Sektöre Olan Borçların Yeniden Yapılandırılması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 7 nci maddesi uyarınca Kurumun yıllık hesapları ile harcamalarına ilişkin işlemleri Başbakanlık müfettişi, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurumu denetçisi ve Maliye müfettişinden oluşan bir komisyon tarafından denetlenmektedir.
Kurumun 2003 yılında, 4389 sayılı Bankalar Kanunu gereğince, banka ve özel finans kurumlarından tahsil ettiği Giderlere Katılım Payları ve diğer faaliyetlerden elde ettiği gelirler ile giderler toplamı dikkate alındığında 2003 yılı bütçesinde gelir-gider farkı öngörülmemiştir.
Tablo 5.1 2003 Yılı Gelirleri (Milyar TL)
2003 Yılı Bütçesi Gerçekleşme Fark
Katılma Payı Gelirleri 30.875 29.211 -1.664
-Bankalar 28.809
-Özel Finans Kurumları 402
2002 Yılından devir 81.025 84.447 3.422
-2000-2001 Gelir Gider Farkı - 59.257 -
-2002 yılı Gelir Gider Farkı - 25.190 -
Toplam 111.900 113.658 1.758
2003 yılı bütçesi hazırlanırken, banka ve özel finans kurumlarından 30,9 trilyon TL giderlere katılma payı tahsil edileceği öngörülmüştür. Ancak, bütçenin hazırlanmasının ardından Kuruma ulaşan kesinleşmiş banka ve ÖFK bilanço toplamlarının değerlendirilmesi sonucunda, 2003 yılı katılım payı geliri 29,2 trilyon TL olarak tahakkuk ettirilmiştir. 2002 yılı içerisinde bu tahakkukun 28,8 trilyon TL’si tahsil edilmiştir. Diğer taraftan, eksik kalan 0,4 trilyon TL katılım payı izleyen dönemde yatırılmıştır.
2003 yılı bütçesiyle 2002 yılından 81 trilyon TL birikmiş gelir-gider farkının aktarılması öngörülmüştür. Ancak, 2002 yılından 2003 yılına 2001 yılı gelir gider farkı olarak 59,3 trilyon TL, 2002 yılı gelir gider farkı olarak da 25,2 trilyon TL olmak üzere toplam 84,5 trilyon TL gelir gider farkı devretmiştir. Aradaki 3,4 trilyon TL fark ise birikmiş gelir-gider farklarının tahmini ile gerçekleşme arasındaki farklılıktan kaynaklanmıştır.
Kurumun 2003 yıl sonu itibarıyla gerçekleşen gelir kalemleri arasında, bütçede öngörülmeyen, “faiz gelirleri” ile “kur farkları” da yer almaktadır. 2003 yılı bütçesiyle, Kurum kaynaklarının Devlet İç Borçlanma Senedi alınması ya da döviz tevdiat ve vadeli tasarruf mevduatı hesaplarında değerlendirilmesi hükme bağlanmıştır. 4726 sayılı 2002 Mali Yılı Bütçe Kanununun 8 inci maddesi ve Kamu Haznedarlığı Genel Tebliği ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum ve kuruluşlarının kendi bütçeleri ve tasarrufları altında bulunan bütün kaynakları T.C. Merkez Bankası veya T.C. Ziraat Bankası A.Ş. nezdindeki hesaplarda değerlendirebilecekleri öngörülmüştür.
Kurum fonlarının, yukarıda belirtilen Kamu haznedarlığına ilişkin hüküm ve belirlemelere göre ihdas edilen 31.01.2003 tarihli 979 sayılı Kurul Kararı çerçevesinde değerlendirilmesi sonucunda 2003 yılı sonu itibariyle 27,5 trilyon TL faiz geliri ve 829 milyar TL kur farkı oluşmuştur.
Kurumun 2003 yılı gelirleri içerisinde katılım payı gelirlerinin oranı yüzde 51 olarak gerçekleşmiştir. Toplam gelirlerin yüzde 50’si bankalardan, yüzde 1’i ise ÖFK’lardan tahsil edilen katılım paylarından oluşmaktadır. Kurumun 2003 yılı gelirlerinin önemli bir bölümü de (yüzde 48’i) vadeli TL hesaplardan elde edilen faiz gelirleridir. 2003 yılında 2002 yılından devrederek gelen döviz tevdiat hesapları Kamu Haznedarlığı hükümleri gereğince 13.01.2003 tarihinde
TL’ye çevrilerek vadeli TL mevduat hesaplarına aktarılmıştır. 2003 yılı gelirlerinin 829 milyar TL’si (yüzde 1’i) kur farkı gelirlerinden oluşmuştur. Kur farkları, gelir niteliği taşımamakla birlikte, uygulanan bütçe ve muhasebe sistemlerinin bir sonucu olarak, Kurum gelirleri arasında yer almıştır. 2003 yılı bütçesinin ödenek ve harcama tutarları (Bütçe Kesin Hesap Durumu) aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 5.2. BDDK 2003 Yılı Bütçe Kesin Hesap Durumu (Milyar TL)
2003 Yılı 2003 Yılı Oran PERSONEL GİDERLERİ 19.000 -3.400 15.600 13.083 % 13,5 % 48,3 2.517
Aylıklar 16.000 -3.400 12.600 11.116 % 11,4 %41,1 1.484
Öngörülemeyen Giderler 4.000 -2.000 2.000 0 2.000
111.900 0 111.900 97.072 % 100,0 %100,0 14.828
N O T: (A) : Her bir gider kaleminin gider toplamına oranı (Gider kalemi / 97.072)
(B) : Her bir gider kaleminin Genel Bütçeye yapılan aktarma dışında kalan gider toplamına oranı (Gider kalemi / 27.072)
2003 yılı gider bütçesinin başlangıç ödenekleri, ödenek aktarmaları, toplam harcama tutarları ve ödenek kalanları, ana harcama kalemleri itibarıyla incelendiğinde, 2003 yılı için toplam 111,9 trilyon TL ödenek ihdas edildiği, yıl içerisinde ihdas edilen ödenekler arasında Kurum Başkanının oluru ile çeşitli aktarmalar yapıldığı, bütçe ödeneklerinden 2003 yılında toplam 97 trilyon TL harcama yapıldığı, 2003 yılı bütçe ödeneklerinin yıl sonu itibarıyla yüzde 86,7’sinin kullanıldığı görülmektedir.
Toplam giderler tutarı olan 97 trilyon TL’nin 70 trilyon TL’si Genel Bütçeye aktarılmış, 13 trilyon TL’si personel gideri olarak gerçekleşmiştir. Bu çerçevede, personel giderlerinin, 2003 harcamaları içerisindeki payı yüzde 48,3’tür. Kurum harcamalarının yüzde 42,7’si ise mal ve hizmet alımları için gerçekleştirilmiştir. Bu bölümden gerçekleştirilen harcamaların önemli bir kısmı hizmet alımlarıdır. Hizmet alımları içerisinde en büyük kısmı ise Kurumun Ankara ve İstanbul hizmet binalarının kira giderleri oluşturmaktadır. 2003 yılı harcamalarının yüzde 5,3’ü cari transferlerden oluşmaktadır. Cari transferler içerisinde T.C. Emekli Sandığına ödenen ek karşılıklar ile Sivil Savunma Fonu payı ödemesi önemli bir yer tutmaktadır. Kurum sermaye giderleri toplam harcamaların 1,7’si oranındadır. Kurumun 2003 yılı giderlerinin yüzde 1,8’ini ise Kurum çalışanları için sosyal güvenlik kurumlarına ödenen prim giderleri oluşturmaktadır.
Genel olarak 2003 yılı harcamalarının ödenek türleri ve ekonomik ayrımına göre dağılımına bakıldığında, tüketim malları ve malzeme alımları, demirbaş alımları, makine–teçhizat ve taşıt alımları, yolluklar gibi kalemlerin toplam giderler içerisindeki paylarının çok düşük olması, Kurumda uygulanmakta olan tasarruf politikasının bir göstergesidir.
5.2. Bilanço
Hazır değerlerde kayıtlı 108.270 milyar TL’nin 108.243 milyar TL’si bankada, geri kalan 27 milyar TL’si ise kasada bulunan nakit tutarını göstermektedir. Ticari alacaklarda kayıtlı 2.209 milyar TL ise katılım payından alacakları göstermektedir. Yıl içerisinde alınan duran varlıkların tamamı alındığı yıl içerisinde gider yazılmak suretiyle amortismana tabi tutulduğundan, maddi duran varlıklar ve maddi olmayan duran varlıklar kalemlerinin toplamı sıfır olarak görünmektedir.
Kurumun 605 milyar TL kısa vadeli borcunun 346 milyar TL’si Aralık 2003 ayına ilişkin olarak muhtasar beyanname ile 20.01.2004 tarihine kadar beyan edilerek ödenmesi gereken vergi borcunu, 19 milyar TL’si personele çeşitli ödemeleri, 240 milyar TL’si ise diğer kişi ve kuruluşlara ödenecek tutarları ihtiva etmektedir.
Kurumun 2003 yılı özet bilançosu, 2002 yılı ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 5.3. BDDK 2003 Yılı Özet Bilançosu (Milyon TL)
AKTİF 31.12.2002 31.12.2003 PASİF 31.12.2002 31.12.2003
Hazır Değerler 113.923.441 108.270.176 Mali Borçlar 454 423
Ticari Alacaklar 5.235.010 2.208.636 Ticari Borçlar 187.373 239.617
Diğer Alacaklar 20.738 19.419 Diğer Borçlar 9.480 19.191
Diğer Dönen Varlıklar 17.298 690 Ödenecek Vergi ve Diğer Yük. 496.415 346.101 Dönen Varlıklar Toplamı 119.196.487 110.498.921 Kısa Vadeli Yabancı Kayn. Top. 693.722 605.332 Maddi Duran Varlıklar 0 0 Gel. Yıl. Ait. Gel. ve Gid. Tah. 34.055.527 64.954.917 Maddi Duran Varlıklar (Brüt) 4.549.852 4.570.669 Uzun Vadeli Yab. Kayn. Top. 34.055.527 64.954.917 Birikmiş Amortismanlar -4.549.852 -4.570.669 Geçmiş Yıllar Karları 59.257.687 84.423.730 Maddi Olmayan Duran Var. 0 0 Hesaplanan Net Kar (Zarar) 25.189.551 -39.485.058.
Haklar 136.253 136.253 Özkaynaklar Toplamı 84.447.238 44.938.672
Birikmiş Amortismanlar (-) -136.253 -136.253
Duran Varlıklar Toplamı. 0 0
AKTİF TOPLAMI 119.196.487 110.498.921 PASİF TOPLAMI 119.196.487 110.498.921
5.3. Gelir Tablosu
Gelir Tablosunda diğer olağandışı gider ve zararlar satırında yer alan 70 trilyon TL, 4481 sayılı Yasanın 4605 ve 4783 sayılı kanunlarla değiştirilen 15 inci maddesi gereğince Genel Bütçe gelirlerine katkı olarak Maliye Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yapılan aktarımı ifade etmektedir.
Kurumun 2003 yılı gelir tablosu, 2002 yılı ile karşılaştırmalı olarak aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 5.4. BDDK 2003 Yılı Gelir Tablosu (Milyon TL)
Önceki Dönem Cari Dönem AÇIKLAMA
31.12.2002 31.12.2003
KATILIM PAYI GELİRLERİ 25.767.059 29.210.580
- Bankalar Katılım Payı Gelirleri 25.394.050 28.808.739
- Finans Kurumları Katılım Payı Gelirleri 373.009 401.841
SATIŞ İNDİRİMLERİ ( - ) 0 0
NET GELİRLER 25.767.059 29.210.580
SATIŞLARIN MALİYETİ ( - ) 0 0
FAALİYET GİDERLERİ (-) 23.793.381 27.060.623
- Araştırma ve geliştirme Giderleri (-) 525.818 841.659
- Genel Yönetim Giderleri (-) 23.267.563 26.218.964
FAALİYET KARI VEYA ZARARI 1.973.678 2.149.957
DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİRLER 23.248.426 28.370.345
- Faiz Gelirleri 2.756.195 27.541.619
- Kambiyo Karları (Kur Farkları) 20.491.974 828.726
- Diğer Olağan Gelir ve Karlar 257
DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDERLER ( - ) 32.648 70.011.119
- Banka Komisyon ve Havale Giderleri (-) 32.648 11.119
- Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar (-) 70.000.000
FİNANSMAN GİDERLERİ ( - )
OLAĞANDIŞI GELİRLER 94 5.759
- Diğer Olağandışı Gelirler 94 5.759
OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR ( - )
DÖNEM SONUCU 25.189.551 -39.485.058
EK 1: Bankacılık Sektörüne Yönelik Ulusal ve Uluslararası Düzenlemeler