“14.4.1982 tarih ve 2658 sayılı kanunla katılmamız uygun bulunan bu sözleşme, 23.5.1982 tarih ve 8/4788 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla onaylanarak, 14.2.1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır”(R.G.17959, 1983).
Sözleşme, yedi bölümden oluşmaktadır. Bu sözleşmenin giriş bölümünde kültürel ve doğal mirasın tüm dünya uluslarının malı olduğu, buna rağmen yeteri kadar korunmadığı, bu varlıkların bozulma nedenleri, diğer uluslarla iletişim ağı kurulmasının gerekliliği ve ilgili uluslar ile arasında işbirliğinin sağlanması ve diğer sözleşmelerin gerekliliği dile getirilmiş; bu gerekçeler sonucunda sözleşme kabul edilmiştir.
Sözleşmenin birinci bölümünde kültürel ve doğal mirasın tanımları üç madde halinde yer almaktadır. Birinci maddede kültürel miras olan anıtların, yapı topluluklarının ve sitlerin tanımları yer almaktadır. İkinci maddede ise doğal miras olan doğal anıtların, evrensel değer olan jeolojik, fizyolojik oluşumlar ve tükenme tehdidi altındaki hayvan ile bitki türlerinin yetiştiği belirli alanların ve doğal alanların tanımları yapılmaktadır. Sözleşmenin ilk bölümünün son maddesi olan üçüncü maddede ise yukarıdaki iki maddedeki tanımlara uyan varlıkların saptanmasının sözleşmeyi imzalayan tüm devletlerin kendi sorumluluğunda olduğundan bahsedilmektedir.
İkinci bölüm olan “Kültürel ve Doğal Mirasın Ulusal ve Uluslararası Korunmasında” dört madde yer almaktadır. Bu maddelerin ilki olan dördüncü maddede sözleşmeye taraf olan devletlerin ulusal mirasın saptanmasında, korunmasında, bakımında ve teşhir edilmesinde görevlerini yerine getirmesini ve bu konuda tüm kaynaklarını kullanarak gerekirse diğer devletlerle işbirliği içinde çalışmasını öngörmektedir. Beşinci maddede yukarıda tanımlanan görevlerin her ülkenin kendi koşullarına uygun biçimde yapması gereken çalışmalar beş alt maddede tanımlanmaktadır. Bu alt maddeler kısaca; genel bir koruma politikası
belirlenmesi, koruma üzerine çalışacak gerekli ekipmanın sağlanması, mirasın korunması için gerekli yasal alt yapı oluşturulması, gerekli tüm teknik-bilimsel-mali- idari önlemlerin alınması ve koruma ile ilgili eğitim merkezleri kurularak koruma çalışmalarının teşvik edilmesi biçimindedir. Madde altıda ise genel olarak uluslar arası işbirliğinin gerekliliği ve her ulusun yardımda bulunmayı sözleşme hükümlerince baştan kabullendiği ve yine bu varlıkların tüm dünyanın mirası olduğunun unutulmaması gerektiği anlatımları yer almaktadır. İkinci bölümün son maddesi olan yedinci maddede dünya kültürel ve doğal mirasının uluslararası alanda korunması deyiminin, varlıkları saptama ve koruma açısından taraf olan tüm devletlerin işbirliği içinde çalışma yapmasını öngörmektedir.
Sözleşmenin üçüncü bölümü "Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunması İçin Hükümetler arası Komite” başlığı altındadır. Bu bölümde yedi madde yer almaktadır. Bölümün ilk maddesi olan sekizinci maddede üç alt madde bulunmakta, genel olarak bu komitenin kuruluş biçiminden söz etmektedir. Maddedeki açıklamaya göre Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü kapsamında kurulan Dünya Mirası Komitesi sözleşmeye taraf olan devletler arasından seçilen on beş taraf devlet üyesinden oluşacaktır. Seçilen üyeler dünyanın tüm bölgelerindeki kültür mirasını adil bir biçimde temsil edecektir. Kurulan komite toplantılarına danışman olarak Roma Merkezinin (Kültürel Varlığının Muhafazası ve Restorasyonu Çalışmaları Uluslararası Merkezi), ICOMOS’un (Uluslar arası Anıtlar ve Sitler Konseyi), IUCN’nin (Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği) temsilcileri katılabilirler. Dokuzuncu maddede komite üyelerinin görev sürelerine açıklık getirilmektedir. Aynı zamanda seçilen temsilciler, sözleşmeye taraf olan devletlerin kültürel ve doğal miras konularında yetkili kişileri arasından seçilmektedir. Madde onda üç alt madde bulunur ve bu maddelerde komite iç tüzüğünün oluşturulması, üye devlet temsilcilerinin toplantılara danışman davet etme ve danışma organı kurma gerekliliğinde bu yetkiyi kullanabilecekleri dile getirilmektedir. Onbirinci madde envanterleme sürecini kapsamaktadır. Bu maddeye göre her devlet kendi toprakları üzerinde bulunan kültürel ve doğal mirasın envanterleme çalışmalarını yapacak ve bu envanterlere gerekli tüm belgeleri ekleyecektir. Komiteye sunulan tüm belgelerin gerekli incelemeleri tamamlandıktan sonra bir Dünya Kültür Mirası Listesi hazırlanıp
yayınlanacaktır, bu liste iki yılda bir güncellenecektir. Ayrıca komite “Tehlike Altındaki Dünya Kültür Mirası Listesi” de oluşturacak ve tehdit altındaki varlıklarla ilgili yapılması gereken çalışmaların hızlandırılmasını sağlayacaktır. Komite bu iki listeye dahil edilecek ya da çıkarılacak olan varlıkların araştırmasını yaptıktan sonra varlığın üzerinde bulunduğu devletle koordine çalışacaktır. Onikinci maddede her iki listeye de dahil olmayan varlıkların korunmayacağı anlamına gelmediği anlatılmaktadır. Onüçüncü maddede komite tarafından oluşturulan listelere dahil olan ya da olmayan varlıklarla ilgili yardım hükümlerini içeren sekiz alt madde bulunmaktadır. Onüçüncü madde uyarınca taraf devletlerden gelen yardım istekleri komite tarafından incelenir, gerekli olan durumlarda varlıkların saptanması ile ilgili çalışmalar yeniden başlatılabilir. Yardım taleplerine ilişkin olarak gerekli incelemeler yapıldıktan sonra yardımın niteliği, boyutu belirlenip gerekli tertiplerin alınması için ilgili hükümete yetki verilecektir. Yapılacak çalışmalar belirli bir sistematiğe oturtulup, ilgili hükümetin bu çalışmalarda ne denli yeterli olacağı, teknik, bilimsel ve maddi açıdan kaynaklarını belirleyip gerekirse oluşturulacak fondan katkı verilmesi gündeme gelecektir. Yardım yapılan varlıklarla ilgili bir liste hazırlanacak ve bu liste güncellenerek yayınlanacaktır. Yine yapılacak her tür yardımla ilgili olarak komite ICOMOS, IUCN ve diğer örgütlerle bağlantılı çalışacaktır. Alınacak kararlarda komite üyelerinin üçte iki çoğunluğu veya üzeri olduğu durumlarda kabul edilecektir. Bu bölümün son maddesi olan ondördüncü maddede hükümetlerarası komiteye yardımda bulunacak örgütler tanımlanmaktadır ve Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü Genel Direktörü karar uygulamalarından sorumlu bir tür başkan olarak görev yapacaktır ibaresi yer almaktadır.
Sözleşmenin dördüncü bölümü olan ve “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasını Koruma Fonu” başlığı altındaki bölümde dört maddeye yer verilmiş bulunulmaktadır Madde 15’te Dünya Mirası Fonunun UNESCO’nun mali tüzük hükümlerine göre vakıf şeklinde teşkil edileceği ve taraf ülkelerin hibe ve bağış yoluyla bu fona katkı yapmaları gerekliliğinden söz edilmektedir. Yapılan bu katkıların yine bu komite tarafından belirlenecek olan alanlarda kullanılmaları söz konusudur. Dördüncü bölümün ikinci maddesi olan 16. maddede sözleşmeye taraf olan devletlerin bu fona iki yılda bir katkıda bulunmalarının zorunluluğu dile getirilmiştir. Bu katkının
hesaplanmasında genel kurul söz sahibidir. Taraf devletlerden herhangi biri yapması gereken katkıyı içinde bulunulan yıl ve bir önceki yıl itibariyle yapmamışsa, komite üyeliğine seçilemeyecektir. Onyedinci maddede taraf devletlerin fona katkı yapmaları amacıyla dernek ve vakıf kurmalarının teşvik edildiği açıklanmaktadır. Dördüncü bölümün son maddesi olan onsekizinci maddede ise taraf devletlerin katkı toplamasında her türlü yardımda bulunma gerekliliğinden söz edilmektedir.
Sözleşmenin beşinci bölümü “Uluslararası Yardım Koşulları ve Düzenlenmesi” başlığı altındadır ve bu bölümde sekiz madde yer almaktadır. Bölümün ilk maddesi olan 19. maddede taraf devletlerin toprakları üzerinde bulunan kültür varlıkları için yardım alma isteklerini bir başvuru ile yapmaları gerektiğinden bahsedilmektedir. 20. maddede yardım yapılacak olan varlığın sözleşmenin 11. maddesinde belirtilen listelerde bulunma ya da bulunabilme olasılığı durumunda yardım yapılacağı anlatılmaktadır. Beşinci bölümün üçüncü maddesi olan yirmibirinci maddede genel anlamda, yardım isteğinin detaylı olarak incelendikten sonra karar verileceği öngörülmektedir. 22. maddede kültür varlıklarına yapılacak olan yardımın nitelikleri belirtilmektedir. Bunlar ; kültür varlıklarının korunması ve bakımı ile ilgili oluşan sorunlarla ilgili sanatsal, bilimsel ve teknik inceleme yapılması; belirlenen çalışmaların uygun şartlarda yapılmasının uzmanlarca denetlenmesi; eleman kadrosunun eğitimi; gerekli ekipmanın sağlanması; taraf devlete uzun vadeli borç verilmesi; gerekli durumlarda hibe edilebilecek maddi katkılar, olarak açıklanmaktadır. 23. maddede varlıkların korunması, bakım ve teşhiri açısından görevli olan uzmanların eğitiminde uluslararası yardımlaşmanın yapılması gerekliliği belirtilmektedir. Beşinci bölümün altıncı maddesi olan yirmi dördüncü maddede büyük çapta yapılacak olan yardımdan önce detaylı teknik ve bilimsel araştırma yapılacağı belirtilmektedir. Ayrıca yardım aşamasında taraf devletin kendi kaynaklarının da kullanımı için araştırma yapılması belirtilmektedir. 25. maddede yapılan yardımda büyük payın söz konusu devletin kendi payı olacağından söz edilmektedir. Bölümün son maddesi olan 26. maddede yapılan yardımdan sonra varlığın korunması, bakımı ve teşhiri açısından sorumluluğun yardımı alan devlete ait olacağı belirtilmektedir.
Sözleşmenin altıncı bölümü olan “Eğitim Programları” bölümünde iki madde yer almaktadır. 27. ve 28. maddelerde dünya mirasının korunması konusunda taraf devletlerin kendi uluslarını bilinçlendirmesi gerekliliğini taahhüt ettiklerinden bahsedilmektedir.
Sözleşmenin yedinci bölümü “Raporlar”dır. Bu bölümde yer alan 29. maddede sözleşmeye taraf olan devletlerin Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü Genel Kuruluna sözleşme uyarınca yaptıkları çalışmalar açısından periyodik rapor vermesi gerekliliğinden söz edilmektedir.
Bu sözleşmenin son bölümü “Son Hükümler” başlığı altındadır. Bu başlık altında dokuz madde yer almaktadır. 30. maddede sözleşmenin Arapça, İspanyolca, Fransızca, Rusça ve İngilizce olmak üzere beş dilde yazıldığından; 31. maddede bu sözleşmenin taraf devletlerin kendi anayasalarına tabi tutulacağından; 32. maddede örgütün genel konferansına üye olmayıp ta çağırılan tüm devletlerin katılımına açık olduğundan; 33. maddede sözleşmeye onay veren devletlerin bu onayı takip eden üç ay sonunda sözleşmeye taraf edileceğinden söz edilmektedir. 34. maddede farklı idari bölünme gösteren ülkelerin bu sözleşmeyi kendi anayasal sistemlerine nasıl entegre edebilecekleri üç alt maddede açıklanmaktadır. 35. madde taraf devletlerin kendi istekleriyle sözleşmeden çekilebilme hakkı olduğunu, ancak çekilme durumunun bir yıl sonra resmiyet kazanacağı belirtilmektedir. 36. maddede örgüt genel direktörünün her onay, kabul ve çekilme belgesinin kabulünü üye devletlere bildirme zorunluluğunun bulunduğu açıklanmaktadır. 37. madde örgütün bu sözleşmede değişiklik yapabilme hakkını ve bu değişikliğin sadece üye devletleri bağladığı hükmünü içermektedir. Sözleşmenin son maddesi olan 38. maddede, söz konusu sözleşmenin Birleşmiş Milletler Sekreteryasınca tescil edileceği belirtilmiştir.