Detaylı olarak Almanya’daki mevzuata değinmeden önce sistemin yürüme şeklini kısa olarak anlatmak uygun olacaktır. Almanya’da kültürel mirasın korunmasında yetkili organ her federal eyaletin kendisidir. Eyaletlerde, kendi kültürel işlerinden sorumlu bakanlıklar, bilimsel ve teknolojik koruma birimleri ve yerel belediyelerin çalışmalarına merkezi hükümetin İçişleri, Maliye, Bölge Planlama, İmar ve Kent Gelişme, Araştırma ve Teknoloji Bakanlıkları katkıda bulunmaktadırlar. Ayrıca koruma konusunda eyaletlerde görev alan kurumlar Eyalet Anıtlarını Koruma Kurumu, Yapı ve Sanat Eserlerini Koruma Kurumu ve arkeolojik eserler açısından Arkeolojik Eser Koruma Bölümü’dür.
Kültürel mirasın korunmasında bölge planları yapılmadan bir işlem gerçekleştirilemez. Koruma birimleri anıtlara yapılan her uygulamayı denetler ve mal sahibi ile devlet arasındaki iletişimi sağlar.
Tespit ve tescil işleri federal eyaletlerin sorumlu bakanlığının görevidir. Dini yapılar ise, ayrı bir envanterlemeye tabi tutulurlar. Tescil işleminden sonra devlet, vakıflar, özel girişimciler yapıların onarımları için kaynak aktarımı yaparlar. Kiliseler için de ayrı bir kaynak bulunmaktadır.
Alanı : 356.733 km2 Nüfusu : 79.984.000
İdari bölünme : 16 federal devlet, 9 şehir devleti, 402 bölge (il), 16.068 belediye
Korunan Kültür Mirası Sayısı : 600.000 mimari anıt , 45.000 yapı grupları, 165.000 anıtlar; toplam :810.000
Bu yapıların tamamında bireysel koruma kararları olmamakla birlikte koruma önlemleri alınarak, alan olarak tespit edilmiş bölgeler içinde yer alan yapılardır.
5.2.1 Kültürel Mirastan Sorumlu Kuruluşlar
Almanya anayasasının verdiği yetkiyle anıtlar ve sitlerden oluşan kültürel mirasın korunması ve muhafazasında yasal ve yönetsel etkili organ her federal devletin kendisidir. Mirasın korunması politikaları her federal devletin kendi kültürel işlerinden sorumlu bakanlıkları, bilimsel ve teknolojik koruma birimleri, yerel belediye başkanlıkları ve belediye meclisleri birimlerince uygulanmaktadır. Federal hükümet çevre koruma önlemleri ve araştırmaları ile vergi mevzuatı gibi konularda önemli rol oynar. Buna katılan bakanlıkları ise ; İçişleri, Bölge Planlama, İmar ve Kent Gelişme Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Araştırma ve Teknoloji Bakanlıklarıdır.
5.2.2 Koruma Sistemleri
Bölge planları ve master planlara bağlı olarak tek yapıların korunması ve anıtların çevresinde koruma alanları bırakılması yetkisi federal devletlerdedir. Anıtların korunmasına ilişkin devlet mevzuatı 1971 – 1980 yılları arasında oluşturulmuştur. Yeni federal devletler 3 Ekim 1990’dan sonra mevzuatlarını yürürlüğe koymuşlardır.
1980 Federal Yasası anıtların korunmasını bölge planlama, su yolları, arazi tevhid ve ifraz, demiryolları, telekomünikasyon vb. işleri yasaların içine yerleştirebilmek ve korumayı zorunlu kılmak için birçok federal yasa ve kararnameyi değiştirmiştir.
Almanya’da anıtların %45’i anayasal tescile, %35’i deklerasyonla tescile alınmışlardır. Bu yapılar dışındaki kültür varlıkları da hem anayasal tescile, hem de deklerasyonla tescile tabi tutularak daha üst düzey bir koruma statüsüne girmiş bulunmaktadırlar ki, bu yapılar da genellikle dini yapılardır (Schwarzer, 1995, s.92).
Bölgeler ve belediyeler 1986 Federal İmar Yasası ile bazı yetkilerle donatılmışlardır. İmar işlerinde ellerindeki yetkiyi kullanırken tescilli yapının yakın çevresine uyumsuz yeni yapı yapılmasını engelleyebilirler. Aynı zamanda bazı bölgelerde de özel koruma kararları alabilirler.
5.2.3 Korumada Yükümlülükler
Korunmakta olan bir binanın yıkımı, yeni bina yapımı, binanın özelliklerini değiştirecek değişikliklerin veya çevrenin genel özeliklerini değiştirecek inşaatların yapılması gibi konularda mal sahibi koruma otoritelerini haberdar etmek zorundadır. Koruma otoritesi mal sahibine yapısının koruma altında olduğunu belirterek düzgün koruma sağlamasını talep edebilir. Ayrıca koruma otoritesi mal sahibinin isteği dışında yapıya el koyma hakkına da sahiptir.
Koruma altındaki bir binaya yasalar ve imar kurullarına aykırı eylemde bulunanlara çeşitli cezalar uygulanır. Örneğin bu ceza Hesse’de 500.000 Euro’ya kadar çıkabilmektedir.
Almanya anayasası kültürel miras konusunda yargı hakkını yerel otoritelere devretmektedir. Federal eyaletlerde ise, kültürel miras konularında belediyelere daha çok yetki verme eğilimi görülmektedir.
5.2.4 Envanterler
Envanterleme çalışmalarında her federal eyalette anıtların korunmasından sorumlu bakanlığın temsilcileri envanterleme teknik ve bilimsel koruma hizmetlerinden sorumludur. Envanterlerin finansmanı, anıtların korunmasından devlete aktarılan kaynaklarla sağlanır.
Teknik ve bilimsel koruma servisleri tarafından tespit edilen ve ilgili kamu yetkililerince onanan tescilli anıtların korunması için yasal baz oluşturulurken teknik
ve bilimsel koruma servislerince tespit edilen envanterler anıtlara bilimsel müdahale için temel kaynak oluştururlar.
Envanterlemede “temel envanterler, kısaltılmış envanterler, özel envanterler, tanımlanmış anıtlar” olarak tescil edilen yapının türüne göre değişiklik gösteren envanterler kullanılır. Bu tür envanterler her proje için hazırlanmak durumundadır. Özel envanterler kapsamında tarihin belli dönemleri veya farklı türlerde korunması gerekli varlıkların (özellikle tarihi kasabalar, binalar ve 20. yy simgesi olan mimarlık ürünleri, teknik ve endüstriyel miras, kırsal ve etnolojik miras veya tarihi binalar) kaydı tutulmaktadır. Enformasyon klasik tespit ve indeksleme teknikleri ile toplanır, daha sonra bilgisayar sistemine aktarılır.
5.2.5 Finansman
Kültür varlıklarının korunmasında kaynak sağlamak , ya doğrudan devlet yardımı, ya da özel girişimcilerin desteğiyle olmaktadır. Devlet genellikle anıt eserlerle kiliselerin onarımı için kaynak aktarmaktadır. İçişleri Bakanlığı federal eyaletlere ulusal değerli kültür varlıklarının korunmasında kullanılmak üzere ödenek tahsis etmektedir. Kentsel gelişim yasası sayesinde federal hükümet bölgesel yetkililere kentlerin tarihi bölgelerinin rehabilitasyonları için kaynak aktarmaktadır. Aynı zamanda her eyalet kendi bölgesi içinde anıt onarımı için kaynak sağlamaktadır; ve belediyeler ile iller de kültürel varlıkların korunması için bütçelerinden önemli miktarlarda kaynak ayırmaktadırlar. Kentsel gelişim programları Federal Bölge Planlama, İmar ve Kentleşme Bakanlığınca uygulanmaktadır. Ayrıca eyaletlerde anıtların korunması amacıyla çeşitli vakıflar kurulmuştur. Ancak Almanya’da genellikle tarihi anıtların ve diğer kültür varlıklarının restorasyonu için gelişmiş bir sistem bulunmamaktadır.
Kültür varlıklarının korunmasında birtakım teşvikler de söz konusudur. Her ne kadar federal hükümet yasal ve yönetsel konularda olduğu gibi kültürel mirasın korunmasında da herhangi bir teşvik mekanizması oluşturmamışsa da, Alman Şatoları Derneği, Alman Anıtları Koruma Vakfı, Mezarlıklar ve Anıtlar Birliği,
Alman Anıtlarını Koruma Ulusal Komitesi koruma bilincinin geliştirilmesi için çalışmalar yapmaktadırlar.
Mali açıdan hükümet tarafından kültür varlığı sahiplerine vergilendirme sisteminde bazı kolaylıklar sağlanmaktadır. Kültür varlıklarının tescil edildikleri kategoriye göre mal sahiplerine vergi indirimi yapılır. Anıtların dış cephe onarım giderlerinde belli oranda vergi indirimi yapılmaktadır. Onarım durumunda olan tescilli anıtsal kültür varlıkları alım satım gibi vergilerden de muaf tutulurlar. Aynı zamanda konut olarak kullanılan sivil mimarlık örnekleri de, konut vergisinden muaftır. Ve yine tescilli kültür varlıklarının parsellerinde kamu yararına koruma öngörülüyorsa, bu parseller için arazi vergisi ödenmemektedir.
Almanya’daki korumacılık yukarıda anlatıldığı gibi olup, federal eyaletlerdeki anıtların bakım ve korunmasının ne şekilde olduğuna da değinmekte fayda vardır. Federal eyaletlerde kültürel mirasa sahip çıkmak, geleceğe aktarmak, bakım ve korumalarını yapmak Anıtları Koruma Kurumunun görevidir. Bu kurum Maliye Bakanlığına bağlı olarak çalışır. Bu kurum anıtların korunması ile ilgili bilimsel danışmanlık yapar. Tarihi eserlerin korunması ile ilgili yasal kararlar belediyedeki Anıtları Koruma Görevlileri, ya da daha çok yetkiye sahip idari meclisteki Anıtları Koruma Görevlileri tarafından alınır. Bölge Anıtlar Kurumunun merkezi Stuttgart’tadır. Ayrıca her idari bölgede bir şube bulunur. Yapı ve sanat eserlerinin korunmasında, anıt koruma ve tarihin korunması konularında Yapı ve Sanat Eserleri Koruma Kurumu yerinde danışmanlık görevini yerine getirir. Bu kurumun görev alanları coğrafi konumlarına göre bölgesel olarak ayrılmış, görev alanı sınırları anıtları koruma görevlileri tarafından belirlenmiştir. Danışma birimleri eser sahiplerine, mimarlara, mühendislere, işçilere ve diğer ilgililere danışmanlık yaparlar. Anıt sahiplerine maddi teşvik yapı ve sanat eserleri koruma bölümünün görevleri arasındadır. Kurulun görevlileri başvuru sahibine bilimsel danışmanlık yaparak gerekirse maddi yardım yapılmasına karar verebilirler. Maddi yardımın yapılması ile devlet eski eser sahiplerine eserlerin kanuni bir şekilde korunmasında yardımcı olmuş olur. Restorasyon aşamasında da, bu kuruma bilimsel danışmanlık yapma görevi düşmektedir, bu açıdan günümüze kadar korunmuş tarihi eser ve
anıtların restorasyonunda orijinal planın korunmasına ve orijinal malzeme kullanılmasına özen gösterilmektedir. Eyalet Anıtlarını Koruma Kurumunun restorasyon atölyesi bulunmaktadır. Bu atölyelerde konservasyon ve restorasyon uygulamaları ve restorasyon projelerine danışmanlık yapılır. Aynı zamanda bu kurum kentsel planlama ile ilgili kararları vermede bölgedeki tarihi eserlere yönelik analizi yaparak plan kriterleri belirlemede etkin rol oynar (Schwarzer, 1995, s.43).
Arkeolojik eserlerin korunmasında Arkeolojik Eser Koruma Bölümü çalışma yapar. Bu kurum kazı koruma alanları oluşturur. Kaçak kazıların önlenmesi, arkeolojik alanın toprak erozyonu, toprağın kuruması, kimyasal reaksiyonlar, inşaatlar ve diğer etkenlerden dolayı tahribat söz konusu ise, kurtarma kazıları organize etmeye yetkilidir. Yalnızca çok önemli ya da tehlikede olan bölgelerin kazıları yapılır. Çoğu yerlerin kazısı yapılmaz, eserlerin toprak altında kalması en iyi koruma olarak tanımlanmaktadır. Eyalet arkeoloji kurumu kazı sonrasında eserlerin bozulmasını önlemek, sergilemek ve konservasyon işlerini en modern yöntemlerle yapmaktadır. Konferanslar, sergiler ve yayınlar aracılığı ile kazı sonuçları geniş kitlelere ulaşmaktadır.
Eyalet Anıtlar Kurumunun en önemli görevlerinden biri ödenek çıkartılmasını sağlamaktır, kurum bu açıdan Maliye Bakanlığı ile koordine çalışmaktadır. Ödenek çıkarılması eser sahiplerinin yükünü büyük ölçüde hafifletmektedir. Ödeneklere yoğun talep olması durumunda korunması acil olan eserlere öncelik tanınmaktadır. Aynı zamanda Maliye Bakanlığı kültür anıtlarına bağış yapan vatandaşların bağışlarını gelir vergisinden düşmektedir.
Eyalet Anıtlar Kurumu eyaletlerin kültür anıtlarını araştırır. Eserlerin bir liste halinde envanterlerinin tutulması öncelik taşır. Bu envanter sonuçları süreli bir yayın olan “Anıt Topoğrafyası”nın ana dokümanını oluşturur.
Teknik hizmetler alanında Teknik Kurum, Fotogrametri Kurumu ve Fotoğraf Kurumu merkeze bağlı olarak çalışır. Bu bölümler inşaat kontrolleri, restorasyon ve konservasyon kararlarının alınması, basın ve halkla ilişkiler bölümü ile koordine
çalışarak kamuoyuna duyuru yapılarak halkın da desteğinin sağlanması ve Eyalet Anıtları Koruma Kurumu Kütüphanesi ile birlikte bilimsel dergi ve yayınların basılması görevlerini üstlenmektedir.