DÖRDÜNCÜ AYIRIM, BATIL OLAN EVLENMELER

Medeni Hukuk | 26.02.2019 Salı | Çift

6

A. Mutlak butlan I. Sebepleri

TMK Madde 145 - Aşağıdaki hâllerde evlenme mutlak butlanla batıldır:

1. Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması,

2. Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,

3. Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması, 4. Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması, Devam edelim.

B. Nisbi butlan I. Eşlerin dava hakkı

1. Ayırt etme gücünden geçici yoksunluk

TMK Madde 148 - Evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olan eş, evlenmenin iptalini dava edebilir.

Kim dava edebiliyor? Diğer eş mi? Sadece ve sadece, ayırt etme gücünü geçici olarak kaybetmiş olan eş evlenmenin iptalini dava edebiliyor. Şöyle bir sıralanma görüyorum ben sistematikte… Nispi butlan, eşlerin dava hakkı,

1. Ayırt etme gücünden geçici yoksunluk, 2. Yanılma,

3. Aldatma, 4. Korkutma,

5. Hak düşürücü süre.

Demek ki nispi butlan davası neye tabi kılınmış? Bir hak düşürücü süreye tabi kılınmış. O halde:

Ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bir şahsın sıradan hukuki işlemi, kesin hükümsüzlükle sakattır. Açılacak dava tespit davasıdır.

Ayırt etme gücünden geçici olarak yoksun bir şahsın yaptığı sıradan bir hukuki işlem kesin hükümsüzlükle sakattır. Açılacak dava tespit davasıdır.

Sürekli sebeple de olsa geçici sebeple de olsa yapılan hukuki işlemler bakımından kader aynıdır. Ama evlilikte durum farklıdır. Sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bir şahsın yaptığı evlilik, mutlak butlanla sakattır. Menfaati olan herkes her zaman bunu dava konusu yapabilir. Açılacak dava yenilik doğuran bir davadır. Bozucu yenilik doğuran bir davadır. Ve bu anlamda bakıldığında herhangi bir süreye tabi değildir.

Ayırt etme gücünden geçici olarak yoksun bir şahsın yaptığı evlilik, nispi butlanla sakattır. Bu davayı sadece ve sadece ayırt etme gücünü geçici olarak kaybetmiş kimse açabilir. Bu dava bir süreye tabidir.

Dolayısıyla bizim özellikle nereye bakmamız lazım? Şunu hatırlayarak ilerleyelim:

Ayırt etme gücünden yoksun şahsın durumuna bakarak haksız fiil sorumluluğunu ayrı ayrı ele alıyorum değil mi? Hukuki işlemlerini ayrı ayrı ele alıyorum. Sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun bir şahıs prensip itibariyle kusura dayalı sorumluluk hallerinde kusursuz

Medeni Hukuk | 26.02.2019 Salı | Çift

7

olduğu için sorumsuz oluyordu. Hakkaniyet gerektiriyorsa ancak ve ancak, tam bir tazminatla veya nispi bir tazminatla sorumlu oluyordu.

Ayırt etme gücünü geçici bir sebeple kaybeden kişi de haksız fiillerinden sorumlu olduğu kabul ediliyordu. Neyi ispatlayarak bu sorumluluktan kurtulabiliyordu? Ayırt etme gücünü kaybetmekte herhangi bir kusurunun bulunmadığını ispatlayarak sorumluluktan kurtuluyordu. İşte bir sınıf hocanın yararları bunlardır diyebiliriz. 4 sene boyunca beraber olacağımız için 6 ay önce şöyle demiştik, 2 sene sonra şöyle söyleyeceğiz gibi şeyleri söyleme imkânına sahip olacağız. Peki demek ki ayırt etme gücünden yoksunluğu bu şekilde geride bıraktık. Yani olumlu şart ayırt etme gücüne sahip olmak, evlenmeyi kavrayabilecek noktada olmak.

İkinci şartımız evlenme yaşı. Acaba insanlar ne zaman evlenebiliyorlar? Hangi yaşları doldurduklarında evlenebiliyorlar? Bir üst sınır var mı acaba? 80 yaşında evlenemezsiniz, 65 yaşında evlenemezsiniz? Elbette yok. Her zaman bu hatayı yapabilirsiniz. Bunlar işin latife tarafı. Biz gelelim işin hukuksal müessesesine. Şunu diyor kanun koyucu. ‘Bir üst sınır ön görmedim’ diyor, kanun koyucu. Bir de şunu farkındasınız, yaş ilerledikçe elbette insanların evlenme arzuları giderek azalıyor. Çünkü evlenme için önemli unsurlardan bir tanesi, cinsel iştah da yaşlandıkça yok oluyor.

Biz gelelim yaşa. Medeni Kanun diyor ki erkek ve kadın 17 yaşını tamamlayınca evlenme hakkına kavuşuyor. Serbestçe evlenebiliyor mu? Hayır. Serbestçe evlenemiyor.

Mutlaka yasal temsilcisinin izniyle evlenecek. Ama biz hak ve fiil ehliyetini anlatırken neyi söylemiştik size? Öyle durumlarda karşı karşıya kalınıyor ki kişi, hak ehliyetine sahip değildir; dolayısıyla fiil ehliyetine de sahip değildir. Yani özellikle nerede karşı karşıya kalırız böyle durumlarda? Gerçekten de şahsa sıkı surette bağlı hakların kullanılmasında karşı karşıya geliriz. Evlenmede bir temsil yasağı var mı mutlak anlamda? Hiç şüphesiz.

Dolayısıyla 3 yaşındaki bir bebeği anne ve babası sıradan bir hukuki işlemle temsil edebilir mi evet. Ama 15-16 yaşındaki bir hanım kız veya bir delikanlıyı anne ve babası temsil edebilir mi evlenmede? Asla. Hem iradi temsil yasağımız var hem kanuni temsil yasağımız var.

Dolayısıyla bizim hukuki sistemimizde 17 yaşına gelmedikleri müddetçe evlenmeye hak sahibi olamıyorlar. Evlenme bakımından hak ehliyetleri olamıyor, dolayısıyla fiil ehliyetine de sahip olamıyorlar.

Peki, 17 yaş bu anlamda bakıldığında hiç istisnası olmayan bir yaş mı? Bizim Medeni Kanunumuz ilk ortaya çıktığında, 1926’da ortaya çıktığında şöyle düzenleniyor. Erkek 18 yaşını tamamlamalıdır, kadın 17 yaşını tamamlamalıdır daha önce evlenemez. 1938’de kanunu değiştirmek zorunda kalıyoruz. Çünkü yaş düzeltme davaları sürekli gündemde.

Yargısal erginlik davaları sürekli gündemde... Neden? Çünkü insanlar bizim ülkemizin geleneğinde göreneğinde İslam Hukukundan da gelen gelenekler ve göreneklerle, kurallarla erken yaşlarda evlenmeye alışmış bir toplumun çocuklarıyız bizler... Dolayısıyla kanunu değiştirmek zorunda kalıyoruz ve bu yaşları 15 ve 17 ye çekmek zorunda kalıyoruz. Erkek 17 yaşını tamamlayınca, hanım kızlarımız 15 yaşını tamamlayınca evlenebilir hale geliyorlar. Şu anda korkunç diyenler var mesela… Evet, arkadaşlar korkunç ama toplumun içinde bulunduğu durum kanun koyucuyu buraya sevk ediyor. Hatta biraz sonra konuşacağız bu anlamda bakıldığında olağanüstü eylemlerle daha da az yaşlara giriyoruz 14-15 gibi. Nihayet yeni Medeni Kanunu kaleme alırken erkek ve kadın arasındaki bu farklı durum ortadan kaldırılıyor. Hepsi de 17 yaşını doldurmalıdır diyoruz. Bu bizim için normal evlenme yaşıdır.

TMK 124. Maddeden çıkartıyorum.

Medeni Hukuk | 26.02.2019 Salı | Çift

8

İKİNCİ AYIRIM EVLENME EHLİYETİ VE ENGELLERİ