Sonuç olarak şehirdeki idari alanların dağılışı üzerinde şehrin alansal olarak gelişimi etkili olmuştur. Zaman içerisinde şehrin büyümesiyle kamu binaları yeni şehir bölgesine kaymıştır.
5.4.4. Eğitim ve Sağlık Alanları
Şehirde eğitim alanlarını oluşturan eğitim - öğretim kurumları: İlköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarıdır. Okul öncesi eğitim kurumları bu gruba dâhil değildir. Bunun nedeni şehirde tek bir anaokulunun bulunmasıdır. Üç gruptan oluşan eğitim alanları 36,1 ha’la şehirsel alanın % 2.1’ini oluşturur (Tablo 5.28.). İlköğretim okulları 18,2 ha’lık alanla en fazla paya sahip olan gruptur. Ortaöğretim kurumları 12 ha’lık alana, yükseköğretim kurumları ise 6,1 ha’lık bir alana sahiptir. Oransal olarak eğitim alanlarının % 51’ini ilköğretim okullarının sahip olduğu alan oluştururken ortaöğretim okulları eğitim alanlarının % 33’ünü meydana getirmiştir. Yükseköğretim kurumlarının oluşturduğu alan ise % 16 ile en az paya sahiptir.
Öğrenci başına düşen alan 22,5 m²’dir. İmar kanununa göre öğrenci başına düşen alan yeterlidir.
Şehirde yer alan ilköğretim kurumları toplamda 20 mahalleye dağılmış durumdadır. Daha önce ifade edildiği gibi Cumhuriyet Mahallesi’nde 4, Celal ve Boyacılar mahallelerinde ise 2’şer okul bulunur. Geriye kalan 17 mahallede ise 1 ilköğretim okulu vardır. Ortaöğretim kurumlarının dağılışı incelendiğinde ise 7 mahallede olduğu görülür. Yükseköğretim kurumları ise tek bir mahallede (Güneş M.) toplanmıştır.
Sonuç olarak şehirde eğitim alanlarının dağılışında beşeri faktörler etkili olmuştur. Özellikle nüfusun kalabalık olduğu mahallelerde ihtiyaca binaen okul sayısı fazladır. Nüfusun az olduğu alanlarda ise doğal olarak okul sayısı azdır.
Turhal’da bulunan sağlık kurumları ise 2,6 ha’lık alan ile şehirsel alanın % 0,1’ini oluşturur. Şehirde mevcut sağlık alanları, şehir nüfusuna oranlandığında kişi başına yaklaşık olarak 0,4 m²’lik bir alan düşer. Nüfusu 45000-100.000 arasında olan kentlerde, kanuni sınır 3 m²/kişidir. Dolayısıyla belirtilen nüfusa sahip kentlerde 3 m²/kişinin altındaki değerler sağlık alanları açısından önemli eksikliklerin olduğunu gösterir (Çetin, 2007: 295). Buradan hareketle Turhal’da sağlık alanlarının çok yetersiz olduğunu ve şehrin önemli bir problemi olduğunu söylemek mümkündür.
Sağlık alanlarının dağılışı incelendiğinde, hastaneler ve aile sağlığı merkezlerinin toplamda sekiz mahalleye dağıldığı görülür. Şehrin en büyük hastanesi olan devlet hastanesi Mareşal Fevzi Çakmak Mahallesi’nde, hastanenin ek binası ise Mimar Sinan Mahallesi’ndedir. Aile sağlığı merkezleri ise Cumhuriyet Mahallesi’nde iki olmak üzere altı mahalleye birer birer konuşlandırılmıştır (Tablo 5.31.).
Tablo 5.31. Turhal Şehrinde Yer Alan Sağlık Kuruluşların Mahallere Göre Dağılımı
SAĞLIK KURULUŞUNUN ADI BULUNDUĞU YER
Devlet Hastanesi M. Fevzi Çakmak Mahallesi
Devlet Hastanesi Ek Binası Mimar Sinan Mahallesi
Ahmet Yesevi A. S. M. Varvara Mahallesi
M. Akif A. S. M. Celal Mahallesi
Cumhuriyet A. S. M. Yavuz Selim Mahallesi
Kazım Karabekir A. S. M. Yunus Emre Mahallesi
Şeker A. S. M. M. Fevzi Çakmak Mahallesi
Yenişehir A. S. M. Cumhuriyet Mahallesi
Yunus Emre A. S. M. Cumhuriyet Mahallesi
İsmail Kırgöz A. S. M. Emek Mahallesi
5.4.5. Ulaşım Alanları
Şehirsel arazi kullanımı bakımından Turhal’da şehir içi yollar kapladığı 333 ha’lık alan ile konut alanlarından sonra % 19 ile en büyük orana sahip arazi kullanılış şeklidir (Tablo 5.28.). Şehirde ulaşım sadece karayoluyla yapılır. Şehir içi ulaşımda demiryolu (raylı sistem) kullanılmıyor. Şehirde 72 cadde, 651 sokak mevcuttur. Cadde ve sokak sayılarının en fazla olduğu mahalleler: Cumhuriyet (5 adet cadde ile 51 sokak), Hamam (4 adet cadde ile 47 sokak) ve Yavuz Selim (7 adet cadde ile 12 sokak) mahalleleridir. Borsa, Gaziosmanpaşa, Gürsel, Kayacık, Müftü, Nurkavak, S. Demirsoy mahallelerinde ise 1 adet cadde bulunur. Sokak sayısının en az olduğu mahalleler ise Güneş (5 sokak), Seyfi Demirsoy (6 adet sokak)’dur. Şehirdeki ulaşım sistemleri genel olarak güneybatı- kuzeybatı, güneydoğu- kuzeydoğu ile batı-doğu yönlüdür.
5.4.6. Sanayi Alanları
Turhal şehirsel alanında büyüklük açısından konut ve ulaşım alanlardan sonra 3. sırada gelen sanayi alanları, 135 ha.’la şehirsel alanın % 7,7’sini meydana getirir (Tablo 5.28.). Sanayi alanları başlıca 6 farklı alanda toplanmıştır. Bu alanlar: Güneş Mahallesi, Borsa Mahallesi, Gaziosmanpaşa Mahallesi, Yavşanlık mevki ve OSB’dir. Bu alanlardan ilki S. Demirsoy Mahallesi, Gündoğdu, Bahar, Emek, Mevlana ve Boyacılar mahallelerinden geçen Yavşanlık Caddesi ve bu alanı kapsayan Yavşanlık mevkii olarak isimlendirilen alandır. Şeker ve makine fabrikaları ile Kırgözler Tekstil, Haktin Tekstil, Çenesizler Top. San. ile Önder Tuğla Fabrikası bu mevkide yer alır. Gıda sanayisinin temelini teşkil eden Turhal Şeker Fabrikası’nın, ihracat yapan iki büyük tekstil fabrikasının, makine sanayisinin temelini oluşturan makine fabrikası ile taşa toprağa dayalı sanayi kuruluşlarının başını çeken iki firmanın burada bulunması alana şehir sanayisi açısından ayrı bir önem katmıştır.
Sanayi faaliyetlerinin yoğunlaştığı ikinci önemli alan ise şehri güneydoğu- kuzeydoğu yönünde kat eden Tokat-Amasya yoludur. Bu güzergâh üzerinde şehrin önemli sanayi kuruluşları yer alır. Aytaç Akyudum Fabrikası, Jes Tekstil, Saren Tekstil, Dörtler Kablo San., Turhal Mermer gibi önemli firmalar da vardır. Bu kuruluşlar dışında daha çok bölgesel ve yerel pazara yönelik taşa toprağa dayalı sanayi kuruluşları içerisinde yer alan Özgün Doğal Taşl. Şub., İlyasoğulları Ltd. Şti., Temtaş Beton Parke, Gümüş Parke İnş. Ltd. Şti. ile Oralgaz San. Turhal Şti.’de bulunur.
Şehirde sanayi faaliyetlerinin yoğunlaştığı üçüncü alan ise Uslu Tekstil ve Dinler Isı Metal Sanayi’nin bulunduğu G. O. P. Mahallesi’dir. Şehirde sanayi alanları içerisinde önemli kabul edilebilecek bir diğer alan ise Albayrak Beton A. Ş. ile et ve süt ürünleri üretimine dayalı Samar Süt İşletmesi ve Yeşilırmak Et Kombine’sinin bulunduğu Borsa Mahallesi’dir. Yine Turgüntaş Tuğla Fabrikası ile Anka İnş. ve Orman Ürünleri’nin bulunduğu Güneş Mahallesi ile henüz tam anlamıyla faaliyete geçmemiş bulunan mücavir alan içerisinde yer alan Arzupınar köyü yakınlarındaki OSB de diğer sanayi alanlarıdır.
Şehirde sanayi alanlarının bu şekilde bir dağılış göstermesinin temelde iki nedeni vardır. Bu nedenlerin ilki ve belki de en önemlisi karayolu ile demiryolu ulaşım sistemidir. Diğer önemli neden ise topografik şartların sunduğu avantajlardır. Morfografik bakımdan bir ova üzerinde kurulan şehirde, sanayi alanlarının dağılış alanı bu özellikten dolayı oldukça geniştir. Sanayi alanlarının dağılışı incelendiğinde
araştırma alanında herhangi bir alanda belli bir sanayi faaliyet türüne ait üretim alanlarının mevcut olmadığı dolayısıyla sanayi faaliyet türlerinin bu dağılışta etkin olmadığı görülür. Bir başka ifade ile şehirde sanayi faaliyet kollarına göre bir alan kullanımı söz konusu değildir.
5.4.7. Park ve Yeşil Alanlar
Şehirde 46,4 ha’lık bir alanı kaplayan park ve yeşil alanlar şehirsel alanın % 2,7’sine karşılık gelir (Tablo 5.28.). Şehir nüfusuyla oranlandığında kişi başına 7 m²’lik bir alan düşer. 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 24. maddesine göre, nüfusu 45.000- 100.000 arasında olan orta büyüklükteki şehirlerde bu alanın kişi başına 10 m² ve üzerinde olması gerekir. Dolayısıyla şehirde park ve yeşil alanlar olması, gereken asgari limitin altındadır. Kentin son imar planında 209 ha’lık bir alan daha park ve yeşil alan olarak öngörülmüş ancak bu değere henüz ulaşılamamıştır.
Şehirde günümüzde yer alan önemli park ve yeşil alanlar: Gürsel Mahallesi’ndeki piknik alanı, Müftü Mahallesi’ndeki Milli Egemenlik Parkı, Cumhuriyet Mahallesi’ndeki Abdullah Gül Parkı ile Celal Mahallesi’ndeki park alanıdır.
5.4.8. Kültürel Fonksiyon Alanları
Kültürel fonksiyon alanı kapsamına dini tesisler, spor tesisleri, turizm ve sosyokültürel alanlar dâhil edilmiştir. Şehirsel alan içerisinde 19 ha’lık alana sahip olan kültürel fonksiyon alanları şehirsel arazi toplamının % 1,1’ini oluşturur (Tablo 5.28.).
Şehirde spor tesisleri 6,9 ha’lık alanı kapsarken şehirsel alanın 8,1 ha’lık alanını dini tesisler,4 ha’lık kısmını ise turizm ve sosyokültürel alanlar oluşturur. Şehirsel alanın % 0,4’ünü oluşturan spor alanları, Seyfi Demirsoy Mahallesi’nde yer alır. Şehirde dini tesisleri camiler oluşturur. Şehirsel alan içerisinde 48 adet cami bulunur. Bu tesisler şehirsel alanın % 0,5’ini oluşturur. Kültürel fonksiyon alanları içerisinde değerlendirilen bir başka kullanım türü ise turizm faaliyetleri ile sosyokültürel tesislerin oluşturduğu alanlardır. Bu alanlar şehirsel alan içerisinde 4 ha’lık bir alana karşılık gelir. Turizm potansiyeli açısından zengin olamayan şehirde, turizm kapsamında tarihi ve kültürel değeri olan türbeler ile Cumhuriyet Caddesi’nde yer alan kültürevi bu kapsamda değerlendirilmiştir (Foto.5.25.). Söz konusu alanlar şehirsel alanın % 0,2’sine karşılık gelir.