Basın yayın kuruluşlarının diğer bir parçasını da TV ve radyolar oluşturur. Turhal’da geçmişte Kanal ALFA ve KANAL T TV’leri yayına başlamış, günümüzde ise sadece SÜPER TV yayın hayatını sürdürmektedir. Şehirde yayında olan radyo ise 101 FM Turhal radyosudur.
Şehrin ismini duyuran önemli etkinliklerden biri Mercimek Tepe’de yapılan yamaç paraşütü faaliyetleridir. Şenyurt Beldesi'nde bulunan Mercimek Tepe sahip olduğu potansiyeli ile Türkiye Hava Sporları Federasyonu ve profesyonel sporcular tarafından her seviyede pilotlara uygun yamaç paraşütü, yelken ve termik uçuşların yapılabileceği bir alan olarak tespit edilmiş ve 2004 yılında ilk uçuşlara başlanılmıştır. Mercimek Tepe’nin bu potansiyelini daha iyi değerlendirmek, tepenin ulusal ve uluslararası yamaç paraşütü ve doğa sporları açısından cazibe merkezi hâline gelmesini ve alternatif doğa sporlarında bir marka olmasını sağlamak amacıyla önemli bir projeye imza atılmıştır. Bu amaçla, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı “Küçük Ölçekli Altyapı Geliştirme, Kültürel, Turistik Değerleri ve Ekolojik Dengeleri Koruma-İyileştirme Mali Destek Programı” kapsamında Turhal Köylere Hizmet Götürme Birliği tarafından “Tokat Mercimek Tepe Yamaç Paraşütü Altyapı Geliştirme Projesi” hazırlanmış ve Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı’ndan 637.822.96 TL destek bütçesi ile projelendirilmiştir. Proje kapsamında uçuş eğitimleri verilmektedir. Yine proje kapsamında 15-17 Haziran 2012 tarihleri arasında “Mercimek Tepesi Havacılık Festivali” düzenlenmiştir. Festival kapsamında çeşitli yarışmalar düzenlenmiştir. Festivale 120 sporcu katılmış, sporcular ve beraberindekiler Turhal kentinde konaklamıştır.
Şehirde kültürel fonksiyonu destekleyen önemli unsurlardan biri de şüphesiz spor faaliyetleridir. Bu alanda faaliyet gösteren kulüplerin başını Turhal Şekerspor Güreş Takımı çeker. Günümüzde takım, Güreş Federasyonuna bağlı 2. ligde yer almaktadır. Şehrin amatör ligde oynayan bir futbol takımı da bulunuyor.
Yine her yıl 29 Ağustos-4 Eylül tarihleri arasında düzenlenen “Tarihi Kocakavak Festivali” önemli bir kültürel etkinliktir. Festival kapsamında çeşitli yarışmalar düzenlenir. Bu yarışmalardan en ilgi çekeni güreş müsabakalarıdır. Ayrıca festival kapsamında konserler de organize edilir. Festival alanında giyim ve eşya fuarları vardır.
5.1.3. Sağlık Fonksiyonu
Şehirleri kır yerleşmelerinden ayıran önemli bir özellik de sahip oldukları sağlık fonksiyonudur. Hiç şüphesiz kırsal yerleşmelerin birçoğunda da sağlık hizmetleri sunulur. Ancak şehirsel sağlık hizmetlerinin etki alanları daha geniştir. Bu durum uzman hekimlerin şehirlerde toplanması, yataklı tedavi kuruluşları ve eczanelerin çokluğu ile ilgilidir. Kırsal kesimde sağlık hizmetleri kamu tarafından sunulduğu halde şehirlerde kamu ve özel sektör birlikte çalışır. Ayrıca şehirler, orta ve yükseköğretim seviyesinde sağlık eğitiminin yapıldığı yerlerdir. Bilindiği üzere Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerin yapımı bazı kıstaslara bağlıdır. Bu kıstaslar “Sağlık Bakanlığına Ait Hastanelerin Yatırım Esasının Tespitine Dair Yönerge” ile belirlenir. Bu yönergenin 9. maddesine göre herhangi bir mülki birimde hastane kurulması planlanırken o birimin merkez nüfusu, coğrafi konumu, ulaşılabilirliği, nüfus artış hızı gibi unsurlar dikkate alınmalıdır. Öncelikli hedef, merkez nüfusu on bini geçen yerleşmelerde hastane kurulmasıdır. Ayrıca hastane kurulması planlanan ilçe merkezinin en yakın hastaneye olan uzaklığı 40 kilometreden az olmamalıdır. Bu nedenle kamu hastaneleri daha çok il ve ilçe merkezlerinde yoğunlaşır. Sağlık ile ilgili kuruluşlardan bir tanesi de eczanelerdir. Eczanelerin şehir içerisindeki dağılışını etkileyen iki önemli faktör vardır: Bunlardan biri hastanelere yakın olma isteği diğeri ise şehir merkezine yakın olma isteğidir (Aliağaoğlu ve Uğur, 2010: 188-189).
Şehirlerde yer alan sağlık kuruluşlarının nitelik ve nicelik olarak kırsal yerleşmelerden üstün olmasının yanı sıra, şehirlerin kendisi sağlık sorunları oluşturacak nedenlere de sahiptir. Tüm bu özellikler şehirlerde sunulan sağlık hizmetlerinin kırsal yerleşmelerde verilen sağlık hizmetlerden ayrılmasına neden olur.
İlçe merkezi olma gibi bir idari fonksiyonu bulunan Turhal şehrinin sağlık fonksiyonu hiç şüphesiz kırsal alanlardan farklıdır ve etki sahası daha geniştir. Bunun yanında Turhal’da verilen sağlık hizmetleri büyük ölçüde devlet desteklidir. Ancak bazı özel sağlık kuruluşları da hizmet vermektedir. Turhal ilçe merkezinde yer alan yataklı tek sağlık kuruluşu Turhal Devlet Hastanesi dışında şehrin değişik yerlerine dağılmış 13 sağlık evi, Verem Savaş Dispanseri ve Halk Sağlığı Laboratuvarı, 8 aile sağlığı merkezi, 2 acil sağlık istasyonu bulunur. Bütün bu kurumlarda 2011 verilerine göre Tablo 5.12’de de görüldüğü üzere toplam 45 pratisyen hekim, 58 ebe, 98 hemşire, 239 diğer personel, 51 hizmetli çalışmaktadır. Şehirsel alan dışında ise sadece üç belde
merkezinde aile sağlığı merkezi vardır. Bu beldelerde de toplamda 3 pratisyen hekim ve 2 ebe görevlidir (Tablo.5.12.).
Turhal’da faaliyete geçen ilk hastane, mülkiyeti Şeker Fabrikaları A. Ş.’ye ait olup 1953 yılında kurulmuş olan ve 1978 yılına kadar hizmet veren Şeker Hastanesi’dir 1979 yılında söz konusu hastane binası Turhal Şeker Fabrikaları A.Ş.’den alınarak Sosyal Sigortalar Kurumu’na mal edilmiştir 1990 yılında ise SSK Sağlık İstasyonu taşınarak bu binada faaliyetini sürdürmüş. Sağlık İstasyonu 01.09.1990 tarihinde dispansere, dispanser de 13.11.1990 tarihinde hastaneye dönüştürülmüş. Hastane, 30 yataklı olup fiili yatak sayısı 36’dır. 01.02.1991 tarihinden bu yana yataklı tedavi hizmeti vermeye başlamış, 19.02.2005 tarih 5283 kanun gereği hastane Sağlık Bakanlığı'na devredilmiş ve Turhal Kazova Devlet Hastanesi ismini almıştır. Günümüzde ise Sağlık Bakanlığının 09.04.2009 tarih ve 14566 yazılı makam oluru ile Turhal Kazova Devlet Hastanesi Turhal Devlet Hastanesi ile birleştirilmiş ve Turhal Devlet Hastanesinin Ek Hizmet Binası olarak görev yapmaktadır. 75 yatak kapasitesi ile acil servis, koroner yoğun bakım ünitesi, cerrahi yoğun bakım ünitesi, yeni doğan yoğun bakım ünitesi ve üç adet ameliyathanesiyle hizmet vermektedir.
Turhal şehrinde hizmet veren en önemli sağlık kuruluşu 1975 yılında hizmete giren Turhal Devlet Hastanesi’dir. 1975 yılında iki blok hâlinde hizmete girmişken 1990 ve 2003 yıllarında birer blok daha eklenerek günümüzde 4 blok halinde hizmet sunar. 2012 yılı itibariyle hastanenin ek hizmet binasıyla birlikte 30 uzman doktor, 12 pratisyen hekim, 7 diş tabibi, 12 teknik personel, 34 ebe, 96 hemşire, 194 diğer personel, 45 hizmetliden oluşan toplam 430 personeli bulunuyor. Ayrıca 183 yatak, üç ambulansla ile hizmet veriyor. Hastanede, 2012 verilerine göre günlük ortalama 1.534 poliklinik hizmeti verilmiştir. 2012 yılının ilk altı ayında verilen toplam poliklinik sayısı ise 276.263’tür. Aynı dönem içerisinde hastanede 652’si büyük olmak üzere toplam 5.116 ameliyat yapılmıştır.
Turhal Devlet Hastanesinin etki alanı Çekerek, Zile, Pazar ilçeleri ile bu ilçelerin köy ve kasabaları ve Amasya iline bağlı birçok köy ve kasabayı da kapsarken diğer sağlık kuruluşlarının etki sahaları daha çok şehir ve yakın çevresi ile sınırlıdır.
Şehirde yer alan en önemli özel sağlık kuruluşu ise 2009 yılında kurulan Turhal Diyaliz Merkezi’dir. Bu kuruluş 11 adet diyaliz makinesi ile hizmet veriyor. Bir diğer özel kuruluş Turhal Özel Tıp Merkezi’dir.
Tablo 5.12.Turhal Kentinde Yer Alan Sağlık Kuruluşları (2011) SAĞLIK KURULUŞUNUN ADI
DOKTOR Teknik Pers. Eb e Hemşir e Diğer Personel Hizmetl i Yatak Sayısı Ambulan s Bağlı Sağlık Evi Uzm.D r Pratisyen H. Diş H.
Sağlık Grup Bşk. Ve Toplum S M. 4 9 2 22 3 3 13
Turhal Devlet Hastanesi 38 14 5 12 34 96 194 45 183 2
1.Nolu Acil Sağlık İstasyonu 4 10 2
2.Nolu Acil Sağlık İstasyonu 7
Halk Sağlığı Lab. 1 4 1
Ahmet Yesevi Aile Sağlığı
Merkezi 5 3 1
Mehmet Akif E. Aile Sağlığı
Merk. 2 1
Cumhuriyet Aile Sağlığı Merkezi 2 1 1
K.Karabekir Aile Sağlığı Merkezi 2 1
Şeker Aile Sağlığı Merkezi 2 1
Yenişehir Aile Sağlığı Merkezi 2 2
Yunus Emre Aile Sağlığı Merkezi 3 3
İsmail Kırgöz Aile Sağlığı
Merkezi 3 2 1
Şehirde yer alan Toplum Sağlığı Merkezi, devlet hastanesi, Aile Sağlığı Merkezi ve diğer sağlık kurum ve kuruluşlarından alınan 2012 verilerine göre ise 30 uzman doktor, 48 pratisyen doktor, 8 diş tabibi, 11 teknik personel, 68 ebe, 111 hemşire, 260 diğer personel, 50 hizmetli görev yapmaktadır. Toplam yatak sayısı 203 olup, 5 adet ambulans bulunuyor. Bu veriler ışığında şehir nüfusu temel alınarak yatak başına 315 kişinin, uzman doktor başına 2.133 kişi, pratisyen hekim başına 1.333 kişi, diş hekimi başına 7998 kişi, hemşire başına 576 kişi, ebe başına 941 kişinin düştüğü görülür. Bu değerler, sadece şehir merkezi için bile sağlık personelinin yetersiz olduğunu gösteriyor. Şehir nüfusunun yanı sıra 21.404 kişinin yaşadığı Turhal’a bağlı köy ve kasabalar ile komşu ilçelerden gelen hastalarla düşünüldüğünde sıkıntının büyüklüğü daha net anlaşılabilir. Yukarıda altı aylık dönem için belirtilen poliklinik sayısı ile ameliyat sayısı da bir ilçe hastanesi için oldukça fazladır. Buradan hareketle şehrin sağlık fonksiyonu ile ilgili önemli eksikliklerinin olduğu söylenebilir. Bu eksiklikler ilçe merkezine yeni hastane yapılarak ya da mevcut hastanenin fiziki imkânları ve personel sayısı arttırılarak giderilebilir. Sorun giderildiği takdirde Turhal’ın sağlık alanındaki etki sahası da hiç şüphesiz genişleyecektir.
5.1.4. Ulaşım-İletişim Fonksiyonu
Ulaşım fonksiyonu şehirlerin kuruluşunu, gelişimini ve sürekliliğini sağlayan en önemli beşeri unsurlar içerisinde yer alır. Bu fonksiyona bağlı olarak sanayi, ticaret, tarım, yönetim, turizm, güvenlik gibi fonksiyonlar gelişir ve şehrin etki alanının genişlemesini sağlar. Konum itibariyle şehirler, ulaşım yönünden elverişli şartlara sahip oldukları ölçüde çevresine göre merkezilik gösterir. Bu açıdan araştırma alanı, Yeşilırmak ve kollarının Kuzey Anadolu Dağları’nı derin vadilerle yardığı kuzey-güney istikametinde halkalar şeklinde dizilmiş oluklar içerisinde yer alır. Morfolojik bakımdan bir ova üzerinde kurulmuş olması, etrafındaki yüksek topoğrafyaya rağmen şehrin uzak ve yakın çevresiyle bağlantılarının kolay olmasını sağlamıştır. Bu durum, Turhal’ın şehirsel gelişimi açısından büyümeyi hızlandıran bir faktör olmuştur. Konum itibariyle Turhal aynı zamanda doğu-batı istikametinde uzanan tarihi ve ekonomik önemi bulunan “İpek Yolu” üzerinde yer alır. Bu sebeple Turhal, tarih boyunca Mezopotamya’yı Karadeniz’le, İran ve Uzakdoğu’yu İstanbul ile buluşturan yol üzerinde yer almıştır. Günümüzde Turhal Sivas-Tokat-Amasya karayolu güzergâhında yer alır. Ayrıca, İstanbul’dan Karadeniz’e bağlanan E-80 karayolu güzergâhına 69 km mesafede
bulunur. İlçe merkezinin önemli bazı yerleşmelere uzaklığı Tablo 5.13.’te gösterilmiştir. Buna göre il merkezine olan uzaklığı 45 km, İstanbul’a olan uzaklığı 740 km, Ankara’ya olan uzaklığı 399, Trabzon’a olan uzaklığı 459 km, yine önemli bir liman şehri olan Samsun’a olan uzaklığı 187 km’dir. Ayrıca Turhal, Tokat’ın önemli ilçeleri arasında yer alan Zile ilçesi’ne 21 km, Erbaa ilçesi’ne de 126 km uzaklıktadır.
Tablo 5.13. Turhal’ın Bazı Yerleşim Yerlerine Olan Uzaklıkları
Yerleşim Adı Uzaklık (km)
Tokat 45 İstanbul 740 Ankara 399 İzmir 933 Antalya 834 Samsun 187 Amasya 69 Sinop 332 Sivas 153 Erzurum 538 Diyarbakır 633 Trabzon 459
Kaynak: T.C.K. Karayolları Haritası
İlçe merkezi, aynı zamanda Samsun-Sivas demiryolu güzergâhında bulunur. 1932 yılında ilçede demiryolu istasyonu açılmış. İstasyonda, yük ve yolcu taşımacılığı yapılmaktadır. Sivas-Samsun seferi yapan tren, gidiş ve dönüş olmak üzere günde iki kez ilçe merkezindeki istasyonda durur. İstasyonda ağırlıklı olarak yük taşımacılığı yapılır. Tablo 5.14. incelendiğinde, dalgalanmalar olmakla birlikte giden ve gelen yük miktarında bir düşüş eğiliminin olduğu görülür. Giden yükleri ağırlıklı olarak tuğla ve kiremit oluşturur. Giden yük miktarında ve vagon sayısında görülen düşüşün temel nedeni blok taşımaya geçilmesi, blok taşımanın maliyetinin düşük olması ve Erbaa dolaylarındaki Çimento Fabrikası’nın açılmasıyla karayolu taşımacılığının devreye girmesidir. Gelen yükleri 2001-2005’e kadar ağırlıklı olarak tütün oluştururken yem, gübre ve valilik kömürü de önemli yer tutar. 2005 yılından sonra ise yem ve gübre
çeşitlerinden oluşur. Gelen yük miktarında artışın belirgin olduğu 2001 ve 2003 yıllarında özellikle valilik kömürleri yük miktarını arttıran temel üründür.
Tablo 5.14. Turhal Garı’ndan Taşınan Yük Miktarı (2001-2012)
Yıl Giden Yük Gelen Yük
Vagon Sayısı Yük Miktarı(ton) Vagon Sayısı Yük Miktarı(ton)
2001 2500 62500 650 16250 2002 1900 47500 300 7500 2003 2900 72500 580 14500 2004 2000 50000 250 6250 2005 980 24500 50 1250 2006 1600 40000 50 1250 2007 1200 30000 28 700 2008 1200 30000 120 3000 2009 500 12500 10 250 2010 500 12500 200 5000 2011 700 17500 - - 2012 950 23750 - -
Kaynak: TCDD Turhal Gar Şefliği
Turhal’da ulaşımın önemli bir parçasını karayolları oluşturur. Şehirlerarası ulaşımda yolcu taşımacılığının önemli bir kısmı karayolu ile yapılıyor. Bu nedenle Celal Mahallesi’nde bulunan şehirlerarası otobüs terminali daha fazla yolcuya hizmet sunabilmek maksadıyla 2011 yılında yenilenmiştir. Terminalde günümüzde 15 seyahat acentesi hizmet veriyor. Ayrıca terminal bünyesinde 25 yatak kapasiteli bir otel ile birer adet lokanta ve kafeterya mevcuttur. Ancak otel, lokanta ve kafeterya henüz hizmete açılmamıştır (Foto 5.2.). Terminalden Türkiye’nin bütün il merkezlerine ulaşım mümkündür.