Cezaevinde Güvenlik

İskandinav cezaevi sistemi, çeşitli seviyelerdeki güvenlik önlemlerine sahip cezaevi kurumlarından oluşur. Hükümlüler cezalarını yüksek güvenlik düzeyine sahip, kapalı cezaevlerinde veya daha düşük bir güvenlik seviyesinde olan, açık cezaevlerinde çekerler. Yüksek güvenlikli cezaevlerinde tipik olarak daha katı bir rejim hakimdir ve hükümlüler daha fazla zamanı hücrelerinde ve sürekli olarak nezaret altında geçirirler. Daha düşük güvenlikli cezaevlerinde ise hükümlülerin birbirleriyle, sosyalleşerek, hatta toplumun içinde başkalarıyla daha fazla zaman geçirirler ve daha fazla özgürlüğe sahiptirler. Uygulamaya göre İskandinavya’da tüm cezaevlerinde hükümlülerin arz ettiği risklere uygun bir dizi farklı güvenlik seviyesi vardır.

Hükümlü ilk geldiklerinde bir sınıflandırma işlemine tabi tutulacak ve uygun bir güvenlik seviyesine yerleştirilecektir. Bu esnada “aşamalı” bir sistem uygulanır, yani eğer hükümlü kurallara riayet ederse, daha sonra daha az kısıtlayıcı bir güvenlik kategorisine geçirilebilir.³⁰³

Pratikte uygulama basittir, Bir uçta , güvenlik seviyesi yüksek olan, diğer hükümlülere ve kendilerine yüksek bir risk riski arz eden veya kaçtığı takdirde toplum için büyük risk arz edeceği düşünülenlerin tutulduğu bölümler diğer tarafta ise hükümlülerin toplum içinde işe gittiği, odalarının anahtarlarına sahip oldukları , eşlerini ve ailelerini odalarınbda ağırlayabildikleri ve bu esnada göreceli hareket özgürlüğü yaşadıkları açık hapishaneler vardır.

303 Ugelvik and Dullum (eds.) Penal Exceptionalism? Nordic Prison Policy and Practice, Routledge 2012.

120

Ancak İskandinav ceza infaz pratiğinde cezaevi ister yüksek isterse düşük güvenlikli olsun cezaevi güvenliğine bakışı şekillendiren ilkeler aynıdır: Cezaevi işledikleri suç ne olursa olsun, her bir bireyin değişme ve kendini geliştirme potansiyeline inançla, hükümlüleri iyi vatandaşlar yapmak üzere, onlara insancıl, adil ve iyileştirici davranır.

Cezaevi güvenliğini sağlarken, hapis cezasının infazının amacının mahpusun hayatını yönetme yeteneğini teşvik ederek, yakın gelecekte suçsuz bir hayat yaşamaya hazır olma durumunu artırmak olduğunu ilkelerinden taviz verilmez. Daha da ötesi İskandinav İstisnailiğini oluşturan temel ilkelerden (normal hayatın benzeri cezaevleri kurmak, hükümlülere davranırken onların önce insan olduğunu unutmamak ve tek cezanın özgürlüğü alıkoymak olduğunu akıldan çıkarmamak, cezanın infazıyla ikinci bir cezalandırmaya gitmemek.) taviz verilmez. ³⁰⁴

Örneğin İskandinav istisnailiğinin pratik uygulama örneklerinden en başarılısı olan Halden Cezaevi yüksek güvenlikli bir cezaevidir. Halden cezaevinde kalan hükümlülerin hapsolmuş hissini pekiştirecek, onlarda daralma ve yabancılaşma duygusu yaratacak tüm geleneksel iç güvenlik sistemleri (pencerelerdeki parmaklıklar, çitler, zırhlı kapılar vb.), kaldırılmış, olanların yerini teknolojik olarak gelişmiş güvenlik sistemleri almıştır. Genel bir prensip de şudur ki, güvenlik düzeyi ne kadar görünmez olursa mahkumlara uygulanan muamelenin insani olması olasılığı o kadar yükselecektir.

Burada infaz koruma memurları silahsızdır. Gerek İskandinav ceza infaz pratiği gerekse Halden cezaevi örneği, bu şekilde, uygun teknolojiye yatırım yapmanın, cezaevi ortamlarını hem personel hem de mahkumlar için daha güvenli hale getirmede yararlı olduğunu göstermiştir. Bunun çok daha ötesi, güvenliği teknolojiye bırakıp, güvenlik sağlama yükünü infaz koruma memurlarından almak, cezaevi ortamını normalleştirmek adına da yararlı olmuştur.³⁰⁵

304 Kiehelä H, Oresmaa M, Vesterbacka E, Challenging Of Change: Prison Officers’ Training İn The Finland And How To Create Safe, Decent And Rehabilitative Prison Environment With The Staff, The Training İnstitute Of Prison And Probation Services Presentation, 27 June 2017.

305 Vesella L, Prison, “Architecture and Social Growth: Prison as an Active Component of the Contemporary City”, The Plan Journal 2 (1): 63-84, 2017 doi: 0.15274/tpj.2017.02.01.05 http://www.theplanjournal.com/system/files/articles/TPJ_V2_I1_vessella.pdf SGT 6.11.2020.

121

İskandinav Ceza infaz pratiği güvenlik yaklaşımı ve Halden cezaevi güvenlik politikasının ana felsefesi cezaevi giriş kapısının aynı zamanda yüksek refah ve suçsuz bir yaşam için bir çıkış yolu da olmasıdır. Bu anlayışla, Halden cezaevinde güvenliği sağlama görevinde olan ceza infaz memurlarının tek görevi güvenlik sağlamak değildir; aksine ceza infaz memurları İskandinav Cezaevlerinde hem iyileştirici hem de güvenlik rollerini üstlenirler. Her hükümlünün dışarıdaki dünyaya dönüş yolunda ilerlemesini izleyen ve bu yolda ona yardımcı olan bir "irtibat görevlisi" vardır . ³⁰⁶

Bu anlayışla, geleneksel cezaevlerinde temelde güvenliğini sağlayan infaz memurlarının, bu sistemde, mesailerinin yarısını hükümlüleri gözetleme için kullanıyorlarsa en az diğer yarısını da hükümlülere destek olmak, onlara problemlerini aşma konusunda yardımcı olmak, onları motive etmek ve yeniden topluma kazandırılmaları sürecinde etkin sorumluluk üstlenmek için kullanmaları beklenir. Bu rolleri en az hükümlüleri izlemek için olan rolleri kadar önemli ve önceliklidir. Hatta öyle ki, bir süre sonra ceza infaz memurlarının hükümlülere yardım ediyor olması kilitli bir kapı veya alarm kadar güvenliğe katkıda bulunur bir hal alır hale gelir. Bir hükümlü cezaevinden çıkıp da iyi birer vatandaş olana kadar onları izleyen ceza infaz memurları İskandinav sisteminde bu rolleri layıkıyla taşıyabilmek için, minimum 3 sene eğitim alırlar. ³⁰⁷

İskandinav Ceza infaz pratiği ve Halden cezaevinde cezaevi güvenliğine bakış açısı bu işin sadece cezaevi yetkililerince yapılamayacağı, cezaevi güvenliğinin en üst düzeyde sağlanabilmesinin, hükümlülerin iş birliğine de ihtiyaç duyduğu yolundadır.

Bir devlet bir kişiyi özgürlüğünden mahrum ettiğinde, o kişinin saygınlığını sağlamak için özen gösterme görevini de üstlenmiş olur. Devletler öte yandan cezaevlerinin de hükümlüler, personel, ziyaretçiler ve toplum için güvenli olmasını sağlamakla yükümlüdür. Bu iki yükümlülük çelişkili değil, aksine el ele giden yükümlülüklerdir.

Zira güvenliğin en iyi şekilde sağlanabilmesi için hükümlülerin de iş birliğine ihtiyaç vardır.

306Larson D, American Apartheid: Why Scandinavian Prisons Are Superior. Prison Legal News September 2020, https://www.prisonlegalnews.org/news/2020/sep/1/whats-justice-got-do-it/ SGT 8.11.2020 .

307 Fredwal T.E, Guarding, “Guiding, Gate Opening: Prison Officer Work in a Norwegian Welfare Context”, T. Ugelvik & P. S. Smith (Eds.), Scandinavian Penal History, Culture and Prison Practice, Palgrave Macmillan., London:2017, s.157.176.

122

Bu işbirliği cezaevi personeli ve mahkumlar arasındaki ilişkileri güçlendirilmesini cezaevi içinde güvenliği sağlamanın birincil faktörü olarak gören "dinamik güvenlik"

(Dynamics securitry) felsefesiyle sağlanır. Bu yaklaşım dünyanın başka yerlerindeki yüksek güvenlikli cezaevlerinde hakim olan "statik güvenlik" yaklaşımıyla taban tabana zıt bir yaklaşımdır. Statik güvenlik yaklaşımında ceza infaz memurları, mahkumlarla olabildiğince az etkileşim kurmak ve onları sıkı bir şekilde kontrol etmek için eğitilirlerken, dinamik güvenlik yaklaşımında cezaevi personeli ve mahkumların bir arada, yakın ilişkiler kurarak cezaevi içerisindeki işleri yoluna koymaları desteklenir. Bu pozitif personel-hükümlü ilişkisiyle, hükümlülerin ileride topluma yeniden entegre olmalarına katkıda bulunacak amaca yönelik faaliyetleri bir araya getiren bir yaklaşımdır.

Bu anlayışla henüz cezaevi tasarlanırken, mimarlara, ceza infaz memurlarını mahkumlarla ortak odalarda zaman geçirmeye teşvik etmek için nöbet istasyonlarını küçültmeleri birlikte çay, kahve ve yemek eşliğinde, sosyalleşebilecekleri alanlar yaratmaları istenir. Bu sistemde mahkumlar, cezaevi sahasında gözetleme kameraları aracılığıyla izlenirken bir yandan da ceza infaz memurları tarafından da “refakatsiz”

bırakılırlar. Bu tutum cezaevi yönetimi ve hükümlüler arasında mütevazı bir güven düzeyi yaratır ve ilginç bir şekilde bu güven düzeyi de başta hükümlülere cezaevi içi güvenliği ve ahengi sağlama sorumluluğunu gönüllü bir şekilde üstlenmelerini sağlar.³⁰⁸

Burada hükümlüler ve görevliler arasında paylaşılan, hükümlülerin hayatlarını değiştirmek gibi ortak bir amaç vardır. İşler yolunda gitmediği, bir güvenlik zafiyeti olduğunda başvurulan güvenliği sağlama tedbirleri esnasında ön saflardaki personelin, kendi güç ve yetkisini kullanırken hakaretten ve aşağılayıcı davranışlardan kaçınarak bunu yapması esastır. İskandinav Ceza infaz pratiğinde görev alan ceza infaz memurları, işlerinin en can alıcı, ayırt edici özelliğinin hükümlüler üzerinde kalıcı ve zorlayıcı etkileri olan ince bir güç kullanımına dayandığını bilirler.

308Benko j,Big Home, Newyork Times, 26.03.2015

https://www.nytimes.com/2015/03/29/magazine/the-radical-humaneness-of-norways-halden-prison.html?_r=2# , , SGT 13.11.2020.

123

Dolayısıyla cezaevi görevlileri hükümlülerle kurdukları pozitif ilişkilerin gücüyle disiplini sağlarlar. Bu incelikte bir yetki kullanımı veya tam tersi güç aşımının cezaevindeki yaşam kalitesini direkt etkileyebileceklerinin de ayırdında ve ahlaki sorumluluğundadırlar. (Bunu ustalıkla yapmak için uzun yıllar boyunca eğitilirler).³⁰⁹

Hükümlülerin, haklarına saygı gösterildiğinde, hapishane personelinin meşruiyetini ve otoritesini daha kolay kabul ettikleri, bunun da gerilim ve kargaşa riskini azalttığı, cezaevi hayatında en önemli şey olan saygıyı, adil ve iyi muameleyi gördüklerinde hükümlülerin kendilerinin de daha düzenli ve güvenli yaşadıkları bu sistem içinde kolaylıkla gözlenebilmektedir.³¹⁰