Cemiyet Fırkası ve 28 Kasım 1920 Genel Seçimleri

Bu seçimlere Cemiyet 6 seçim bölgesinde bağımsız aday listeleriyle seçimlere katılmıştır. Manastır’da 10 milletvekili adayı, Bregalnica’da 4, Kumanova’da 6, Üsküp’te 6, Kalkandelen’de 6 ve Tikveş’te 5 aday bulunmaktaydı.

Cemiyetin milletvekili adayı olarak açıkladığı kişiler, rejim siyasetini destekleyen ve halk arasında itibar sahibi olan kimselerdi. Varlıklı kişilere adaylık konusunda öncelik tanınmışt. 69

Komünist Parti Üsküp'te ilk toplantısında Müslüman – Türk işçilerin içinde bulundukları zor vaziyeti açık ve net bir şekilde açıklamıştır. Komünist Parti, Türk halkına karşı hiç bir sorunun bulunmadığını bilakis Türk ağa ve beylere karşı bir tutum içerisinde olduğunu bildirmiştir. Komünist Partinin hedefleri arasında Türk işçilerini ağa ve beylerin elinden kurtarmak da vardı.

Komünist Parti, Müslüman seçmenleri kendi tarafına çekmek amacıyla özel taktikler geliştirmiştir. Birinci hamlesi Makedonyanın tüm şehirlerinde toplantılar düzenlemek, ikinci hamlesi ise “Sosyalist Fecri” gazetesini kullanarak basın yolu ile “Müslüman işçilerden daha çok istismar edilen işçiler yoktur” manşetlerine sık sık yer verilmesi olmuştur. Komünist Parti basın aracılığı ile hiç bir dine ve milliyete karşı olmadıklarını duyurmuştur.70

Belediye seçimlerinde Türkler Komünistlere oy vermemeleri için tehditlerle karşı karşıya kalmışlardır. Komünist Parti Makedonyada büyük etkinlik göstermiştir. Seçimlerden üç gün önce Üsküp'te “Kapan Handa” Türk Komünistleri için toplantı düzenlemiştir. Bu toplantıda ünlü Türk Komünist Ferit Bayram Türk halkının oylarını Komünist Parti için kullanması yönünde çağrıda bulunmuştur.

Cemiyet ise kendine karşı yapılan tüm bu girişimlere karşı Türk seçmenlerin dini duygularını istismar ederek, 22 Ağustosta belediye seçimlerinde Türk seçmenler oylarını Cemiyet’e vermezlerse Hz. Muhammed’in bedduasını alacaklarını 69_{Cvetkovska Nadejda, a.g.e., s. 67-68.}

70_{Todorovskim Gligor, a.g.m., s. 54.}

söylemiştir. Bundan başka Hükümet'in kendilerini cezalandıracağını söyleyerek İştip Türklerini korkutmuştur.71Müslümanların dini liderleri, Komünist Partinin kazanması

halinde bütün camilerin kapatacağını ve kadınların feracelerini çıkartacaklarını beyan etmiştir.

Seçimlerden çıkan sonuçlar Hükümet kanadını tatmin etmemiş, dolayısıyla seçimlerde usulsüzlük olduğu gerekçesiyle seçimlerin Kalkandelen ve Üsküp'te tekrar edilmesi yönünde karar alınmıştır. Komünist Parti de yapılan bu girişimden sonra usanmadan Türk halkı ile toplantılar gerçekleştirmeye devam etmiştir. Tekrar edilen seçimlerde Komünist Parti gene büyük başarı göstermiştir. Bu seçimlerde Türk halkının büyük bir çoğunluğu hoca, ağa ve beyleri dinlemeyerek oylarını Komünist Partiye vermiştir. Komünist Partinin kazandığı bu başarıda Türklerin çok büyük bir katkısı olmuştur. 72

Üsküp'te eski Türkçe çıkan Sosyalist Fecri Gazetesinin 5 Kasım 1920 tarihli 9 sayılı nüshasında yer alan “İntihabat Etrafında” başlıklı yazıda yaklaşan 28 Kasım 1920 tarihli Parlamento seçimleri hakkında şunlar yazmaktadır:

Ey İşçi İslam Arkadaş! Dün siyasi ve içtimai haklarından en mühimi olan rey hakkını pek şuurlu ve faideli bir surette kullandın; lastik yuvarlağı bugün bütün müesseselerine son bir darbe indirecek. İnsanların Asırlardan beri gözlediği, vicdanlarının sabırsızlıkla özlediği yeni ve hakiki hayatı kurabilmek için Komünizmin hükümet makinesini yani kabine, jandarma, idare memurları, hâkimler, ruhaniler gibi bir Hükümet'in başlıca kuvvetlerini ele geçirmesi lazımdır. Ki bu da ancak meclisi mebusanda ekseriyeti temin ve kanunların beşerin saadetini kefil olan Komünizm esası dairesinde vaad ve telfik edilmesi ile kabildir. Binaenaleyh yarın da kullanmak fırsatını ele geçirecek lastik yuvarlağını müstakil hayatında vücuda getireceği tesiri nazarı ehemmiyete alarak kutulardan birine atarken ne kadar muazzam ve mesuliyetli bir vazife karşısında bulunacağını düşünmelisin, atacağın saçma, burjuvazinin zalimler şirketinin ekmeğine yağ olmasın, fakat beyninde patlasın. O burjuvazi ki seni en iptidai haklarından mahrum etmekte, kurbanlık koyun gibi eli kolu bağlı

71_{Todorovski Gligor, a.g.m., s. 55.} 72_{Todorovski Gligor, a.g.m., s. 56-57.}

mezbahalara götürmektedir. O burjuvaya ki bugün neşir etmiş olduğu intihab Kanunları ile arkadaşların bir çoğunu mebus intihabından men etmekte, hakların müdafaaya muktedir mebus göndermeyi imkansız kılmaktadır.

İşçi Çalışkan Arkadaş! Bir elini kalbine koy, ötekini şakağına daya; bir parça düşün! Yaşadığın sefil, Acıklı levhaları gözönünden geçir. Bunların sebeplerini ara! Kalbin, Vicdanın ne cevap verecek, fikri ne emir edecekse onu yap! Hoş şüphe yok ki vicdanın gözleri, dişleri, tırnakları hemcinsinin günahsız kanları ile kızarmış bir zülüm ve taklip hülyasını kucaklamayacak, istemeyecektir. Hiç Şüphe yok ki tecrüben, düşüncen yalnız kendi menfaatleri, yalnız kendi aziz hayatları için milyonlarca beşerin en dehhaş vasıtalarla esas gayesini takib eden burjuva kapitalistlerine rey vermeye müsaade etmeyecektir.

Arkadaş! Senin ruhunun aradığı istinadgâh yalnız bir noktadadır. Beşerin ekinlerinden, zaruret ve ihtiyaçlarından doğmuş olan Komünizmdir. Senin yaranı saracak, seni yaşatacak yalnız Komünizm güneşidir. Din lisan ve milliyet farklarını katiyen gözetmeyen her yerde aynı hayat haklarını tamamı ile bahşeden, harbi esareti temelinden yıkan yalnız bir fırka var ki o da komünizmdir. Başkası için değil, kendin için çalışmak, yaşamak istiyorsan, reyini Komünizmin kırmızı kutusuna at. Evvel nasıl yaptınsa yarın da öyle, çünkü selâmetin, her şeyin yalnız komünizmdedir73

.

Yukarıdaki metinde Komünist Parti gayelerini açık ve net bir şekilde açıklamıştır. Türk işçilerinin her daim baskı ve zulüm altında yaşadığını ve seçimlerde aklıselim bir şekilde rey haklarını kendi menfaatlerini düşünerek kullanmalarını, yani Komünist Partiye destek vermelerini istemiştir. Üsküp'te Türkçe çıkan Sosyalist Fecri Gazetesinin 11 sayılı ve 15 Kasım 1920 tarihli nüshasında “Ey Kasaba ve Köylü

İşçileri” başlıklı seçim öncesi ikazında Türk seçmenlere şu ifadeler ile hitap edilmiştir:

“Köylü Arkadaşlar! Harp oldu bitti. Zenginler milyoner oldu. Siz ne kazandınız? Kiminiz topal, çolak, kör, kiminiz babasız, kardeşsiz, evladsız. Bir takımınız hiç kimsesiz kaldınız. Hayvanlarınız kaldırılmış, alat ve edevatınız çalınmış. Efradı aileniz zahmet çekmiş ve ekseri familya, kız ve hemşerilerinizin

73 ..., “İntibahat Etrafında”, Birlik, Üsküp, 31 Mart 1959, s. 4.

namusuna iffetine zorla tecavüz edilmiştir. Her zaman tüyler ürperten muharebeden işte bunları kazandınız.

Ey köylü arkadaşlar! Bu muharebeyi kimler için yaptınız. O kadar kurban verdiniz? Zahmet çektiniz. Kendi menfaatiniz için değil. Yalnız zenginler sarraflar, bankacılar, dolandırıcılar, tüccarlar velhasıl harp zamanında faydalananlar için. İşte bunlar sizin harptan evvel idareleri altına almış ve şimdi de hâkim olmuşlardır.

Gübrelenmemiş bağlarınız, bahçeleriniz, hastalıklarla dolmuş tavuk ve haneleriniz yağma edilmiş. Tarlalarınız beş sene işlenmemiş. Alât ve edevat ziraiyesiz gaip olmuş. Hasılatınınız kâfi iken bugün sıkıntı ve Fahr u zaruret içinde yaşıyorsunuz.

Radikaller, liberaller, müstakiller daha kolaylıkla sizleri avutmak ve kandırmak fikri ile Zirai Partisi vücuda getirmişlerdir. Radikaller başta beyleri ve Katolik papazları ise diğer Fırka tesis eylemişler ve bugün birlikte idareyi hükümeti elde tutmaktadırlar. Lakin bunların hepsi eski hırsızlardır. Onları iyi tanırsanız köyünüze reyinizi atmanız için yalan söylemeye geldikleri vakit buna izin vermeyiniz. Aldatıcılar gibi kovunuz. Bunlar sizin kanlı düşmanlarınızdır.

Ey köylüler, işçiler birleşiniz ve Birliğe dâhil olunuz. Bizim itikadımızdan sermayeler ve zenginler kuvveti duman gibi gözümüz önünde gaip olur. Varsın bu yalancılar sizin sebat ve arzunuz önünde titresin sizinle birlikte yapacağımız teşkilatta, hakimiyet, esaret, eziyetler, sermayedarlar, bankacılar, yüksek derecedeki efendiler, pahalılık, muharebeler, askerlik, vergi, borçlar olmayacaktır. İçinde bulunduğumuz şu Hükümet'in tabağa reiyesi olmayacağız. Bizim kan içici efendiler, amir ve avare memurları olmayacaktır.

Menfaatlerinizi ifa ve ikmal etmek üzere bizim amele ve köylü sosyeteler vasıtası ile bütün hükümeti biz alıyoruz. Burada bizim sovyetimiz vasıtası ile ifa edilecek ve tüccarları, bankaları, sermayedarlıkları, kalite edecek ve öyle bir siyakat teşkil edecek.” 74

74.., Ey Kasaba ve Köylü İşçileri, Birlik, Üsküp, 28.Şubat 1959, s. 4.

Seçim Sonuçları:

28 Kasım 1920 tarihinde gerçekleşen parlamento seçimlerinde toplam 2.480.623 kayıtlı seçmenden, 1.607.265 (% 66.95 ) kişi oy kullanmıştır. Cemiyet ise bu seçimlerde toplam 30.029 oy alarak 8 milletvekili ile Meclise girmiştir.75

22 Ağustos 1920 ve 24 Ekim 1920 tarihlerinde düzenlenen iki turlu belediye seçimlerinde ve 28 Kasım 1920 tarihinde düzenlenen parlamento seçimlerinde, Cemiyet Fırkası kendi yayın organı olan “Hak” aracılığı ile Yugoslavya Komünist Partisine karşı yazılar ve makaleler yazdırarak ve Türk halkının bu partiden uzaklaşması için müthiş bir mücadele vermiştir. En etkili yol olarak gördükleri dini duyguları istismar etmişlerdir. Tüm bu girişimler sonuç vermemiş ve 24 Ekim 1920 tarihinde belediye seçimlerinin ikinci turunda Üsküp Şehrini Komünist Parti kazanmıştır. Komünist Partiye Türk toplumumdan büyük destek gelmiştir. Bu mağlubiyetten sonra Cemiyet basın organı olan Hak gazetesi aracılığıyla 10 sayılı ve 14 Kasım 1920 tarihli nüshasında seçmenlere hitaben şunlar yazmaktaydı:

“Seçimlere Demokratlar, Komünistler, Cumhuriyetçiler ve diğer partiler katılmıştır. Belediye Seçimlerinde komünistlere rey vermekle aldandınız. Bu defa aldanmayasınız diye sizlere ikâzda bulunuyoruz. Önümüzdeki seçimlerde de aldanırsanız durumunuz ağır olacaktır”.

Yukarıdaki metinde gördüğünüz gibi Cemiyet seçimlerden sonra yaptığı açıklamada kendi seçmeni diye hitap ettiği Türk halkına karşı alenen tehditte bulunmuştur. Bu tehditler de fayda etmeyip, parlamento seçimlerinde Komünistler 19, Cemiyet ise 8 milletvekili çıkarmıştı. Türk halkının ekseriyeti Komünist Partiyi desteklemişti.

27 Haziran 1921 tarihinde Radikal Parti, Vidovdan Anayasa'sının geçmesi için Meclis’te ekseriyeti bulmak amacı ile Cemiyet’le anlaşmaya varmıştır. Hükümet alacağı destek karşısında Cemiyet’in idarecileri olan ağalar ve beyler sahip oldukları

75 ..., Izbori za Konstituanta, 29 Kasım 1920, Politika, Beograd, s. 1.

topraklar ya da mülkiyeti muhafaza edecek ve onlar menfaat ve çıkarları doğrultusunda devletten her türlü desteği alacaklardır. 76

22 Ağustos 1922 tarihinde SHS Krallığı’nda yerel seçimler düzenlenmiştir. Cemiyet, Radikal Parti ile anlaşıp seçimlere ittifak yaparak girmiştir. Cemiyetin oyları sayesinde Radikal Parti Türklerin yoğun olarak yaşadığı Gostivar şehrinde birinci parti olarak çıkıp seçimleri kazanmıştır. Galibiyetten sonra Radikal Parti yönetimi Cemiyete desteklerinden dolayı teşekkürlerini bildirmişlerdir.