Cazibe Noktaları

Cazibe noktaları, yer, konum ve mekânına göre bazı karakteristik özelliklerin yoğunlaştığı yerlerdir. Öznelerin farklı ihtiyaç ve tutumlarına göre şekil ve konum alan cazibe noktaları, bireyler tarafından kullanılmaktadır. Kentsel organizasyon içindeki imgelem boyutları küçük ve etkisiz gibi görünebilir ama gerçekte büyük alan ve bölgeleri kaplayabilmektedir. Gerçek boyutlarında düşünüldüğünde büyük alanlar, meydanlar ya da daha büyük düşünüldüğünde bütün kenti kapsayacak alanlar olabilmektedirler.

Boyutlarının sınırları daha da genişletildiğinde kentsel boyuttaki büyüklük, ülkenin tamamını kaplayacak bir alana dönüşebilmektedir. Bu boyutlar öznenin hangi ölçekte anlamlandırma yaptığına göre farklılaşmaktadır. Örneğin Ankara’da Sakarya Caddesi eğlencenin merkezi olarak tarif edilmektedir. Bu cadde bir cazibe noktasıdır ve gerçek ebatları düşünüldüğünde küçük bir alandır.

Cazibe noktaları birçok farklı durum ve etkenden dolayı ortaya çıkabilmekte ve özneler tarafından unutulmayan bir imgelem olarak zihinlerinde kalabilmektedir. Bazen bu bir kavşak ya da ulaşım aksının kesintiye uğradığı nokta olabiliyorken, bazen ulaşımın çok kolay olduğu bir mahalle olabilmektedir. Cazibe noktaları kolektif olduğu gibi

öznelde olabilmektedir. Cazibe noktalarında özneler çevrelerine daha çok dikkat etmekte

Fotoğraf 29: Kızılay Meydanı Kavşağı

131 ve çevresel imgelemleri daha net bir şekilde algılayabilmektedir. Kişi bir kavşağa geldiğinde hangi yönden gitmesi gerektiğine hızlı şekilde karar vermesi gerektiği için kavşak ve çevresindeki imgelemlere daha çok dikkat etmektedir. Bu durum yoğun bir şekilde yaşandığı için kavşaklarda özneler, düşünmeden gördükleri imgeleme göre hemen karar vererek yönlerini tayin etmektedirler. Ankara’nın en önemli ve işlek kavşağı olan Kızılay Meydanı kavşağında bu durumları görebilmekteyiz. Görüşmeciler tarafından meydanın bağladığı dört yol, ayrıntılı bir şekilde tarif edilmiştir. Ulaşım aksları üzerindeki bu tür kırılma noktaları özneler tarafından önemli görülmektedir. Bu noktalar öznelerin durum, zaman ve konumuna göre farklı şekillerde oluşabilmektedir ama ana ulaşım aksları üzerinde bu tarz kırılma noktaları sıkça tarif edilmiş ve bu cazibe noktaları çeşitli imgelemlerle güçlendirilmiştir.

Kızılay Meydanı ve Ulus Meydanı kavşakları bütün görüşmeciler tarafından cazibe noktası olarak tanımlanmıştır. Kızılay ve Ulus kavşakları hem araçlar hem de yayalar için bir geçiş güzergâhı olması ve kentin bu iki nokta arasındaki aks üzerinde planlanmasından dolayı Ankara için önemli iki cazibe noktasıdır. Bu kavşaklar gibi

Ankara’da pek çok geçiş noktası vardır ama bu iki kavşağın taşıdığı özellikleri taşıyan başka kavşak yoktur. Ayrıca bu iki kavşağı görsel imgelem olarak destekleyecek çevresel

Fotoğraf 30: Ulus Meydanı

132 unsurların çok olması da en önemli cazibe noktaları olmalarını etkilemektedir. Kavşaklar fiziksel form olarak bir anlam ifade etmese de çevresel imgelemler görünürlüklerini arttırmaktadır. Kızılay ve Ulus kavşaklarında bu durumu açık net olarak görebilmekteyiz.

Kentte ulaşımı yer altında görünmez bir şekilde sağlayan metro ağları, kent için önemli cazibe noktaları yaratmaktadır. Metro istasyon durakları bu önemli cazibe noktalarını oluşturmaktadır. Ankaray ve Metro olarak bilin iki metro sistemi, Ankara’da ulaşım sisteminde öne çıkmaktadır. Bazı görüşmeciler Ankara’yı bu metro ağlarına göre konumlamış ve tanımlamıştır. Bu öneminden dolayı metroların durakları da kentte cazibe noktaları olmaktadır. Kentteki yerleşim mekanlarının yapılaşmaları bu metro ağları güzergahında ve metro istasyonlarının konumlarına göre gerçekleşmektedir. Birçok görüşmeci kiralık ya da satılık ev aradığında meskenin, metroya konumsal uzaklığı ve yakınlığına baktığını söylemiştir. Bu durum, metro ağı güzergahı ve duraklarının çevresindeki emlak fiyatları ile görülebilmektedir. Metronun önemli istasyonları, kette önemli noktalar ile bağdaştırılmış ve planlanmıştır. Ankara’nın en önemli metro istasyonu Kızılay istasyonudur ve bu istasyonun on tane çıkışı bulunmaktadır. Bu istasyonun çıkışları çok kolaylıkla tanımlanmakta ve tarif edilebilmektedir. Çünkü her çıkışı diğerinden ayıracak, çıkışlarında baskın imgelemler vardır. Metro sistemlerinin yeryüzü ile bağlantısını sağlayan bu istasyonların hepsi aynı oranda hatırlanmamaktadır.

Çoğu istasyonun yüzeydeki çıkışı her hangi bir şey ile ilişkilendirmek mümkün değildir.

Bundan dolayı yüzeyle ilişkisi kurulan istasyonların algılanması ve hatırlanması daha kolay ve kalıcı olmaktadır.

Kentler, hızlı bir şekilde nüfusa oranla gelişmekte ve yeni metro sistemleri ile donatılmakta ve bu metro sistemleri kent için önemli cazibe noktaları yaratmaktadır.

Kızılay istasyonu Ankara’nın en önemli cazibe noktalarından biridir. Bu cazibe noktası, özneler tarafından her gün ihtiyaçlar doğrultusunda kullanıldığından dolayı Ankara için

133 hayati önem taşımaktadır. Hem ulaşım hem de bir geçiş güzergâhı olmasından dolayı bu meydan ve istasyon çeşitli imgelemler ile güçlendirilmiştir.

“… işe metro ile gitmeyi tercih ediyorum. Hızlı ve trafiğe takılmadan daha rahat gidiyorum. Önceleri çevreyi izlemek için işe giderken otobüs kullanıyordum. Metro ile giderken hiçbir şey göremiyorsunuz… Kızılay istasyonunda yoğunluk hiçbir zaman bitmiyor. İlk zamanlarda metronun doğru çıkışını bir türlü tutturamıyordum. Çünkü çıkacağım caddelerin ismini gösteren levhalar vardı ama ben caddeleri isimlerinden çıkartamıyordum.

Birkaç kere böyle yanlış çıkınca, yolumun üstündeki dükkanları ezberlemeye başladım. Hangi dükkandan nereden döneceğimi ezberlemiştim… hala metrodan Kızılay AVM girişini zor bulurum…”³¹

Amaçsal yoğunlaşmalara göre oluşmuş cazibe noktaları kentlerde sıkça bulunmaktadır. Ulus’taki Gençlik Parkı bu durumun en önemli bir temsilidir. Gençlik Parkı kentte imgesel bir iz bırakan ve özneler tarafından çeşitli özellikleri zihinsel haritalarda sıkça kullanılan bir cazibe noktasıdır. Yoğun mekânsal binalar içinde açık alanı, yapay gölü ve göl çevresi bitkilendirmeleri ile kentte öne çıkan bir noktadır.

Özellikle Atakule-Dışkapı köprü kavşağı aksı cazibe noktası bakımından çok zengindir.

Bu aks üzerinde Kuğulu Park, Kızılay Meydanı, Ulus Meydanı ve Gençlik Parkı öne çıkan cazibe noktalarıdır. Bazı cazibe noktaları küçük bir alandaki yoğunluktan meydana gelmektedir. Örneğin Olgunlar Caddesi üzerinde çeşitli küçük cazibe noktaları vardır.

Olgunlar Kitap Çarşısı olarak geçen meydanda bulunan küçük kitap satıcıları burada bir cazibe noktası yaratmıştır. Bu cazibe noktası kitap satıcıları ile ortaya çıkan bir kentsel yoğunlaşma ile ortaya çıkmıştır. Ankara’da kitapseverlerin ve öğrencilerin kesinlikle bir

31 Kadın, 63 Yaşında, Ortaokul Mezunu, Emekli

134 kitap almak için uğradığı önemli bir kentsel cazibe noktasıdır. Ankara’nın sembolik bir cazibe noktasıdır.

Akay kavşağından başlayarak devam eden Atatürk Bulvarı ve Kuğulu’dan Cinnah Caddesi’ni de içine alan bir elçilikler cazibe noktası vardır. Bu cazibe noktası bölge olarak tarif edilse de öznelerin zihninde bir cazibe noktasıdır. Bütün ülkelerin neredeyse tamamına yakınının büyükelçiliklerine ulaşılabilecek bu bölge kentte baskın bir cazibe noktası yaratmaktadırlar. Bu bölgenin ayrıca üst gelir grubuna hitap etmesinden dolayı da bir imgeselliği söz konusudur.

Fotoğraf 31: Olgunlar Çarşısı

135