Bu bölümde ilk olarak örneklemi oluşturan çocuklar ve aileleri ile ilgili sosyodemografik bilgiler, daha sonra hipotez ile ilgili bulgular yer almaktadır.
4.1. Örneklemi Oluşturan Çocuk ve Ailelerine İlişkin Sosyodemografik Özellikler
Araştırmaya, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı’na gelişimsel değerlendirme amacıyla, 13.05.2014-31.07.2014 tarihleri arasında, yatan hastalar dahil olmak üzere ilk kez ya da kontrol için başvuran, danışılan ve örnekleme giriş koşullarını karşılayan 156 çocuk dahil edilmiştir.
Tablo 4. 1. Örneklemi Oluşturan Çocukların Sosyodemografik Özellikleri
Sosyodemografik Özellikler (N=156) N (%)
Cinsiyet
Okuma yazma bilmeyen 9 (5.8)
1-4 yıl eğitim 1 (0.6)
Okuma yazma bilmeyen 5 (3.2)
1-4 yıl eğitim 7 (4.4)
Örneklemi oluşturan çocukların sosyodemografik özellikleri Tablo 4.1’de verilmektedir. Bu tabloda görüldüğü gibi çocukların yarısından fazlası erkektir.
Çocukların en küçüğü 2 aylık, en büyüğü ise 60 aylıktır; median 21 (%25-75 aralığı:
12-30) aydır. Çocukların büyük çoğunluğunun (%83.2) yaşları 0-36 ay arasındadır.
Örneklemi oluşturan çocukların annelerinin yarısının eğitimi ortaokul ya da daha azdır. Çocukların babalarının yarısı ise lise veya üniversite mezunudur. Çocukların
%30’unun ailenin tek çocuğu olduğu, %40’ının ise bir kardeşi olduğu görülmüştür.
4.2. Örneklemi Oluşturan Çocukların Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı Polikliniğine Yönlendirilme Nedenleri ve Yönlendiren Bölümler
Örneklem grubunu oluşturan çocukların Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı polikliniğine yönlendirilmelerinin birden fazla nedeni olabilmektedir. Örneklemi oluşturan çocukların Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı polikliniğine yönlendirilmelerinin birincil nedenleri Tablo 4.2.1’de gösterilmiştir.
Tablo. 4.2.1. Örneklemi Oluşturan Çocukların Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı Polikliniğine Yönlendirilmelerinin Birincil Nedenleri (N=156)
Nedenler N (%)
A. Hastalıklar
Prematüre olması nedeniyle Gelişimsel Pediatri izlemi 42 (26.9) Serebral palsi dışındaki santral sinir sistemi hastalıkları (epilepsi, hidrosefali vb.) 15 (9.6)
Metabolik hastalıklar 13 (8.3)
Konjenital kalp hastalığı 2 (1.3)
Down sendromu dışındaki konjenital anomaliler 2 (1.3)
Böbrek hastalığı (kronik böbrek yetmezliği) 1 (0.6)
Malignite (nöroblastom) 1 (0.6)
B. Gelişimsel ve davranışsal sorunlar
Bilişsel alanda gelişimsel gecikme 18 (11.6)
Konuşma alanında gelişimsel gecikme 18 (11.6)
Otizm spektrum bozukluğu ön tanısı 9 (5.8)
Yeme-yedirme sorunu 6 (3.8)
Uyku sorunu 2 (1.3)
Hareket alanında gelişimsel gecikme 2 (1.3)
Örneklemi oluşturan çocukların Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı polikliniğine geliş nedenleri iki başlıkta toplanmaktadır: Hastalıklar ve gelişimsel/davranışsal sorunlar.
Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı polikliniğine yönlendirilen çocukların yarısından fazlasını prematürite, serebral palsi ve bunun dışındaki santral sinir sistemi hastalıkları, metabolik hastalıklar ve Down sendromu nedeniyle izlenen hastalar oluşturmaktadır. Bilişsel ve konuşma alanında gelişimsel gecikme ve otizm spektrum bozukluğu ön tanısı ile gelen çocuklar, gelişimsel ve davranışsal sorunlar nedeniyle Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı polikliniğine yönlendirilen çocukların 1/3’ini oluşturmaktadır.
Örneklem grubunu oluşturan çocukları Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı’na konsülte eden bölümler Tablo 4.2.2’de yer almaktadır. Çocukların %14.1’inin aileleri hekim yönlendirmesi olmaksızın kendileri başvurmuşlardır. Hekimler tarafından Gelişimsel Pediatri polikliniğine yönlendirilen hastaların ise sıklıkla Yenidoğan, Genel Poliklinik, Nöroloji, Metabolizma ve Gastroenteroloji bölümleri tarafından yönlendirildiği görülmektedir.
Tablo 4.2.2. Örneklemi Oluşturan Çocukların Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı’na Konsülte Eden Bölüm (N=156)
Bölümler N (%)
A. Hekim yönlendirmesi olmaksızın ailenin kendi başvurusu 22 (14.1) B. Hekim tarafından yönlendirilme
4.3. Örneklemi Oluşturan Çocukların Gelişimsel Gecikme Alanları ve Sorunları
Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı polikliniğinde uzmanlar tarafından değerlendirilen çocukların gelişimsel gecikme alanları ve sorunları Tablo 4.3’te verilmektedir. Bu tabloda bir çocukta birden fazla gelişimsel gecikme alanı ve sorun olabileceği görülmektedir. En az bir alanda gelişimsel gecikmesi ve sorunu olan çocukların sayısı 113 olup örneklemin %72.4’ünü oluşturmaktadır. Örneklemi oluşturan çocukların kalan 43’ü (%27.6) ise hastalıkları nedeniyle gelişimsel gecikme açısından risk altında olan ancak gelişimsel gecikme saptanmayan çocuklardan oluşmaktadır.
Çocukların değerlendirilmelerinde en sık anlatım dili, alıcı dil ve bilişsel alanlarda gelişimsel gecikme saptanmıştır. Gelişimsel gecikme ve sorunları olan çocukların yaklaşık 4/5’ünün anlatım dili alanında gelişimsel gecikmesi olduğu görülmektedir.
İlişki kurma alanında gecikmesi olan 44 çocuktan, 14’ünün (%31.8) otizm ve spektrum bozukluğu ön tanısı, kalan 30 (%68.2) çocuğun ise uyaran eksikliği, bilişsel alanda gecikme, santral sinir sistemi hastalığı ve sendromlara eşlik eden ilişki sorunu vardır. Çocukların yaklaşık %70’inin davranış, yeme veya uyku alanında sorunu olduğu ortaya çıkmıştır.
Tablo 4. 3. Örneklemi Oluşturan Çocukların Gelişimsel Gecikme Alanları ve Sorunları (N=113)
Gelişimsel Gecikme ve Sorunlar N (%)
Anlatım dili (ifade edici dil) 94 (83.1)
Alıcı dil 73 (64.6)
Bilişsel 76 (67.2)
Oyun gelişimi 64 (56.6)
Özbakım gelişimi 64 (56.6)
İnce hareket 57 (50.4)
Kaba hareket 59 (52.2)
Davranış sorunları 40 (35.3)
İlişki kurma alanı (otizm spektrum bozukluğu ön tanısı olan çocuklar dışında) 30 (26.5)
Yeme sorunu 27 (23.8)
İlişki kurma alanı ( otizm spektrum bozukluğu ön tanısı olan çocuklar) 14 (12.4)
Uyku sorunu 12 (10.6)
4. 4. Örneklemi Oluşturan Çocukların Sağlık, Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmeti Gereksinimleri ve Yeterince Karşılanmamış ya da Karşılanması Gecikmiş Gereksinim Oranları
Örneklemi oluşturan çocukların basamak sağlık, eğitim ve rehabilitasyon hizmeti gereksinimleri ve yeterince karşılanmamış ya da karşılanması gecikmiş gereksinim oranları Tablo 4.4.1’de verilmektedir. Örneklemi oluşturan çocukların tümünün düzenli sağlık izlemi, beslenme-büyüme izlemi ve aşı gibi gereksinimleri nedeniyle birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimi vardır. Bu alanda gereksinimi olan çocukların yaklaşık %80’inin gereksinimleri karşılanamamaktadır.
Örneklemi oluşturan çocukların büyük çoğunluğunun en az bir üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksiniminin olmasına rağmen, yaklaşık %40’ının bu gereksinimleri karşılanmamıştır.
Ailenin ev ortamında çocuklarının gelişimini desteklemesi de eğitim ve rehabilitasyon hizmetine dahil edildiğinde tüm çocukların eğitim ve rehabilitasyon gereksinimlerinin olduğu ve bu çocukların yaklaşık olarak %66’sının yeterince karşılanmamış ya da karşılanması gecikmiş gereksinimi olduğu saptanmıştır.
Tablo 4.4.1. Örneklemi Oluşturan Çocukların Birinci ve Üçüncü Basamak Sağlık, Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmeti Gereksinimleri ve Yeterince Karşılanmamış ya da Karşılanması Gecikmiş Gereksinim Oranları Birinci basamak sağlık hizmeti 156 (100.0) 28 (17.9) 128 (82.1) Üçüncü basamak sağlık hizmeti 135 (86.5) 79 (58.5) 56 (41.5) Eğitim ve rehabilitasyon hizmeti 156 (100.0) 53 (34.0) 103 (66.0)
Santral sinir sistemi hastalığı, serebral palsi ve down sendromu nedeniyle izlenen çocukların karşılanmamış ya da karşılanması gecikmiş hizmet gereksinim oranları Tablo 4. 4. 2’de verilmiştir. Tabloda görüldüğü gibi santral sinir sistemi hastalığı, serbral palsi, Down sendromu nedeniyle izlenen hastaların tümünün birinci ve üçüncü basamak sağlık ve eğitim ve rehabilitasyon hizmeti gereksinimi vardır.
Santral sinir sistemi hastalığı olan 15 çocuktan sadece 2’sinin birinci basamak sağlık ve eğitim ve rehabilitasyon hizmeti gereksinimi karşılanmıştır. Üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimi karşılanan çocuk sayısı ise 4’tür. Serebral palsi nedeniyle izlenen çocukların tümünün birinci basamak sağlık ve eğitim ve rehabilitasyon hizmeti, 2/3’sinin ise üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimi karşılanmamıştır.
Down sendromu nedeniyle izlenilen hastaların 4/5’ünün birinci basamak sağlık hizmeti, yarısının üçüncü basamak sağlık hizmeti, tümünün ise eğitim ve rehabilitasyon hizmeti gereksinimi karşılanmamıştır.
4.5. Örneklemi Oluşturan Çocukların Birinci Basamak Sağlık Hizmeti Gereksinimleri ve Yeterince Karşılanmamış ya da Karşılanması Gecikmiş Gereksinim Oranları ve Nedenleri
Örneklemi oluşturan çocukların birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimleri ve yeterince karşılanmamış ya da karşılanması gecikmiş gereksinim oranları Tablo 4.5.1’de verilmektedir. Örneklemi oluşturan çocukların tümünün düzenli sağlık izlemi, beslenme büyüme izlemi, aşı, anne sütü desteklenmesi, D vitamini profilaksisi, demir profilaksisi, işitme değerlendirmesi, görme değerlendirmesi, diş hekimi izlemi gereksinimi vardır.
Tablo 4.4.2. Santral Sinir Sistemi Hastalığı, Serebral palsi ve Down Sendromu Nedeniyle İzlenen Çocukların Karşılanmamış ya da Karşılanması Gecikmiş Hizmet Gereksinim Oranları Hastalıklar Birinci Basamak
Araştırmanın metodolojisinde tanımlanmış olan birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimleri tanımlanandan az karşılanmaktadır. İlk üç sırada yer alan karşılanmamış birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimleri sırasıyla diş hekimi izlemi, görme değerlendirmesi, D vitamini profilaksisi verilmesindedir. Hastaların aşı alanında karşılanmamış gereksiniminin olmadığı görülmüştür.
Örneklemi oluşturan çocukların sosyodemografik özelliklerinin karşılanmış ve karşılanmamış birinci basamak sağlık hizmet gereksinimlerine olan etkileri Tablo 4.5.2 ’de verilmektedir. Sosyodemografik özelliklerinin karşılanmış ve karşılanmamış birinci basamak sağlık hizmet gereksinimlerine olan etkileri Pearson Ki-kare testi kullanılarak değerlendirilmiştir. İstatistiksel değerlendirmelerin p değerleri tabloda yer almaktadır. Birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimi karşılanan ve karşılanmayan gruplar arasında cinsiyet açısından istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmamıştır. Birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimi karşılanan ve karşılanmayan grupların yaşları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark vardır. 1-12 aylık olan çocukların birinci basamak sağlık hizmeti gereksiniminin karşılanma ve karşılanmama oranları diğer yaş gruplarına göre yüksek saptanmıştır. Birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimi karşılanan ve karşılanmayan çocukların anne-baba eğitim düzeyleri ve kardeş sayısı arasında istatistiksel olarak anlamlı fark
Tablo 4.5.1. Örneklemi Oluşturan Çocukların Birinci Basamak Sağlık Hizmeti Gereksinimleri ve Yeterince Karşılanmamış/Gecikmiş Gereksinim Oranları (N=156) Birinci Basamak Sağlık Hizmeti Gereksinimleri Yeterince Karşılanmamış
/Gecikmiş Gereksinim N (%)
Diş hekimi izlemi 112 (71.8)
Görme değerlendirmesi 91 (58.3)
D vitamini profilaksisi verilmesi 77 (49.4)
Fe profilaksisi verilmesi 76 (48.7)
Düzenli sağlık izleminin yapılması 65 (41.7) Beslenme büyüme izleminin yapılması 65 (41.7)
Anne sütü almasının desteklenmesi 48 (30.8)
Risk nedeniyle işitmenin izlemi 36 (23.1)
Yenidoğan döneminde işitmenin değerlendirmesi 29 (18.6) Aşıların aşı takvimine uygun yapılması 0
bulunmamıştır. Üç ve daha fazla kardeşi olan çocukların birinci basamak sağlık hizmeti gereksiniminin karşılanmadığı görülmektedir.
Örneklemi oluşturan çocukların birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimlerinin yeterince karşılanmamasının ya da karşılanmasının gecikmesinin nedenleri Tablo 4.5.3’de özetlenmektedir. Tabloda görüldüğü gibi karşılanmamış birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimlerinin nedenlerinin başında hekim/lerin eksik ya da yanlış bilgilendirmesi/yönlendirmesi nedeniyle hizmete ulaşılamaması gelmektedir.
Çocukların birinci basamak sağlık hizmeti gereksinimlerinin karşılanamamasının en sık görülen diğer nedenleri ise, ailenin bilmesi/kabullenmesine rağmen, ihmal etmesi,
Tablo 4.5.2. Örneklemi Oluşturan Çocukların Sosyodemografik Özelliklerinin Karşılanmış ve Karşılanmamış Birinci Basamak Sağlık Hizmet Gereksinimlerine Olan Etkileri (N=156) Sosyodemografik Özellikler Karşılanmış
* Sosyodemografik özelliklerinin karşılanmış ve karşılanmamış hizmet gereksinimlerine olan etkileri Pearson Ki-kare testi kullanılarak değerlendirilmiştir.
ailenin maddi durumun yetersiz olması, annede ya da babada depresyon olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi, hastalığın ağırlığı nedeniyle ailenin çocuğun hizmete gitmesinin mümkün olmadığını düşünmesi nedeniyle hizmete ulaşılamaması, ailede geçimsizlik, şiddet ya da boşanma olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesidir.
Tablo 4.5.3. En Az Bir Alanda Birinci Basamak Sağlık Hizmeti Gereksinimi olan Çocukların Gereksinimlerinin Yeterince Karşılanmamasının ya da Karşılanmasının Gecikmesinin Nedenleri (N=156)
Nedenler N (%)
Hekim/lerin eksik ya da yanlış bilgilendirmesi/yönlendirmesi nedeniyle hizmete ulaşılamaması
118 (75.6)
Ailenin hizmetin gerektiğini bilmesi/kabullenmesine rağmen, ihmal etmesi nedeniyle hizmete götürmemesi
40 (25.6)
Ailenin maddi durumun yetersiz olması nedeniyle hizmete götürememesi 22 (14.1) Anne ya da babada depresyon olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi 18 (11.5) Hastalığın ağırlığı nedeniyle ailenin çocuğun hizmete gitmesinin mümkün olmadığını
düşünmesi nedeniyle hizmete ulaşılamaması
15 (9.6)
Ailede geçimsizlik, şiddet ya da boşanma olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi
15 (9.6)
Ailede bakıma muhtaç birey olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi 12 (7.7) Ailenin hizmetin niteliğinin yetersiz olduğunu düşünmesi nedeniyle hizmete götürmemesi 10 (6.4) Hekimden/ilgili bölümden randevu alamama/randevuyu geç alma nedeniyle hizmete
ulaşılamaması
8 (5.1)
Ailenin ulaşabileceği yakınlıkta hizmetin olmaması nedeniyle hizmete ulaşılamaması 7 (4.5) Ailenin taşıt olanağının olmaması nedeniyle çocuğu hizmete götürememesi 6 (3.8) Ebeveyn/lerin hastalığı ya da hizmeti kabullenmemesi nedeniyle çocuğu hizmete
götürmemesi
5 (3.2)
Diğer devlet kurumlarının yanlış/eksik bilgilendirmesi nedeniyle hizmete ulaşılamaması 5 (3.2) Tetkiklerin gecikmesi/yapılamaması nedeniyle hizmete ulaşılamaması 4 (2.5)
Ailenin bireylerinin işleri nedeniyle ayrı yaşaması nedeniyle çocuğu hizmete götürememesi 3 (1.9) Ailenin çocuğun “kırılgan” olduğunu düşünmesi, çocuğu aşırı koruması nedeniyle hizmete
götürmemesi
3 (1.9)
Ailenin “damgalanma” kaygısı nedeniyle rapor almaması ya da çocuğu hizmete götürmemesi
2 (1.3)
Ailede alkolizm, madde bağımlılığı olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi 1 (0.6) Ülkemizde bu alanda ulaşılabilecek hizmetin olmaması nedeniyle çocuğun hizmeti
alamaması
0
4.6. Örneklemi Oluşturan Çocukların Üçüncü Basamak Sağlık Hizmeti Gereksinimleri ve Yeterince Karşılanmamış ya da Karşılanması Gecikmiş Gereksinim Oranları ve Nedenleri
Örneklemi oluşturan çocukların üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimleri ve yeterince karşılanmamış ya da karşılanması gecikmiş gereksinim oranları Tablo 4.6.1’de yer almaktadır.
Örneklemi oluşturan çocukların Nöroloji, Göz Hastalıkları, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, Gastroenteroloji ve Kardiyoloji bilim dallarına önleme, bilgilendirme, tetkik, tanı, tedavi ya da izlem açısından daha sık gereksinimlerinin olduğu görülmektedir. İlaç tedavisi gereksinimi olan 34 çocuğun %41.2’sinin gereksinimleri karşılanmamıştır. İlaç tedavisi alanında karşılanmamış gereksinimleri olan çocukların içinde ağrı tedavisi gereksinimi olan bir çocuk vardır ve bu gereksinimi karşılanmamıştır.
Tablo 4.6.1. Örneklemi Oluşturan Çocukların Üçüncü Basamak Sağlık Hizmeti Gereksinimleri ve Yeterince Karşılanmamış/Gecikmiş Gereksinim Oranları (N=135)
Üçüncü Basamak Sağlık İzlemi Gereksinimleri Hizmet
Gereksinimi (N)
Karşılanmamış Gereksinim N (%) Ruh sağlığı ve hastalıkları alanında hizmet gereksinimi 20 14 (70.0)
Genetik danışma hizmet gereksinimi 19 12 (63.1)
Kulak burun boğaz hastalıkları alanında hizmet gereksinimi 19 10 (52.6)
Ortopedi alanında hizmet gereksinimi 8 4 (50.0)
Fiziksel tıp ve rehabilitasyon alanında hizmet gereksinimi 56 27 (48.2)
Nefroloji alanında hizmet gereksinimi 17 6 (35.2)
Gastroenteroloji alanında hizmet gereksinimi 35 10 (28.5)
Endokrinoloji alanında hizmet gereksinimi 22 6 (27.2)
Göz hastalıkları alanında hizmet gereksinimi 74 20 (27.0)
Kardiyoloji alanında hizmet gereksinimi 31 8 (25.8)
Üroloji alanında hizmet gereksinimi 4 1 (25.0)
Cerrahi alanında hizmet gereksinimi 17 4 (23.5)
Nöroloji alanında hizmet gereksinimi 115 25 (21.7)
Metabolizma alanında hizmet gereksinimi 20 4 (20.0)
İmmünoloji-Allerji alanında hizmet gereksinimi 7 1 (14.2)
Cildiye alanında hizmet gereksinimi 2 0
Hematoloji alanında hizmet gereksinimi 1 0
Onkoloji alanında hizmet gereksinimi 1 0
Enfeksiyon hastalıkları alanında hizmet gereksinimi 1 0
Romatoloji alanında hizmet gereksinimi 0 0
İlaç tedavisi gereksinimi 34 14 (41.2)
Çocukların %41.5’inin yeterince karşılanmamış ya da karşılanması gecikmiş üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimi olduğu ve bu karşılanmamış gereksinimlerin çoğunluğunun Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, Genetik, Kulak Burun Boğaz Hastalıkları, Ortopedi ve Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon bölümleri ile ilgili gereksinimler olduğu görülmüştür.
Çocukların Nöroloji alanında hizmet gereksiniminin fazla olmasına karşın, karşılanmamış gereksinim oranının daha az olduğu görülmektedir. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları hizmet gereksinimi olan çocukların yaklaşık 2/3’sinin gereksiniminin karşılanmadığı belirlenmiştir. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon hizmet gereksinimi olan çocukların yaklaşık olarak yarısının gereksinimi karşılanamamaktadır.
Hematoloji, Onkoloji, Enfeksiyon Hastalıkları ve Cildiye hizmet gereksinimi olan çocukların sayısının az olduğu ve gereksinimleri olan çocukların bu gereksinimlerinin karşılandığı görülmektedir.
Örneklemi oluşturan çocukların sosyodemografik özelliklerinin karşılanmış ve karşılanmamış üçüncü basamak sağlık hizmet gereksinimlerine olan etkileri Tablo 4.6.2’de yer almaktadır. Sosyodemografik özelliklerinin karşılanmış ve karşılanmamış üçüncü basamak sağlık hizmet gereksinimlerine olan etkileri Pearson Ki-kare testi kullanılarak değerlendirilmiştir. İstatistiksel değerlendirmelerin p değerleri tabloda yer almaktadır. Üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimi olan çocukların yaklaşık 2/5’si kızdır. Kız çocuklarının yaklaşık olarak yarısının, erkek çocukların ise 1/3’inin üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimleri karşılanmamaktadır. Kız çocuklarının üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimlerinin karşılanmama oranları, erkeklere göre istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek saptanmıştır. Üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimi karşılanan ve karşılanmayan grupların yaşları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmamıştır. Anne ve baba eğitim düzeyleri açısından üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimi karşılanan ve karşılanmayan gruplar arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark saptanmamıştır. Üçüncü basamak sağlık hizmeti karşılanan ve karşılanmayan grupların kardeş sayıları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark
vardır. Üç ve daha fazla kardeşi olan çocukların üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimlerinin karşılanmama oranları daha yüksek saptanmıştır.
Örneklemi oluşturan çocukların üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimlerinin yeterince karşılanmamasının ya da karşılanmasının gecikmesinin nedenleri Tablo 4.6.3’te yer almaktadır. Tabloda görüldüğü gibi çocukların üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimlerinin yeterince karşılanmamasının ya da karşılanmasının gecikmesinin nedenlerinin başında hekim/lerin eksik ya da yanlış bilgilendirmesi/yönlendirmesi nedeniyle hizmete ulaşılamaması gelmektedir.
Tablo 4.6.2. Örneklemi Oluşturan Çocukların Sosyodemografik Özelliklerinin Karşılanmış ve Karşılanmamış Üçüncü Basamak Sağlık Hizmeti Gereksinimlerine Olan Etkileri (N=135) Sosyodemografik Özellikler Karşılanmış
* Sosyodemografik özelliklerinin karşılanmış ve karşılanmamış hizmet gereksinimlerine olan etkileri Pearson Ki-kare testi kullanılarak değerlendirilmiştir.
Hastaların 1/5’inin bu nedenle üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimi karşılanamamaktadır.
Çocukların üçüncü basamak sağlık hizmeti gereksinimlerinin karşılanamamasının diğer önemli nedenleri ailenin maddi durumun yetersiz olması nedeniyle hizmete götürememesi, ailenin hizmetin gerektiğini bilmesi/kabullenmesine rağmen, ihmal etmesi nedeniyle hizmete götürmemesi, anne ya da babada depresyon olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi, ailede geçimsizlik, şiddet ya da boşanma olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi, ailede bakıma muhtaç birey olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesidir.
Tablo 4.6.3. En Az Bir Alanda Üçüncü Basamak Sağlık Hizmeti Gereksinimi olan Çocukların Gereksinimlerinin Yeterince Karşılanmamasının ya da Karşılanmasının Gecikmesinin Nedenleri (N=135)
Nedenler N (%)
Hekim/lerin eksik ya da yanlış bilgilendirmesi/yönlendirmesi nedeniyle hizmete ulaşılamaması
43 (31.9)
Ailenin maddi durumun yetersiz olması nedeniyle hizmete götürememesi 19 (14.0) Ailenin hizmetin gerektiğini bilmesi/kabullenmesine rağmen, ihmal etmesi nedeniyle
hizmete götürmemesi
18 (13.3)
Anne ya da babada depresyon olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi 18 (13.3) Ailede geçimsizlik, şiddet ya da boşanma olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete
götürememesi
18 (13.3)
Ailede bakıma muhtaç birey olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi 14 (10.4) Hekimden/ilgili bölümden randevu alamama/randevuyu geç alma nedeniyle hizmete
ulaşılamaması
12 (8.9)
Hastalığın ağırlığı nedeniyle ailenin çocuğun hizmete gitmesinin mümkün olmadığını düşünmesi nedeniyle hizmete ulaşılamaması
10 (7.4)
Ailenin ulaşabileceği yakınlıkta hizmetin olmaması nedeniyle hizmete ulaşılamaması 9 (6.7) Ailenin “damgalanma” kaygısı nedeniyle rapor almaması ya da çocuğu hizmete
götürmemesi
8 (5.9)
Ailenin taşıt olanağının olmaması nedeniyle çocuğu hizmete götürememesi 8 (5.9) Tetkiklerin gecikmesi/yapılamaması nedeniyle hizmete ulaşılamaması 6 (4.4) Ebeveyn/lerin hastalığı ya da hizmeti kabullenmemesi nedeniyle çocuğu hizmete
götürmemesi
5 (3.7)
Ailenin çocuğun “kırılgan” olduğunu düşünmesi, çocuğu aşırı koruması nedeniyle hizmete götürmemesi
4 (3.0)
Ailenin bireylerinin işleri nedeniyle ayrı yaşaması nedeniyle çocuğu hizmete götürememesi 2 (1.5) Diğer devlet kurumlarının yanlış/eksik bilgilendirmesi nedeniyle hizmete ulaşılamaması 2 (1.5) Ailede alkolizm, madde bağımlılığı olması nedeniyle ailenin çocuğu hizmete götürememesi 1 (0.7) Ailenin hizmetin niteliğinin yetersiz olduğunu düşünmesi nedeniyle çocuğu hizmete
götürememesi
1 (0.7)
Ülkemizde bu alanda ulaşılabilecek hizmetin olmaması nedeniyle çocuğun hizmeti alamaması
0
4.7. Örneklemi Oluşturan Çocukların Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmeti Gereksinimleri ve Yeterince Karşılanmamış ya da Karşılanması Gecikmiş Gereksinim Oranları ve Nedenleri
Örneklemi oluşturan çocukların eğitim ve rehabilitasyon hizmeti gereksinimleri ve yeterince karşılanmamış ya da karşılanması gecikmiş gereksinim oranları Tablo 4.7.1’de görülmektedir. Ailenin çocuğun gelişimini ev ortamında desteklemesi, özel eğitim, erken eğitim ve erken müdahale, dil ve konuşma terapisi ve eğitimi, fizyoterapi ve rehabilitasyon, örneklemi oluşturan çocukların en sık gereksinim duyduğu eğitim ve rehabilitasyon hizmetleridir.
Ergoterapi ve işitme eğitimi gereksinimi olan çocukların hiçbiri bu gereksinimlerine yönelik hizmet almamaktadır. Eğitim ve rehabilitasyon alanındaki diğer en sık karşılanmayan gereksinimler ise dil ve konuşma terapisi ve eğitimi, evde ve hastanede eğitim/rehabilitasyon ve görme eğitimi gereksinimleridir. Örneklemi
Tablo 4.7.1. Örneklemi Oluşturan Çocukların Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmeti Gereksinimleri ve Yeterince Karşılanmamış/Gecikmiş Gereksinim Oranları (N=156)
Eğitim ve Rehabilitasyon Hizmetleri Hizmet
Gereksinimi
Evde ve hastanede eğitim/rehabilitasyon 32 28 (87.5)
Görme eğitimi 6 5 (83.3)
Engelli kimlik kartı 76 62 (81.5)
Engelli aylığı 53 42 (79.2)
Vergi indirimi 71 52 (73.2)
Otizm/Yaygın Gelişimsel Bozukluk programı 14 10 (71.4)
Evde bakım parası 65 46 (70.7)
Okul öncesi eğitim, örgün eğitim 53 37 (69.8)
Özel eğitim, erken eğitim, erken müdahale 78 49 (62.8)
Fizyoterapi ve rehabilitasyon 58 36 (62.0)
Ailenin ev ortamında gelişimi desteklemesi 156 68 (43.6) Cihaz, ortez, protez, tekerlekli sandalye ve diğer gereçler 26 12 (46.1)
Özgül öğrenme güçlüğü programı 0 0
oluşturan çocukların tamamının, ailelerinin gelişimlerini ev ortamında desteklemesine gereksiniminin olmasına rağmen bu çocukların çoğunluğunun gereksinimleri karşılanmamaktadır.
Örneklemi oluşturan çocukların sosyodemografik özelliklerinin karşılanmış ve karşılanmamış eğitim ve rehabilitasyon hizmet gereksinimlerine olan etkileri Tablo 4.7.2’de verilmektedir.
Tablo 4.7.2. Örneklemi Oluşturan Çocukların Sosyodemografik Özelliklerinin Karşılanmış ve
Tablo 4.7.2. Örneklemi Oluşturan Çocukların Sosyodemografik Özelliklerinin Karşılanmış ve