BORÇLAR KANUNU MD. 394/I HÜKMÜNÜN BORÇLAR KANUNU

96 ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Son olarak, vekilin müvekkilden yaptığı masrafları ve verdiği avansları isteyebilmesi için, bunları usulü dairesinde ifa etmiş olması gerekmektedir.

Usulü dairesinde ifa deyimi vekilin, vekaleti BK md. 96 hükmüne göre gereği gibi ve tam olarak ifa etmiş olmasıdır⁵⁹⁷. Diğer bir deyişle ifa gerçek alacaklıya ve sözleşmeye uygun bir şekilde yapılmalıdır⁵⁹⁸. Vekaletin usulü dairesinde yapılması kavramının içine iş görmenin vekalet sözleşmesine

595 Sarı, a.g.e., s. 279.

596 Tandoğan, Borçlar, s. 356.

597 Yavuz, a.g.e., s. 661; Zevkliler, Havutçu, a.g.e., s. 347; Karahasan, Borçlar, s. 1084; Tandoğan, Borçlar, s. 353.

598 Elbette ki, vekil, ifayı müvekkilin yetkili temsilcisine, müvekkil ölmüşse onun mirasçılarına, edimin bir üçüncü kişi lehine yapılması şart konulmuşsa bu üçüncü kişiye yapabilir. Ayrıca, nitelik olarak sözleşmede belirtilenden çok farklı bir iş yapan vekil, iyi niyetli olsa bile, gene de gereği gibi ifada bulunmuş sayılmaz. Örneğin, vekilin vekalet sözleşmesinin gereği olarak bir malı kiraya vermesi gerekirken bir malı satmış olması durumunda, burada hem bir sözleşmeye aykırılık söz konusudur hem vekil, masraf, ücret ve başkaca alacaklarını isteyemeyecektir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Tandoğan, Borçlar, s. 354-355.

uygun bir biçimde yapılması, sadakat ve özenle yapılması, sır saklama yükümlülüğüne uyulması gibi kavramlar girmektedir⁵⁹⁹.

BK md. 394/I hükmüne göre vekilin müvekkilden masraflarını talep edebilmesi için, işin yerine getirilmiş olması gerekmektedir⁶⁰⁰. Vekalet sözleşmesi ile üstlenilen işin ifası henüz son bulmadan, vekil bazı harcamalarda bulunmuş olabilir. Bu harcamalar, işin ifa edilmesi için yapılmış olan hazırlık masrafları olarak değerlendirilmelidir⁶⁰¹.

Diğer taraftan, bir kısım yazarlar farklı görüştedir⁶⁰². Bu yazarlara göre usulü dairesinde ifa deyimi, vekilin, müvekkilin talimatlarına uygun ve vekaletin ifası için objektif olarak zorunlu olma anlamına gelmektedir. Diğer bir deyişle, usulü dairesinde ifa deyimi, BK md. 96/I çerçevesinde vekaletin gereği gibi ifası şeklinde anlaşılmamalıdır⁶⁰³. Usulü dairesinde ifa deyiminden kasıt vekalet sözleşmesinden doğan iş görmenin tam olarak yerine getirilmesi ve sözleşmenin sona ermesi değildir⁶⁰⁴.

Bu doğrultuda, müvekkilin, vekile masraf ve avansları ödemesi için, müvekkil tarafından istenilen sonucun gerçekleşmiş olması gerekmemektedir⁶⁰⁵.

Kanaatimizce, usulü dairesinde ifa deyimi ile kasdedilen, vekilin vekalet sözleşmesi ile belirlenen işi BK md. 96 hükmüne göre gereği gibi ve tam olarak ifa etmiş olması değil; vekilin müvekkil tarafından verilen talimatlara uygun bir şekilde vekalet sözleşmesinde belirlenen iş için her türlü özeni, dikkati göstermesidir. Vekalet sözleşmesinin, diğer iş görme

599 Zevkliler, Havutçu, a.g.e., s. 347; Akipek, a.g.e., s. 67; Tandoğan, Borçlar, s. 355.

600 Sarı, a.g.e., s. 279.

601 Sarı, a.g.e., s. 279.

602 Aral, a.g.e., s. 415 ; Akipek, a.g.e., s. 67; Bilge, a.g.e., s. 298.

603 Aral, a.g.e., s. 415.

604 Akipek, a.g.e., s. 67.

605 Bilge, a.g.e., s. 298.

sözleşmelerinden farkı da bu noktada ortaya çıkmaktadır. Zira, vekalet sözleşmesinde vekilin sonuç yükümlülüğü bulunmamaktadır.

4. MÜVEKKİLİN VEKİL TARAFINDAN YAPILAN MASRAFLARI VE VERİLEN AVANSLARI ÖDEME BORCUNUN MUACCEL HALE GELMESİ

Müvekkilin vekil tarafından yapılan masrafları ve verilen avansları iade etme borcu, vekilin, müvekkilden bu alacağını talep etmesiyle birlikte muaccel hale gelir⁶⁰⁶. Müvekkilin bu borcunun muaccel olması için ayrıca bir ihtara gerek bulunmamaktadır⁶⁰⁷.

Masraflar yapıldığı tarihten itibaren faize hak kazanmaktadır⁶⁰⁸. Ancak, taraflar vekalet sözleşmesinde faizin istenmeyeceğini belirlemişlerse, faiz borcu doğmayacaktır⁶⁰⁹. Faiz borcunun doğmadığı bir durum da vekilin masraflarını müvekkilden almış olduğu avansla veya vekalet sözleşmesinin ifası dolayısıyla eline geçen parayla hemen mahsup etmesi durumlarıdır⁶¹⁰. Diğer bir deyişle, masraf, müvekkilden daha önce alınan avansla veya üçüncü kişiden tahsil edilen para ile karşılanabilecek durumda ise, yani vekil kendi mamelekinden harcama yapmadıysa, müvekkilin faiz borcu doğmamaktadır. Örneğin, vekilin vekalet sözleşmesinin ifasına yönelik olarak döviz tedarik etmiş olması halinde, daha sonra sözleşmenin ifası vekilin kusuru olmadan gerçekleşmemiş ve bu esnada dövizin de rayici düşmüş ise, müvekkil, vekilin bu sebeple ortaya çıkan kaybını karşılamalıdır⁶¹¹.

606 Akipek, a.g.e., s. 67; Tandoğan, Borçlar, s. 357; Zevkliler, Havutçu, a.g.e., s. 348; Özkaya, a.g.e., s. 554; Karahasan, Borçlar, s. 1084; Yavuz, a.g.e., s. 661.

607 Akipek, a.g.e., s. 67; Özkaya, a.g.e., s. 554; Yavuz, a.g.e., s. 661; Tandoğan, Borçlar, s. 357.

608 Yavuz, a.g.e., s. 661; Berki, a.g.e., s. 166; Bilge, a.g.e., s. 298; Karahasan, Borçlar, s. 1084;

Tandoğan, Borçlar, s. 358.

609 Berki, a.g.e., s. 166.

610 Tandoğan, Borçlar, s. 358.

611 Tandoğan, Borçlar, s. 358.

Vekalet sözleşmesinde taraflar masrafların ve avansların nasıl, ne zaman ve ne şekilde ödeneceğini aralarında kararlaştırmışlarsa, buna uyulması gerekmektedir⁶¹².

Diğer taraftan, vekalet sözleşmesinde taraflar arasında bu yönde bir anlaşma bulunmamaktaysa, müvekkil, vekilden alacağının bulunduğunu ileri sürerek ödemezlik defiinde bulunabilir⁶¹³.

Sürekli bir vekalet sözleşmesinde, birden fazla işten bir kısmı gereği gibi yerine getirilmiş ancak bir kısmı gereği gibi ifa edilmemiş ise, vekil gereği gibi ifa edilenlere yönelik masraflarını müvekkilden isteyebilecektir⁶¹⁴.

Ayrıca, masraf ve avanslar vekil tarafından gerçekleştirildiği zaman istenebilir. Diğer bir deyişle, masraf ve avansların talep edilebilmesi için vekalet sözleşmesinin sona ermesi şart değildir⁶¹⁵.

Vekilin vefat etmesi halinde, vekile ait bu hak mirasçılarına geçmektedir. Aynı şekilde, müvekkilin ölmesi durumunda da, onun mirasçıları vekilin masraflarını ödemek durumundadır. Örneğin, bir doktorun, hastasını gereği gibi tedavi etmiş ancak hastasının ölmüş olması durumunda, bu doktorun ücret ve masraflara ilişkin alacağını müvekkil hastanın mirasçılarının karşılaması gerekmektedir⁶¹⁶.

612 Özkaya, a.g.e., s. 555.

613 Özkaya, a.g.e., s. 555. Ödemezlik defiiyle ilgili olarak bkz. dn. 494.

614 Tandoğan, Borçlar, s. 358-359.

615 Yavuz, a.g.e., s. 661; Özkaya, a.g.e., s. 555.

616 Tandoğan, Borçlar, s. 359.

C. MÜVEKKİLİN VEKİLİ İİN GÖRÜLMESİ NEDENİYLE GİRDİĞİ