Blok ödenekler

Yüksekö�retim kurumlar�n�n kamudan ald�klar� ödeneklerin yüzde 90’�n�ndan fazlas�n� bu kalem olu�turmaktad�r. Toplam yüksekö�retim bütçesi parlamento taraf�ndan belirlendikten sonra, baz� formüller kullan�larak her bir kurumun alaca�� blok ödenek miktar� ilgili bakanl�klarca hesaplanmaktad�r. Yüksekö�retim kurumlar�n�n sunmu� olduklar� e�itim, ara�t�rma hizmetleri ile yat�r�m ihtiyaçlar�n� kar��lamak üzere verilen bu ödeneklerin hesaplan��� ara�t�rma üniversiteleri ve uygulamal� bilimler üniversitelerinde farkl�l�k göstermektedir.

Ara�t�rma Üniversitelerine E�itim Amac�yla Tahsis Edilen Blok Ödeneklerin Hesaplanmas�

Ara�t�rma üniversitelerine tahsis edilen blok ödenekler 4 alt bile�enden olu�maktad�r (CEGES, 2007:82):

a) Temel ödenekler

b) Mezun edilen ö�renci say�s�na ba�l� ödenekler c) Yeni kay�t say�s�na ba�l� ödenekler

d) Veterinerlik ve Di� Hekimli�i Fakültelerine ait tesislerine yönelik tahsis edilen ödenekler

Her bir alt bile�en kapsam�nda tahsis edilecek toplam ödenek miktar�n�n belirlenmesinde basit bir kural kullan�lmaktad�r. Bu kurala göre, ara�t�rma üniversitelerine tahsis edilecek blok ödenek miktar� E�itim, Bilim ve Kültür Bakanl��� taraf�ndan belirlendikten sonra, bu miktardan (d) bile�eninde verilmesi

58

öngörülen ödenek miktar� ç�kar�lmaktad�r. Daha sonra, kalan miktar�n yüzde 37’si (a) alt bile�eni kapsam�nda, yüzde 50’si (b) alt bile�eni kapsam�nda ve kalan yüzde 13’ü de (c) alt bile�eni kapsam�nda tahsis edilmek üzere ayr�lmaktad�r (Marginson ve ark., 2008:42).

Temel ödenek olarak adland�r�lan alt bile�en kapsam�nda her üniversiteye belirli bir miktarda ödenek hiçbir ölçüte ba�l� olmaks�z�n tahsis edilmektedir. Her bir üniversitenin alaca�� genel ödenek miktar� bir önceki y�l tahsis edilen miktar�n maa� zamlar�, enflasyon gibi de�i�kenlere göre revize edilmesinden sonra elde edilmektedir. Temel ödenek miktar� do�rudan ö�renci say�s� ile ili�kilendirilmekle birlikte, daha fazla ö�renci bar�nd�ran ve kurulu� tarihi daha eski olan üniversitelerin daha yüksek genel ödenek ald�klar� bilinmektedir. Bu ödene�in temel amac�, üniversitelerin belirli bir standartta e�itim vermelerini mali olarak garanti alt�na almakt�r. Bu alt bile�en sayesinde, gelecek paragraflarda bahsedilecek di�er alt bile�enler de ya�anabilecek dü�ü�ler e�itim kalitesinde ciddi bir dü�ü�e yol açmamaktad�r.

Blok ödeneklerin yakla��k yar�s� ise lisans veya yüksek lisans düzeyinde bir programdan mezun olan ö�renci say�s�na ba�l� olarak tahsis edilmektedir. Bu alt bile�ende al�nan ödenek miktar� mezun edilen ö�renci say�s� artt�kça artmaktad�r. 2004 y�l�nda mezun ö�renci ba��na yüksekö�retim kurumlar�na tahsis edilen ödenek miktar� Tablo 2.11’de verilmi�tir. Ödenek miktar�n�n mezun say�s� ile ili�kilendirilmesindeki amaç, üniversiteleri erken terkleri ve geç mezuniyetleri azaltmaya yönelik uygulamalar ve yöntemler geli�tirmeye te�vik etmek ve böylece genç nüfusun e�itim düzeyini artt�rmakt�r.

Blok ödenek miktar�n� belirleyen di�er gösterge de lisans düzeyindeki yeni kay�t say�s�d�r. Bu alt bile�en kapsam�nda tahsis edilen blok ödenek miktar� üniversiteye yeni kay�t yapt�ran ö�renci say�s�na ba�l� olarak artmaktad�r. Ödeneklerin yeni kay�t say�s� ile ili�kilendirilmesinin mant���, yüksek e�itim kalitesinin daha fazla say�da ö�renci cezbetmekteki en önemli belirleyici olmas�d�r. Bu nedenle, sunduklar� yüksek kaliteli e�itim sayesinde ö�renciler taraf�ndan daha

öngörülen ödenek miktar� ç�kar�lmaktad�r. Daha sonra, kalan miktar�n yüzde 37’si (a) alt bile�eni kapsam�nda, yüzde 50’si (b) alt bile�eni kapsam�nda ve kalan yüzde 13’ü de (c) alt bile�eni kapsam�nda tahsis edilmek üzere ayr�lmaktad�r (Marginson ve ark., 2008:42).

Temel ödenek olarak adland�r�lan alt bile�en kapsam�nda her üniversiteye belirli bir miktarda ödenek hiçbir ölçüte ba�l� olmaks�z�n tahsis edilmektedir. Her bir üniversitenin alaca�� genel ödenek miktar� bir önceki y�l tahsis edilen miktar�n maa� zamlar�, enflasyon gibi de�i�kenlere göre revize edilmesinden sonra elde edilmektedir. Temel ödenek miktar� do�rudan ö�renci say�s� ile ili�kilendirilmekle birlikte, daha fazla ö�renci bar�nd�ran ve kurulu� tarihi daha eski olan üniversitelerin daha yüksek genel ödenek ald�klar� bilinmektedir. Bu ödene�in temel amac�, üniversitelerin belirli bir standartta e�itim vermelerini mali olarak garanti alt�na almakt�r. Bu alt bile�en sayesinde, gelecek paragraflarda bahsedilecek di�er alt bile�enler de ya�anabilecek dü�ü�ler e�itim kalitesinde ciddi bir dü�ü�e yol açmamaktad�r.

Blok ödeneklerin yakla��k yar�s� ise lisans veya yüksek lisans düzeyinde bir programdan mezun olan ö�renci say�s�na ba�l� olarak tahsis edilmektedir. Bu alt bile�ende al�nan ödenek miktar� mezun edilen ö�renci say�s� artt�kça artmaktad�r. 2004 y�l�nda mezun ö�renci ba��na yüksekö�retim kurumlar�na tahsis edilen ödenek miktar� Tablo 2.11’de verilmi�tir. Ödenek miktar�n�n mezun say�s� ile ili�kilendirilmesindeki amaç, üniversiteleri erken terkleri ve geç mezuniyetleri azaltmaya yönelik uygulamalar ve yöntemler geli�tirmeye te�vik etmek ve böylece genç nüfusun e�itim düzeyini artt�rmakt�r.

Blok ödenek miktar�n� belirleyen di�er gösterge de lisans düzeyindeki yeni kay�t say�s�d�r. Bu alt bile�en kapsam�nda tahsis edilen blok ödenek miktar� üniversiteye yeni kay�t yapt�ran ö�renci say�s�na ba�l� olarak artmaktad�r. Ödeneklerin yeni kay�t say�s� ile ili�kilendirilmesinin mant���, yüksek e�itim kalitesinin daha fazla say�da ö�renci cezbetmekteki en önemli belirleyici olmas�d�r. Bu nedenle, sunduklar� yüksek kaliteli e�itim sayesinde ö�renciler taraf�ndan daha

çok tercih edilen ve dolay�s�yla yeni kay�t say�s� yüksek olan üniversiteler bu alt bile�en kapsam�nda ödüllendirilmektedir10_.

Tablo 2.11. Blok Ödeneklerin Alt Bile�enleri Kapsam�nda Ö�renci Ba��na Verilen Ödenek Miktarlar� (2004)

Alt Bile�en E�itim Düzeyi E�itim Maliyeti Ö�renci Ba��na Ödenek �çerisindeki Pay� Blok Bütçe Yeni Kay�t Lisans Dü�ük _Yüksek 2.600 € _{3.900 €} %13 Mezuniyet Lisans Dü�ük 11.500 € %50 Yüksek 17.300 € T�p 20.800 € Yüksek Lisans Dü�ük 5.800 € Yüksek 8.700 € T�p 31.200 € Temel Ödenek %37 Kaynak: CEGES (2007:82)

Tablo 2.11’de görüldü�ü üzere, mezuniyet ve yeni kay�t alt bile�eni kapsam�nda verilen ödenekler e�itim al�nan düzey ve alana göre ayr��maktad�r. Güzel sanatlar, sosyal bilimler, hukuk ve yabanc� diller gibi alanlar s�n�fland�rmada dü�ük, fen bilimleri, mühendislik, ziraat, veterinerlik gibi alanlar ise yüksek maliyetli olarak yer almaktad�r. Doktora ö�rencilerinin yüksekö�retim kurumuna olan maliyetleri ara�t�rma ödenekleri ile kar��land���ndan tabloda yer almamaktad�r.

Uygulamal� Bilimler Üniversitelerine E�itim Amac�yla Tahsis Edilen Blok Ödeneklerin Hesaplanmas�

Uygulamal� bilimler üniversitelerine tahsis edilen blok ödenek miktar� toplam ö�retim yüküyle11 _{ili�kilendirilmi� olup, �u formülle hesaplanmaktad�r:}

‘’ŽƒY†‡‡ ൌ ‹”‹Y†‡‡š‹ƒ‹ƒŽ‡’ƒ–•ƒ›Ç•ÇšYº”‡…‹ƒ›Ç•Ç

Bu formülde yer alan birim ödenek, hizmet verdikleri her bir tam zamanl� ö�renci için uygulamal� bilimler üniversitelerine verilmesi planlanan ödenek

10_{Bu noktada Hollanda’da yüksekö�retim giri�te uygulanan “serbest giri� (Open Access)” yöntemine yönelik} bilgi vermek gerekmektedir. Serbest giri� yönteminde, orta ö�retim düzeyinden mezun olmu� her Hollanda vatanda��, istedi�i üniversitede ve talebin arza göre çok yüksek oldu�u ve ya özel yetenek gerektiren birkaç alan d���nda kalan bir alanda, herhangi bir eleme veya seçim sürecine tabi olmadan e�itim alabilmektedir. Böylelikle yeni kay�t say�lar� ö�renci tercihini bire bir yans�tmakta ve ö�rencilerin e�itim kalitesi alg�s� ile yeni kay�t say�s� aras�nda ili�ki kurulabilmektedir (De Weert & Boezeroy, 2007:16-24).

11 _{Toplam ö�retim yüküyle kastedilen üniversitede bünyesinde verilen toplam e�itim faaliyeti olup,}

60

miktar�d�r. Uygulamada, laboratuvar kullan�m�n�n yo�un oldu�u alanlar için ve bunun d���nda kalan alanlar için olmak üzere, toplam iki birim ödenek grubu kullan�lmaktad�r. Bunlardan birincisinin birim ödenek düzeyi, daha teorik e�itim alanlar�n�n yer ald��� ikinci gruba göre yüzde 25 daha yüksektir (CEGES, 2007:79).

Ödenek miktar� belirlenirken kullan�lan formülde yer alan di�er bir de�i�ken olan Dinamik Talep Katsay�s� (DTK) ise, kabul edilebilir ö�retim süresinin fiili ö�retim süresine oran�d�r ve a�a��da verilen formüle göre hesaplanmaktad�r:

ܦܶܭ ൌܦܵ ൈ Ͷǡͷ ൅ ܧܶܵ ൈ ͳǡ͵ͷ_{ܯܵ ൅ ܶܵ}

Burada,

DS Son bir y�lda mezun olan ö�renci say�s� (diploma say�s�),

ETS Son bir y�lda e�itimini diploma alamadan b�rakan ö�renci say�s� (erken terk say�s�),

MS Son bir y�lda mezun olan ö�rencilerin üniversitede geçirdikleri toplam süre (mezuniyet süresi, y�l),

TS Son bir y�lda e�itimlerini diploma alamadan b�rakan ö�rencilerin üniversitede geçirdikleri toplam süre (terk süresi, y�l),

4,5 Lisans programlar�n�n kabul edilebilir (normative) mezuniyet süresi (y�l), 1,35 Kabul edilebilir erken terk süresidir.

Formüldeki pay k�sm�nda, mezun ö�renci say�s� lisans e�itiminin kabul edilebilir süresi olan 4,5 y�l ile, erken terk say�s� ise bir ö�rencinin e�itimini mezun olmadan b�rakmas� için geçen kabul edilebilir süre olan 1,35 y�l ile çarp�lmaktad�r. Daha sonra bu iki i�lemin sonucunun toplan�lmas�yla, her bir ö�rencinin üniversitede olmas� gereken kadar süre geçirdi�i varsay�lmakta ve ideal ö�retim süresi bulunmaktad�r. Di�er taraftan payda da ise, son bir y�lda mezun olan ve mezun olmadan e�itimlerini b�rakan ö�rencilerin üniversiteye kay�tl� bulunduklar� toplam süre yer almakta ve bu da toplam üniversitede geçirilen süre aç�s�ndan fiili durumu vermektedir. Böylelikle, ideal durumun gerçekle�en duruma oran� bulunarak üniversitenin e�itim süresi aç�s�ndan performans� ortaya koyulmaktad�r. DTK’n�n 1’den küçük olmas�, üniversiteye kay�tl� ö�rencilerin mezuniyet veya erken terk sürelerinin kabul edilebilir sürenin üzerinde oldu�unu ve üniversitenin

miktar�d�r. Uygulamada, laboratuvar kullan�m�n�n yo�un oldu�u alanlar için ve bunun d���nda kalan alanlar için olmak üzere, toplam iki birim ödenek grubu kullan�lmaktad�r. Bunlardan birincisinin birim ödenek düzeyi, daha teorik e�itim alanlar�n�n yer ald��� ikinci gruba göre yüzde 25 daha yüksektir (CEGES, 2007:79).

Ödenek miktar� belirlenirken kullan�lan formülde yer alan di�er bir de�i�ken olan Dinamik Talep Katsay�s� (DTK) ise, kabul edilebilir ö�retim süresinin fiili ö�retim süresine oran�d�r ve a�a��da verilen formüle göre hesaplanmaktad�r:

ܦܶܭ ൌܦܵ ൈ Ͷǡͷ ൅ ܧܶܵ ൈ ͳǡ͵ͷ_{ܯܵ ൅ ܶܵ}

Burada,

DS Son bir y�lda mezun olan ö�renci say�s� (diploma say�s�),

ETS Son bir y�lda e�itimini diploma alamadan b�rakan ö�renci say�s� (erken terk say�s�),

MS Son bir y�lda mezun olan ö�rencilerin üniversitede geçirdikleri toplam süre (mezuniyet süresi, y�l),

TS Son bir y�lda e�itimlerini diploma alamadan b�rakan ö�rencilerin üniversitede geçirdikleri toplam süre (terk süresi, y�l),

4,5 Lisans programlar�n�n kabul edilebilir (normative) mezuniyet süresi (y�l), 1,35 Kabul edilebilir erken terk süresidir.

Formüldeki pay k�sm�nda, mezun ö�renci say�s� lisans e�itiminin kabul edilebilir süresi olan 4,5 y�l ile, erken terk say�s� ise bir ö�rencinin e�itimini mezun olmadan b�rakmas� için geçen kabul edilebilir süre olan 1,35 y�l ile çarp�lmaktad�r. Daha sonra bu iki i�lemin sonucunun toplan�lmas�yla, her bir ö�rencinin üniversitede olmas� gereken kadar süre geçirdi�i varsay�lmakta ve ideal ö�retim süresi bulunmaktad�r. Di�er taraftan payda da ise, son bir y�lda mezun olan ve mezun olmadan e�itimlerini b�rakan ö�rencilerin üniversiteye kay�tl� bulunduklar� toplam süre yer almakta ve bu da toplam üniversitede geçirilen süre aç�s�ndan fiili durumu vermektedir. Böylelikle, ideal durumun gerçekle�en duruma oran� bulunarak üniversitenin e�itim süresi aç�s�ndan performans� ortaya koyulmaktad�r. DTK’n�n 1’den küçük olmas�, üniversiteye kay�tl� ö�rencilerin mezuniyet veya erken terk sürelerinin kabul edilebilir sürenin üzerinde oldu�unu ve üniversitenin

performans�n�n yetersiz oldu�unu göstermektedir. Bu da yüksekö�retim kurumunun alaca�� ödenek miktar�na olumsuz olarak yans�maktad�r.

Daha sonra DTK ile her bir birim ödenek grubuna giren ö�renci say�s� ve o grubun birim ödenek miktar� çarp�larak üniversitenin o birim ödenek grubu için alaca�� toplam ödenek miktar� bulunmaktad�r. Bu i�lem her bir birim ödenek grubu için tekrarland���nda bulunan sonuç, üniversitenin toplam ödenek miktar� olmaktad�r.

Görüldü�ü üzere, her iki tür üniversite türüne ödenek tahsisinde kullan�lan yöntem hem ö�renci veya yeni kay�t say�s� gibi girdi hem de mezun say�s� gibi ç�kt� göstergeleriyle ili�kilendirilmi�tir. Asl�nda bu yakla��m, ç�kt�ya dayal� sistemlerin temel dezavantaj� olarak kabul edilen, kurumlar�n sadece seçilen ç�kt�lara odaklan�p e�itim standard�n� dü�ürmelerini engellemektedir. Ara�t�rma ve uygulamal� bilimler üniversiteleri için bu mekanizma �u �ekilde çal��maktad�r:

Ara�t�rma üniversitelerinde daha fazla say�da mezun vermek amac�yla e�itim kalitesi dü�ürüldü�ünde, kalitenin bir fonksiyonu olan yeni kay�t say�s� dü�mektedir. Dolay�s�yla, üniversitelerin daha fazla mezun vermeleri ödenek miktar�n� art�r�c� etki yaparken, yeni kay�t say�s�ndaki azalma ödenek miktar�n� azalt�c� etki yapmaktad�r.

Benzer bir �ekilde, uygulamal� bilimler üniversitelerinde e�itim kalitesi dü�tü�ünde hem yeni kay�t say�s�ndaki azalma hem de daha kolay mezun verilmesi nedeniyle ö�renci say�s� dü�mektedir. Bunun sonucunda, mezun say�s�ndaki art���n getirece�i mali avantaj, ö�renci say�s�ndaki azalma ile dengelenmektedir.

Dolay�s�yla, Hollanda’da uygulanan finansman yönteminde girdiler ve ç�kt�lar�n birlikte kullan�lmas�, yüksekö�retim sisteminin etkin i�lemesi bak�m�ndan do�al bir dengeleyici olmaktad�r. Ödenek miktar�n�n kal�c� olarak art�r�lmas� hem mezun say�s�n�n hem de yeni kay�t ve ö�renci say�s�n�n ayn� anda art�r�lmas� ile mümkündür. Bu da özünde e�itim kalitesinin ve ö�renci ba�ar�s�n�n ayn� anda artmas� anlam�na gelmektedir.

2.3.2.2. Harç, burs ve ö�renim kredisi uygulamalar�

Hollanda yüksekö�retim sisteminde harç uygulamas�na 1945 y�l�nda geçilmi�tir. Harç miktar� hükümet taraf�ndan belirlenmekte olup (HIS, 2008:84),

62

e�itim al�nan disipline veya yüksekö�retim kurumuna göre de�i�memektedir. Bu nedenle ülkedeki üniversitelere kay�tl� 30 ya��n alt�ndaki her AB vatanda�� ayn� miktarda harç ödemektedir. Bu miktar 2011/12 ö�retim y�l� için 1.713 € olarak belirlenmi�tir. 30 ya��n�n üzerinde olan veya bir AB ülkesi vatanda�� olmayan ö�renciler ise yüksekö�retim kurumlar�nca belirlenen miktarlarda harç ödemektedirler. 2011-12 döneminde bu miktar 3.000 ile 24.600 € aras�nda de�i�iklik göstermektedir (Eurogates, 2011).

1945’te harç uygulamas�na geçilmesine paralel olarak ekonomik durumu yetersiz ö�rencilerin harç ve ya�am giderlerini kar��lamak üzere baz� mali destek mekanizmalar� olu�turulmu�tur. Ancak, 1980’lerin ortalar�na kadar oldukça az say�daki dü�ük gelirli ve ba�ar�l� ö�renci bu desteklerden faydalanabilmi�tir (HIS, 2008:85). Bu tarihte, burs ve kredi sistemi daha fazla say�da ö�renciye daha fazla miktarda destek sa�layacak �ekilde yeniden düzenlenmi�tir. Hâlihaz�rda uygulanan ö�renci destek sistemi Tablo 2.12’de verilen kalemlerden olu�maktad�r.

Destek türlerinden birincisi genel burstur. Tam zamanl� bir yüksekö�retim program�na kay�tl� 30 ya��n� a�mam�� her Hollanda vatanda�� bu kar��l�ks�z desteklerden faydalanabilmektedir. Deste�in süresi kay�tl� olunan program�n normatif süresi ile s�n�rl�d�r. Genel deste�e ek olarak mali durumunun yetersiz oldu�unu belgeleyen ö�renciler ilave burs deste�inden faydalanabilmektedir. Böylelikle, ekonomik durumu kötü olan bir ö�renci, ailesiyle ya��yorsa ayl�k toplam 297 €, ailesinden ayr� ya��yorsa toplam 478 €’ya kadar kar��l�ks�z destek alabilmektedir.

Tablo 2.12. Ö�renci Destek Türleri ve Ayl�k Destek Miktarlar� (2007, €)

Destek Türü Aileden Ayr� Aileyle Birlikte

Genel Burs 253 91 �lave Burs 225 206 Ö�renim Kredisi 277 277 Harç Kredisi 128 128 Toplam 883 702 Kaynak: HIS (2008:86)

1996 y�l�nda yap�lan bir de�i�iklikle ülkedeki burs sistemi ö�renci ba�ar�s�na duyarl� hale getirilmi�tir. Bu sisteme göre, e�itimlerinin birinci y�l�nda ald���

e�itim al�nan disipline veya yüksekö�retim kurumuna göre de�i�memektedir. Bu nedenle ülkedeki üniversitelere kay�tl� 30 ya��n alt�ndaki her AB vatanda�� ayn� miktarda harç ödemektedir. Bu miktar 2011/12 ö�retim y�l� için 1.713 € olarak belirlenmi�tir. 30 ya��n�n üzerinde olan veya bir AB ülkesi vatanda�� olmayan ö�renciler ise yüksekö�retim kurumlar�nca belirlenen miktarlarda harç ödemektedirler. 2011-12 döneminde bu miktar 3.000 ile 24.600 € aras�nda de�i�iklik göstermektedir (Eurogates, 2011).

1945’te harç uygulamas�na geçilmesine paralel olarak ekonomik durumu yetersiz ö�rencilerin harç ve ya�am giderlerini kar��lamak üzere baz� mali destek mekanizmalar� olu�turulmu�tur. Ancak, 1980’lerin ortalar�na kadar oldukça az say�daki dü�ük gelirli ve ba�ar�l� ö�renci bu desteklerden faydalanabilmi�tir (HIS, 2008:85). Bu tarihte, burs ve kredi sistemi daha fazla say�da ö�renciye daha fazla miktarda destek sa�layacak �ekilde yeniden düzenlenmi�tir. Hâlihaz�rda uygulanan ö�renci destek sistemi Tablo 2.12’de verilen kalemlerden olu�maktad�r.

Destek türlerinden birincisi genel burstur. Tam zamanl� bir yüksekö�retim program�na kay�tl� 30 ya��n� a�mam�� her Hollanda vatanda�� bu kar��l�ks�z desteklerden faydalanabilmektedir. Deste�in süresi kay�tl� olunan program�n normatif süresi ile s�n�rl�d�r. Genel deste�e ek olarak mali durumunun yetersiz oldu�unu belgeleyen ö�renciler ilave burs deste�inden faydalanabilmektedir. Böylelikle, ekonomik durumu kötü olan bir ö�renci, ailesiyle ya��yorsa ayl�k toplam 297 €, ailesinden ayr� ya��yorsa toplam 478 €’ya kadar kar��l�ks�z destek alabilmektedir.

Tablo 2.12. Ö�renci Destek Türleri ve Ayl�k Destek Miktarlar� (2007, €)

Destek Türü Aileden Ayr� Aileyle Birlikte

Genel Burs 253 91 �lave Burs 225 206 Ö�renim Kredisi 277 277 Harç Kredisi 128 128 Toplam 883 702 Kaynak: HIS (2008:86)

1996 y�l�nda yap�lan bir de�i�iklikle ülkedeki burs sistemi ö�renci ba�ar�s�na duyarl� hale getirilmi�tir. Bu sisteme göre, e�itimlerinin birinci y�l�nda ald���

derslerin yar�s�nda ba�ar�l� olamayan ö�rencilerin o y�lda ald��� burs miktar� krediye dönü�türülmektedir. E�itimin kalan süresinde al�nan burslar ise ö�rencinin mezuniyeti ile ili�kilendirilmekte ve e�itime ba�lad�klar� tarihten itibaren 10 y�l içerisinde mezun olamayan ö�rencilerin e�itimlerinin 2., 3. ve di�er y�llar�nda ald�klar� burslar krediye dönü�türülmektedir (HIS, 2008:53).

�steyen ö�renciler, kar��l�ks�z desteklere ilave olarak, geri ödemeli kredilerden de faydalanabilmektedir. Ya�am ve harç gideri için kullan�labilen kredilerin faiz düzeyi piyasa faiz düzeyinin alt�ndad�r. Kredinin geri ödemesi mezun olduktan 2 sene sonra ba�lamakta ve 25 y�la kadar sürebilmektedir. Ayl�k geri ödeme miktar� gelirle ili�kilendirilmi� olup, ki�inin geliri azald�kça ayl�k taksit miktar� da azalmaktad�r. 25 y�l sonunda geri ödenmeyen borç miktar� silinmektedir (De Weert and Boezeroy, 2007:50, CEGES, 2007:89-90).

Tüm bu desteklere ilave olarak ö�rencilere toplu ta��ma araçlar�n� yüzde 40 indirimli kullanmalar�n� sa�layan pasolar verilmektedir.

2.4. Danimarka