Özel Üniversiteler

Japonya yüksekö�retim sistemindeki ö�rencilerin yüzde 57’sine hizmet veren özel üniversitelerin en önemli gelir kayna�� ö�rencilerden al�nan harçlar ve ücretlerdir. Bu ücretlerin toplam gelirler içerisindeki pay� yüzde 80 düzeyindedir. Bunu toplam gelirlerin yüzde 11’ini olu�turan kamu kaynaklar� takip etmektedir. Ulusal üniversitelerin aksine, özel üniversitelerin t�p fakültesi hastanelerinden elde ettikleri gelir miktar� oldukça dü�ük olup, toplam gelirlerin yüzde 2’si düzeyindedir. Ba���lar, varl�k gelirleri ve di�er gelirler ise özel üniversitelerin toplam gelirinin yakla��k yüzde 8’ini olu�turmaktad�r.

Tablo 2.19 Özel Üniversitelerin Gelir Kaynaklar� (2005)

Gelir Kalemi (Milyon €) De�eri Pay� (%)

Harçlar ve di�er ücretler 15.232 80

Kamu kaynaklar� 2.056 11 Ba���lar 558 3 Hastane gelirleri 384 2 Varl�k gelirleri 341 2 Di�er 549 3 Toplam 19.119 100 Kaynak:CNUFM (2008:53)

Özel üniversitelerin kamu kayna�� almas�n�n iki ön �art� bulmaktad�r. Bunlardan birincisi özel üniversitelerin faaliyetlerinin merkezi hükümete ba�l� bir komite taraf�ndan izlenilmesidir. Di�er �art ise, özel üniversitelerin bütçelerine ili�kin her türlü belgenin merkezi hükümet yetkililerine sunulmas�d�r. Bu i�lemleri gerçekle�tiren özel üniversiteler sahip olduklar� akademik personel ve ö�renci

74

say�s�na ba�l� olarak kamu kayna�� almaktad�r. Merkezi hükümet taraf�ndan özel üniversitelere tahsis edilen kaynaklar ola�an ve özel ödenekler olmak üzere iki alt bile�enden olu�maktad�r. Bu alt bile�enlerden birincisinin pay� yüzde 70, ikincisini pay� ise yüzde 30’dur.

Ola�an ödenek miktar� hesaplanmas�nda kullan�lan formül �u �ekildedir. ܱ݈ܽºܽ݊Y݀݁݊݁݇ܯ݅݇ݐܽݎଓ ൌ ܨ ൈ ሺͲǡ͵ ൈן ൅Ͳǡʹ ൈ ߚ ൅ Ͳǡͷ ൈ ߛሻ

ܨ: Standart Ödenek (Birim fiyat�n ö�renci ve akademik personel say�s�yla çarp�lmas�yla elde edilmektedir.

ןǣ Gerçek ö�renci say�s�n�n olmas� gereken ö�renci say�s�na oran�yla ili�kili katsay� (a)

ߚǣ Akademik personel ba��na ö�renci say�s�yla ili�kili katsay� (b) ߛǣ Ö�rencilerden al�nan ücretlerin e�itim ve ara�t�rma giderlerine

ayr�lan pay�yla ili�kili katsay� (c)

Burada her de�i�kene ait aç�klaman�n sonunda verilen harfler (a, b ve c), o de�i�kenin de�erinin Tablo 2.20’ye göre bulunmas�nda kullan�lmaktad�r. Örnek vermek gerekirse, gerçek ö�renci say�s�n�n (belirli standartlara göre) olmas� gereken ö�renci say�s�na oran� (a) 105 ile 108 aras�nda, akademik personel ba��na ö�renci say�s� (b)15’den az ve harç gelirlerinin yüzde 40 ile 42 aras�ndaki bir bölümünü e�itim ve ara�t�rma hizmetlerine yönelik kullanan (c) bir özel üniversitenin, Tablo 2.20’de verilen � katsay�s� yüzde 100, � katsay�s� yüzde 130 ve � katsay�s� yüzde 70 olmaktad�r. Dolay�s�yla, bu üniversitenin alaca�� kamu kayna�� miktar� Standart Ödene�in (F) yüzde 91’i (0,3*%100 +0,2*%130+0,5*%70) düzeyinde olmaktad�r. Tablo 2.20. Katsay� Tablosu

ן ࢼ ࢽ %130 %120 110 %100 %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 a 100 101-102 _99-98 103-104 _97-95 105-108 _94-89 109-112 _88-84 113-117 _83-79 118-122 _78-74 123-127 _73-60 128-132 _59- 133-138 139-146 147- b -15 16-18 19-21 22-24 25-28 29-32 33-36 37-40 41-44 45-45 49- c -69 68-62 61-56 55-51 50-47 46-43 42-40 39-37 36-34 33-32 31-30 29- Kaynak: OECD (2006:216)

Formül ve Tablo 2.20’den anla��laca�� üzere, özel yüksekö�retim kurumlar�n�n alaca�� kamu kayna�� düzeyinde o yüksekö�retim kurumun ö�renci say�s�, akademik personel say�s� ve ö�rencilerden al�nan ücretlerin kullan�m ücreti belirleyici olmaktad�r.

say�s�na ba�l� olarak kamu kayna�� almaktad�r. Merkezi hükümet taraf�ndan özel üniversitelere tahsis edilen kaynaklar ola�an ve özel ödenekler olmak üzere iki alt bile�enden olu�maktad�r. Bu alt bile�enlerden birincisinin pay� yüzde 70, ikincisini pay� ise yüzde 30’dur.

Ola�an ödenek miktar� hesaplanmas�nda kullan�lan formül �u �ekildedir. ܱ݈ܽºܽ݊Y݀݁݊݁݇ܯ݅݇ݐܽݎଓ ൌ ܨ ൈ ሺͲǡ͵ ൈן ൅Ͳǡʹ ൈ ߚ ൅ Ͳǡͷ ൈ ߛሻ

ܨ: Standart Ödenek (Birim fiyat�n ö�renci ve akademik personel say�s�yla çarp�lmas�yla elde edilmektedir.

ןǣ Gerçek ö�renci say�s�n�n olmas� gereken ö�renci say�s�na oran�yla ili�kili katsay� (a)

ߚǣ Akademik personel ba��na ö�renci say�s�yla ili�kili katsay� (b) ߛǣ Ö�rencilerden al�nan ücretlerin e�itim ve ara�t�rma giderlerine

ayr�lan pay�yla ili�kili katsay� (c)

Burada her de�i�kene ait aç�klaman�n sonunda verilen harfler (a, b ve c), o de�i�kenin de�erinin Tablo 2.20’ye göre bulunmas�nda kullan�lmaktad�r. Örnek vermek gerekirse, gerçek ö�renci say�s�n�n (belirli standartlara göre) olmas� gereken ö�renci say�s�na oran� (a) 105 ile 108 aras�nda, akademik personel ba��na ö�renci say�s� (b)15’den az ve harç gelirlerinin yüzde 40 ile 42 aras�ndaki bir bölümünü e�itim ve ara�t�rma hizmetlerine yönelik kullanan (c) bir özel üniversitenin, Tablo 2.20’de verilen � katsay�s� yüzde 100, � katsay�s� yüzde 130 ve � katsay�s� yüzde 70 olmaktad�r. Dolay�s�yla, bu üniversitenin alaca�� kamu kayna�� miktar� Standart Ödene�in (F) yüzde 91’i (0,3*%100 +0,2*%130+0,5*%70) düzeyinde olmaktad�r. Tablo 2.20. Katsay� Tablosu

ן ࢼ ࢽ %130 %120 110 %100 %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 a 100 101-102 _99-98 103-104 _97-95 105-108 _94-89 109-112 _88-84 113-117 _83-79 118-122 _78-74 123-127 _73-60 128-132 _59- 133-138 139-146 147- b -15 16-18 19-21 22-24 25-28 29-32 33-36 37-40 41-44 45-45 49- c -69 68-62 61-56 55-51 50-47 46-43 42-40 39-37 36-34 33-32 31-30 29- Kaynak: OECD (2006:216)

Formül ve Tablo 2.20’den anla��laca�� üzere, özel yüksekö�retim kurumlar�n�n alaca�� kamu kayna�� düzeyinde o yüksekö�retim kurumun ö�renci say�s�, akademik personel say�s� ve ö�rencilerden al�nan ücretlerin kullan�m ücreti belirleyici olmaktad�r.

Kamu kayna��n�n tahsis edildi�i di�er bir alt bile�en olan özel ödenek miktar�nda ise üniversitenin e�itim ve ara�t�rma faaliyetlerinin, E�itim Bakanl���nca belirlenen hedeflerle uyumu belirleyici olmaktad�r. E�itim Bakanl��� taraf�ndan belirlenen baz� hedefler; ya�am boyu e�itim olanaklar�n�n geli�tirilmesi, e�itime yönelik bölgesel ihtiyaçlar�n kar��lanmas�, misyon farkl�la�mas�, yüksekö�retimdeki yabanc� ve engelli ö�renci say�s�n�n art�r�lmas�d�r. Bu alanlarda faaliyet gösteren özel yüksekö�retim kurumlar�n�n özel ödenek miktarlar� yükselmektedir.

2.5.2.3. Harç, burs ve ö�renim kredisi uygulamalar�

Japonya OECD üyesi ülkeler aras�nda en yüksek harç düzeyine sahip ülkelerden birisidir. Harç miktar� ulusal üniversiteler için ortalama 3.247 avro düzeyindedir. Ulusal üniversitelerdeki harç miktar� E�itim Bakanl��� taraf�ndan belirlenmekte olup, tüm e�itim dallar� için ayn�d�r. Ancak, üniversiteler bu miktar� yüzde 20 oran�nda art�rabilmektedirler. Bunun d���nda ö�rencilerden bir defaya mahsus olmak üzere 1.709 avro düzeyinde kay�t ücreti al�nmaktad�r (CNUFM, 2008:43).

Özel üniversitelerdeki harç miktar� ulusal üniversitelere göre daha yüksektir ve e�itim dallar�na göre farkl�l�k göstermektedir. Bu yüksekö�retim kurumlar�nda 2007 y�l�nda en dü�ük harç miktar� insani ve sosyal bilimler alan�ndaki programlar için olup 4.376 avro düzeyindedir. En yüksek harç miktar� ise 18.302 avrodur ve t�p ve di� hekimli�i programlar� içindir. Ayr�ca, özel üniversitelere kay�tl� ö�rencilerden e�itim ald�klar� alana ba�l� olarak de�i�en miktarlarda kay�t ve hizmet ücreti al�nmaktad�r (Bkz.Tablo.2.21).

Yüksekö�retime toplumun tüm kesimlerinin eri�imini sa�lamak amac�yla belirli �artlar� sa�layan ö�rencilere ö�renim kredisi alma imkan� sunulmaktad�r. Di�er pek çok ülkeden farkl� olarak Japonya’da yüksekö�retim düzeyindeki ö�rencilere burs verilmemektedir. Bunun yerine iki farkl� ö�renim kredi tipi geli�tirilmi�tir16_.

16 _{Bu bölümden sonraki bilgiler OECD (2009:58) ve MEXT (2010:20)’den derlenmi�tir. Bu}

kaynaklarda Japon Yeni olarak verilen parasal büyüklüklerin Avroya dönü�ümünde Avrupa Merkez Bankas�n�n 2006 y�l� için ortalama kuru olan 1 Avro = 146,11 Yen kullan�lm��t�r.

76

Tablo.2.21. Özel Üniversitelerde De�i�ik E�itim Alanlar� �çin Harç Miktarlar� (2007, €)

Toplam Harç Ücreti Kay�t Hizmet Ücreti Toplam

�nsani ve Sosyal Bilimler 4.376 1.590 982 6.948

Fen Bilimleri 6.135 1.672 1.272 9.079

T�p ve Di� Hekimli�i 18.302 5.707 6.922 30.931

Di�er 5.571 1.778 1.499 8.848

Ortalama 5.069 1.680 1.180 7.929

Kaynak: CNUFM (2008:53)

�lk kredi tipinde ö�rencinin ald��� katk�ya faiz uygulanmamaktad�r. Dolay�s�yla ö�renci ald��� kredi miktar�nda her hangi bir art�� olmadan geri ödemektedir. 2006 y�l� itibariyle bu kredi türünden faydalanan ö�renci say�s� 460 bindir. Ulusal ve yerel yüksekö�retim kurumlar�nda e�itim gören ö�renciler aileleriyle veya yaln�z ya��yor olmalar�na ba�l� olarak y�ll�k 4.189 veya 2.464 avro destek almaktad�rlar. Özel yüksekö�retim kurumlar�ndaki ö�renciler ise aileleriyle ya��yorsa y�ll�k 2.464 avro, yaln�z ya��yorlarsa 5.256 avro düzeyinde kredi alabilmektedir. Bu kredi türünden faydalanan ö�rencilerin akademik ba�ar� ve gelir seviyesi olmak üzere iki temel ölçütü sa�lamas� gerekmektedir. Buna göre bu krediden faydalanan ö�rencilerin lise mezuniyet ortalama be� üzerinden en az üç buçuk olmal� ve yüksekö�retimleri s�ras�nda ders ortalamalar� kay�tl� olduklar� program�n en yüksek üçte birlik grubunda olmal�d�r. Ayr�ca, bu ö�rencilerin ailelerin y�ll�k gelirinin 66 bin avrodan az olmas� gerekmektedir.

�kinci kredi türü ise dü�ük faizli kredidir. Bu kredi türünde ö�rencinin ald��� krediye piyasa faizinin alt�nda bir düzeyde faiz uygulanmaktad�r. Bu faiz oran� y�ll�k yüzde 3’ün alt�nda olmak zorunda olup, 2006 y�l�nda yüzde 1,3 olarak gerçekle�mi�tir. 2006 y�l� itibariyle bu krediden faydalanan ö�renci say�s� 631 bindir. Bu türde ö�rencinin alabilece�i kredi miktar� de�i�ken olup, 2.464 ile 9.856 avro aras�ndad�r. Bir ö�rencinin bu krediden faydalanabilmesi için ortalaman�n üstünde ba�ar�l� olmas� ve ailesinin y�ll�k gelirinin 92 bin avrodan dü�ük olmas� gerekmektedir.

Her iki kredi türünün geri ödemesi, banka kredisi tipi geri ödeme olup, ö�renciler en çok yirmi y�ll�k bir vadede borçlar� e�it taksitlerle ödemektedir.

Tablo.2.21. Özel Üniversitelerde De�i�ik E�itim Alanlar� �çin Harç Miktarlar� (2007, €)

Toplam Harç Ücreti Kay�t Hizmet Ücreti Toplam

�nsani ve Sosyal Bilimler 4.376 1.590 982 6.948

Fen Bilimleri 6.135 1.672 1.272 9.079

T�p ve Di� Hekimli�i 18.302 5.707 6.922 30.931

Di�er 5.571 1.778 1.499 8.848

Ortalama 5.069 1.680 1.180 7.929

Kaynak: CNUFM (2008:53)

�lk kredi tipinde ö�rencinin ald��� katk�ya faiz uygulanmamaktad�r. Dolay�s�yla ö�renci ald��� kredi miktar�nda her hangi bir art�� olmadan geri ödemektedir. 2006 y�l� itibariyle bu kredi türünden faydalanan ö�renci say�s� 460 bindir. Ulusal ve yerel yüksekö�retim kurumlar�nda e�itim gören ö�renciler aileleriyle veya yaln�z ya��yor olmalar�na ba�l� olarak y�ll�k 4.189 veya 2.464 avro destek almaktad�rlar. Özel yüksekö�retim kurumlar�ndaki ö�renciler ise aileleriyle ya��yorsa y�ll�k 2.464 avro, yaln�z ya��yorlarsa 5.256 avro düzeyinde kredi alabilmektedir. Bu kredi türünden faydalanan ö�rencilerin akademik ba�ar� ve gelir seviyesi olmak üzere iki temel ölçütü sa�lamas� gerekmektedir. Buna göre bu krediden faydalanan ö�rencilerin lise mezuniyet ortalama be� üzerinden en az üç buçuk olmal� ve yüksekö�retimleri s�ras�nda ders ortalamalar� kay�tl� olduklar� program�n en yüksek üçte birlik grubunda olmal�d�r. Ayr�ca, bu ö�rencilerin ailelerin y�ll�k gelirinin 66 bin avrodan az olmas� gerekmektedir.

�kinci kredi türü ise dü�ük faizli kredidir. Bu kredi türünde ö�rencinin ald��� krediye piyasa faizinin alt�nda bir düzeyde faiz uygulanmaktad�r. Bu faiz oran� y�ll�k yüzde 3’ün alt�nda olmak zorunda olup, 2006 y�l�nda yüzde 1,3 olarak gerçekle�mi�tir. 2006 y�l� itibariyle bu krediden faydalanan ö�renci say�s� 631 bindir. Bu türde ö�rencinin alabilece�i kredi miktar� de�i�ken olup, 2.464 ile 9.856 avro aras�ndad�r. Bir ö�rencinin bu krediden faydalanabilmesi için ortalaman�n üstünde ba�ar�l� olmas� ve ailesinin y�ll�k gelirinin 92 bin avrodan dü�ük olmas� gerekmektedir.

Her iki kredi türünün geri ödemesi, banka kredisi tipi geri ödeme olup, ö�renciler en çok yirmi y�ll�k bir vadede borçlar� e�it taksitlerle ödemektedir.