Biyolojik Kavramı ve Biyolojik Tehlikeler

Biyoloji kavramı Yunancada ‘’Yaşam Bilimi’’ anlamını ifade eden “Bios” ve “Logos” kelimelerinin birleşiminden ortaya çıkmıştır (www.biyolojik.org.tr, 2018). Tüm canlı âleminin özelliklerini ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceler. Biyolojik kavramı ise;

32

biyolojiye ait, biyoloji ile ilgili olan anlamına gelmektedir (Türkçe Sözlük, 2018). “Biyolojik tehlikeler; insanlar, hayvanlar ve bitkiler üzerinde her türlü hastalık yapıcı, zehirleyici veya ölümcül özellikleri bulunan canlı organizma türlerinin oluşturduğu tehditlerdir” (Özceylan Aubrecht ve Coşkun, 2014: 3).

Biyolojik tehlikelerden sonra bahsedilmesi gereken bir diğer kavram ise biyolojik ajanlardır. “Biyolojik ajanlar”; bütün canlıları öldürmek veya hasta etmek amaçlı oluşturulan ve içlerinde zehir taşıyan organizmalardır. Bu ajanların uygun koşullar altında olmayan kontrolsüz laboratuvarlarda yarattığı tehditler ise biyolojik tehdittir (MEB, 2011).

Biyolojik ajanları yaymak için kullanılan araçlara biyolojik silah denmektedir (AFAD, 2015). Biyolojik silahlar çoğunlukla “biyoterorizm” amaçlı kullanılmaktadır. Bunun nedeni; biyolojik ajanların tespiti oldukça zordur (Kılıç, 2006: 1-2). Biyolojik ajanları yaymanın birden çok yolu bulunmaktadır. Bunlardan ilki; Püskürtme şeklinde havaya karıştırmaktır. İkincisi; hastalık taşıyan havyandan insana veya insandan insana geçmesidir. En sonuncusu ise; gıda ve suyun kirletilmesidir (AFAD, 2015). Biyolojik ajanlar 3 alt başlıkta incelenmektedir.

1. Bakteri; “tek hücreli mikroorganizma” olarak tanımlanan “ilk yaşam formu” dur.

Havada, denizlerde, toprakta, yeryüzünün derinliklerinde, asitli su kaynaklarında ve daha birçok alanlarda bulunabilirler. Bakterilerin bazıları yararlı, bazıları zararsız, bazıları ise ciddi boyutlarda hasar bırakacak cinstendir (MEB, 2011). Bu zararlı bakteriler; “Şarbon”, “Veba”, “Kolera”, “Tularemi”, “Q ateşi”, “Bruselloz”, “Ruam/Meliodioz”, “Tifüs”, “Psittakoz”, “Bağırsak Enfeksiyonu” ve “Dizanteri” dir. Bu tip bakterileri yok etmek için antibiyotik kullanımı şarttır (Erkekoğlu ve Koçer Gümüşel, 2018: 174).

2. Toksin; “Bakteri”, “bitki”, “mantar” veya “hayvan” gibi canlıların barındırdığı

zehirli maddelere verilen addır. Bu maddelerle temas edildiğinde ve insan bedenin de toksin soğurulduğunda hasta etmeye sebebiyet verirler. Toksinler canlılar tarafından üretilir, canlı değildirler ve çoğalamazlar. Bu nedenle de hem biyolojik hem de kimyasal ajandırlar (Kılıç, 2006: 3). Biyolojik saldırılarda kullanılan toksinler; “Clostridium

33

enterotoksinler”, “Saksitoksin, Trichothecene mycotoxin” ve “Aflatoksin” dir (AFAD,

2015).

3. Virüs; Canlı hücrelerde artabilen, yalnızca protein ve genetik malzemelerden elde

edilen çok ufak parçacık yapılarıdır. Virüsler mantarlara, bitkilere, bakterilere ve hayvanlara bulaşarak artarlar. Virüsler antibiyotiklerden etkilenmezler bu sebeple de tedavileri epey güçtür. En iyi korunma yöntemi aşı yaptırmaktadır (MEB, 2011). Virüslerin sebep olduğu hastalıklar; “Çiçek hastalığı”, “Ebola”, “Venezuella doğu ve

batı at ensefalomiyeliti”, “Lassa”, “Kırım-Kongo kanamalı ateşi” ve “Sarıhumma” dır

(Erkekoğlu ve Koçer Gümüşel, 2018: 174).

Ayrıca bahsedilmesi gereken bir diğer konu da biyolojik ajanların kategorize edilmesidir. Bu kategorize işlemi Amerika Birleşik Devletlerine ait olan “Hastalık

Kontrol ve Önleme Merkezi” oluşturmuştur. Kategoriler; ajanların yayılma kolaylığına

ve neden oldukları hastalıkların şiddetlerine dikkat edilerek hazırlanmıştır. Üç kategoriden oluşmaktadır. Bunlar A, B ve C’dir. A kategorisindeki ajanlar, en tehlikeli ve riski yüksek olanları temsil etmektedir. Kategori B’deki ajanlar ikinci en tehlikeli ve riski yüksek olanlardır. Yayılmaları A’ya göre çok kolay değildir. Hasta etme oranı orta seviyededir. C kategorisindekiler ise ileride biyolojik silah olabilecek tehlikeleri temsil etmektedir (AFAD, 2015).

2.2.2.1. Biyolojik Silahların Özellikleri

Tüm canlı âlemi için oldukça tehlike taşımaktadırlar ve öldürücü olabilirler. Çoğunlukla etkileri veya belirtileri hemen görülmez zamanla ortaya çıkar bu bazen günler ya da haftalar sürebilir. Duyular aracılığıyla algılamak oldukça güçtür. Bu nedenle de özel bazı araçlara ihtiyaç duyulur (MEB, 2011). “Solunum”, “Sindirim Sistemi” ve “Deri” aracılığıyla vücuda nüfuz ederler. Canlı organizmadırlar bu da eğer ortam elverişli ise hızla çoğalmalarına ve kalıcı olmalarına sebep olur. Uygun ortamlar bulunursa ucuz ve kolay şekilde üretilirler. Bazen de laboratuvarlarda daha dayanıklı olmaları için yapıları değiştirilebilir. Çoğunlukla bulundukları ortama uyum sağlarlar. Bulaşıcı olanları insandan insana veya hayvandan insana geçerek oldukça fazla kitleye yayılabilirler (Kılıç, 2006: 4).

34

2.2.2.2. Şüpheli Paket ve Bu Durumda Yapılacaklar

Şüpheli paket çoğunlukla posta veya kurya aracılığıyla gelen şüpheli özellikler taşıyan paket veya mektup olarak tanımlanır. Bir şüpheli paket durumu oldukça nadir görülür ve genelde korku ve panik yaşatmak için aldatmaca olarak gönderilirler. Fakat yine de şüpheli paketlere karşı engelleyici önlemler almak oldukça önemlidir. Şüpheli paketlerin çeşitleri, “Patlayıcı Cihazlar”, “Kimyasal Ajanlar”, “Biyolojik Ajanlar” ve “Radyoaktif Ajanlar” olarak sınıflandırabilmektedir.

“Patlayıcı Cihazlar”; çok farklı şekillerde ve çok farklı eşya olarak görülebilirler. Mesela şişmiş bir mektup, çok büyük bir çanta veya çok küçük bir paket olabilirler. Bu tip paketlerin genelinde tetik mekanizması temas ile aktif olmaktadır. Bu nedenle de uzmanlar gelene kadar temastan kaçınılmak en doğru seçim olacaktır (MEB, 2011).

“Kimyasal Ajanlar”; şüpheli paketlerde kimyasal ajan veya zehirli madde kullanılabilir.

Bunlar genelde paketin veya mektubun açılması sonucu bulunduğu yere yayılırlar. Paketin dışına sızan herhangi bir sıvı veya toz, farklı bir koku ya da lekelenme bulunuyor ise şüpheli paket olarak nitelendirilir ve içerisinde kimyasal ajan bulunmaktadır. Kimyasal ajan içeren paketlerde yayılma oldukça hızlı olacağı için tedavi de bu oranda hızlı olmalıdır.

“Radyoaktif Ajanlar”; çoğunlukla bu tip paketler çok anlaşılamaz. İçerisindeki madde katı veya sıvı halde bulunabilir ve duyularla fark edilemez. Ancak “radyasyon

detektörü” aracılığıyla farkına varılabilir. Yayıldıktan sonra oluşan belirtiler hemen belli

olmaz daha ileri bir zamanda ortaya çıkar. Çok etkili bir koruma yöntemi yoktur fakat en geçerlisi o bölgede bulunan kişileri uzaklaştırmaktır.

“Biyolojik Ajanlar”; bu tip paketler diğerlerine göre çok daha zor anlaşılırlar. Biyolojik ajan içeren şüpheli paketlere maruz kalan kişiler üzerinde etkilerinin görülmesi saatler, günler hatta haftalar sürebilir. Maruz kalan kişilerde soğuk algınlığı şeklinde başlar fakat daha sonra ölümcül rahatsızlıklara dönüşür. Bu nedenle kesinlikle dokunulmamalıdır (AFAD, 2015).

Şüpheli paketlerin anlaşılması; bir posta eğer umulmadık bir yerde ve zamanda

gönderildiyse, önceden beklenen bir posta değilse, gönderici adresi yazmıyorsa, üzerindeki pullar ile gönderici adresi alakasız ise, postanın üzerinde özel ya da gizli gibi kelimeler yazıyorsa, farklı bir ülkeden gönderilmiş ise, kişi adı, adresi ya da unvanı

35

yanlış yazılmış ise, paketin dışardan görünümü sert, kabarık ya da orantısız ise, paketin kabı oldukça soluk ya da selobantlar ile kaplıysa, kenarlarında tel ya da kablolar belli oluyor ve ses geliyorsa bu bir şüpheli paket olarak değerlendirilmekte ve anlaşılmaktadır (AFAD, 2018).