Araştırmanın birinci alt problemi, “Ortaokul öğrencilerinin alımlama estetiği kuramına göre öyküleyici metinlere ilişkin sözlü ve yazılı tepkileri nasıl şekillenmektedir?” şeklinde idi. Bu alt probleme göre öğrencilerin sözlü ve yazılı tepkilerinde toplam 6 adet kategoriye ve bu kategorilerle beraber 18 adet alt kategoriye ulaşılmıştır.
Kişisel hisler, öğrencilerin metni okuma sürecinde etkilendikleri duruma göre
hislerini ifade ettikleri tepkilerden meydana gelmektedir. Ulaşılan bu kategori, metinlerdeki kurgusal ve teknik özelliklerin öğrencileri hangi yönlerde etkileyebileceğinin incelenmesi açısından önemlidir. Ulaşılan kişisel hisler kategorisi; Squire’in (1964) öztutumsal tepkileri, Many ve Wiseman’in (1992) duygu hissi, Lehman ve Scharer’ın (1993) özdeşleşme/hisler, Peña ve Garzón’un (2015) duygusal, Ulusoy (2016), Yekeler ve Ulusoy (2017), Kaya Tosun’un (2018) kişisel tepkiler gibi kategorileri ile örtüşmektedir.
Yorumlama, eleştirme ve öneride bulunma olarak iki alt kategoriden meydana
gelmektedir. Öğrencilerin okuma sürecinde eleştirme alt kategorisi, karakter ve olay
merkezli ile üslup ve çıkarım merkezli olmak üzere iki şekilde incelenmiştir. Ulaşılan bu
alt kategori, öğrencilerin okuma sürecindeki alımlama estetiğinin gerçeklik ve
kurgusal olayların etkilerinin incelenmesi açısından önemlidir. Ulaşılan eleştirme alt kategorisi yine Squire’in (1964) yorumsal tepkiler ve edebî yargılar kategorileriyle belirli noktalarda örtüşmektedir. Buna ek olarak Many ve Wiseman’in (1992)
yargılama, Peña ve Garzón’un (2015) yorumlama kategorileriyle de belirli noktalarda
uyum sağlamaktadır. Ayrıca Lehman ve Scharer’ın (1993) karakterize etme, kurgu,
yazarın yeteneği gibi alt kategorileriyle belirli noktalarda benzerlikler içermektedir. Öneride bulunma alt kategorisine ise okuma süreci sonunda ulaşılmıştır. Ulaşılan bu alt
kategori, öğrencilerin okuma sürecindeki alımlama estetiğinin gerçeklik ve tutarlılık kavramlarını okuma sürecinden sonra kendi değer yargılarıyla değerlendirdiğine dair tespit edilen noktalardır. Buna ek olarak bu kategori, okuma sürecinde metne ait kurgunun öğrenciler üzerindeki etkisinin incelenmesi açısından ele alınmıştır.
Boşluk sezinleme; öyküleme zamanı, uzam, anlatı kişileri ve yazar merkezli
olarak dört alt kategoriden meydana gelmektedir. Ulaşılan bu kategoride öğrencilerin kendi bakış açılarıyla metindeki boşlukları tespit edebilme becerileri ve yazarın bıraktığı boşlukların öğrenciler açısından en fazla hangi kısımlardan meydana geldiği incelenmiştir. Bu doğrultuda öyküdeki zaman, anlatı kişileri ve uzamın öğrenciler üzerindeki boşluk doldurma etkilerinin değerlendirilmesi açısından önemlidir. Ulaşılan
boşluk sezinleme kategorisi, alımlama estetiği kuramının boşlukları doldurma
kavramına ait kuralların bir bölümünü yansıtmaktadır. Bu doğrultuda bu kategori, alımlama estetiği kuramına bu kavramı kazandıran Iser (1974), Iser (1978) ve Iser’in (2000) çalışmalarındaki boşluk doldurma ilkeleriyle anlamsal örtüşmeler içermektedir.
Yordama kategorisi, okuma sürecinde herhangi bir alt kategoriye ayrılmamakta
ancak okuma süreci sonrasında yazarla uyum sağlama ve alternatif son geliştirme
olarak iki alt kategoriden meydana gelmektedir. Okuma sürecinde ve okuma süreci
sonrasında ulaşılan yordama kategorisi metindeki kurgusal özelliklerin hangi ölçüde öğrenci tahminlerini şekillendirdiğinin tespit edilmesi açısından ele alınmıştır. Ayrıca Squire’in (1964) mutluluk bağı kavramının öğrenciler üzerinde bıraktığı etkilerin derinlemesine incelenmesi açısından önemlidir. Ulaşılan yordama kategorisi yine Squire’in (1964) öngörüsel yargılar, Lehman ve Scharer’ın (1993) önseme/merak
Kurudayıoğlu’nun (2013) uyguladığı yarım hikâye yöntemi paralelindeki alımlama
estetiği inceleme metoduyla uyuşmaktadır. Buna ek olarak okur-tepki çalışmalarını
içeren Ulusoy (2016), Yekeler ve Ulusoy (2017), Kaya Tosun’un (2018) tahmin etme alt kategorisiyle ve Iser (1974), Iser (1978) ve Iser’in (2000) boşluk doldurma kavramlarıyla da benzerlikler içermektedir.
Çağrışım kategorisinde, öğrencilerin okuma sürecinde ve okuma süreci sonrasında bütün kategoriler ve alt kategoriler elde edilmiştir. Çağrışım kategorisi, alımlama estetiğine ait somutlaştırma kavramının ve deneyim ufuklarının hangi kurallara göre öğrencilerin çağrışımlarına yansıdığının tespiti açısından önemlidir. Bu doğrultuda belirlenen alt kategorilerden kurgusal çağrışım alt kategorisi, kendisine bağlı
izleme ve dinleme yönlü ve okuma yönlü olarak iki ayrı çağrışımdan meydana
gelmektedir. Ulaşılan bu alt kategori, öğrencilerin çağrışım kurdukları süreç içerisinde kurgusal anlamda hangi unsurun etkisinde kaldığının tespit edilmesi açısından önemlidir. Gerçek çağrışım alt kategorisi ise kendisiyle ve çevresiyle ilgili iki ayrı çağrışımdan meydana gelmektedir. Ulaşılan bu alt kategori, öğrencilerin metni alımlarken doğrudan yaşam deneyimlerine ne kadar yaklaşıp uzaklaşabildiklerinin tespiti açısında önemlidir. Son olarak ulaşılan genelleme alt kategorisi, öğrencilerin yalnızca çağrışım frekanslarının öyküdeki olayların içeriğini yansıtması bakımından değerlendirilmiştir. Ulaşılan çağrışım kategorisi; Squire’in (1964) çağrışımsal tepkiler, Peña ve Garzón’un (2015) çağrışımsal tepkiler, Thomson’ın (1987) analoji, Lehman ve Sharer’ın (1993) deneyim/arka plan, Many ve Wiseman’ın (1992) çağrışım kategorileriyle örtüşmektedir. Ayrıca Ulusoy(2016), Yekeler ve Ulusoy (2017), Kaya Tosun’un (2018) kitap ile deneyimleri arasında bağlantı kurma alt kategorileriyle örtüşmektedir. Ayrıca alımlama estetiğinde Jauss’un (1982) belirlediği deneyim ufku kavramının alt görüşleriyle de belirli noktalarda örtüşmektedir.
Anlamlandırma, karakter ve olayı yansıtma ile ana fikir ve iletiyi tespit etme alt kategorilerinden meydana gelmektedir. Öğrencilerin okuma sürecinde, karakter ve olayı
yansıtmaya ilişkin alt kategoriye ulaşılmıştır. Bu alt kategori öğrencilerin okuma
süreçlerinde anlamakta zorlandıkları yerlerin tespit edilmesi için önemlidir. Ulaşılan
Many ve Wiseman’in (1992) yeniden anlatım kategorileriyle örtüşmektedir. Ayrıca Ulusoy (2016), Yekeler ve Ulusoy (2017), Kaya Tosun’un (2018) çalışmalarındaki
hikâyeyi yeniden anlatma kategorisiyle örtüşmektedir. Ana fikir ve iletiyi tespit etme alt
kategorisi ise öğrencilerin okuma süreci sonrasında, alımlama estetiğine ait tutarlılık kavramını ne derecede sağlayabildiklerini tespit etmek açısından önemlidir. Bu alt kategori; Lehman ve Sharer’ın (1993) Tema, Ulusoy(2016), Yekeler ve Ulusoy(2017), Kaya Tosun’un (2018) çalışmalarındaki karakterleri anlama ve ana fikir alt kategorileriyle örtüşmektedir.