Bilişim Sektörünün İstihdam Yapısı

Bilişim olgusu, üretim teknolojilerindeki bazı süreçleri otomasyonlaştırarak bu işlerde istihdam edilen meslekleri ortadan kaldırdığı gibi, bilgi ve iletişime olan ihtiyaç arttıkça yeni işler ve meslekler doğurmuştur. Bu da hem ekonomik hem de toplumsal yapının değişmesine neden olmuştur. En önemli değişiklikler işgücü nitelikleri konusunda yaşanmıştır. Tamamen teknolojik altyapı kullanılarak oluşturulan bilişim sektörünü icra eden meslekler çok daha fazla nitelik gerektirmektedir (Aydın, 2012: 180).

Bilişimin tüm ekonomik alanlarda önemli rol oynaması ve ülke kalkınmasına doğrudan etki eder niteliğe ulaşması, bu sektörde farklı tecrübe ve bilgi birikimine sahip kişilere ihtiyacı artırmaktadır. Bu doğrultuda bilişim sektörü alanında meslek tanımları, yetkinlik seviyelendirmeleri, iş tanımları ve piyasanın ihtiyaç duyduğu niteliklerin belirlenmesi gibi konularda yapılan çalışmalar artarak devam etmektedir (Özgen, 2015:45).

Sektörün sürekli büyüyen bir ivme göstermesi ve dinamik yapısı ile değişen nitelik gereksinimleri bilişim istihdamının önemli özellikleridir. Rekabetçi bir sektör yaratılması bu nitelikli istihdamın altyapısının oluşturulması ile doğru orantılıdır. Yeni iş alanlarının yaratılması ile istihdam artışının yaşandığı bir sektör olan bilişim, çalışma hayatında da bir dizi değişiklik ve yenilik getirmiştir (Özkan, 2016:6).

Dünya çapında bilişim sektörünün alt sektörleri bazında gerçekleştirilen analizlerde bilgi teknolojileri ve buna bağlı diğer hizmetlerde yatırım az, istihdam ve katma değer fazla iken, iletişim teknolojilerinde yatırım daha fazla, istihdam ve katma değeri ise yapılan yatırıma oranla bir gelişme göstermektedir. Aynı şekilde bilgi teknolojilerinin yazılım ve donanım alt sektörleri harcamaları ile istihdam düzeyi ters orantılı yapı göstermektedir. Yazılım sektörüne donanım sektöründen daha az yatırım harcaması yapılırken, istihdamı daha yüksek oranda olmaktadır. Yazılım sektörü az yatırım maliyeti ve nitelikli personel ile yüksek oranda getiriye sahip bir yapıdadır. Yazılım sektörünün katma değerinin yüksek olması bu olgudan kaynaklanmaktadır.

49

Grafik 5: Toplam İstihdam Düzeyi İçerisinde Bilişim Uzmanı İstihdamı

Kaynak: OECD, 2017:156

OECD’nin her yıl üye ülkelerin dijital teknoloji alanındaki gelişmelerini takip ederek yayımladığı Digital Economy Outlook yayımlarının kamuoyuna açıklanan 2017 çalışmasında, dünyadaki genel bilişim istihdam düzeyi genellikle yatay seyirde fakat yukarı yönlü bir ivme göstermektedir. Grafik 5’te gösterilen Bilişim istihdamı uzmanı analizinde %6,2 ile Finlandiya, %5,6 ile İsveç ve %5,1 ile Estonya’nın bilişim istihdamı ortalamasının üzerinde olduğu görülmektedir. 2011 yılı ile karşılaştırıldığında Estonya, bilişim istihdamı konusunda önemli gelişme göstermiştir. Bu gelişimin en önemli nedeni ülkenin bilişim toplumu olma yolundaki çabalarıdır. Seçimlerin dijital ortamlarda yapılması, kendi kripto paralarını üretmeleri gibi örneklerle bilişimin tüm toplumsal yaşam süreçleri içerisinde kullanılması amaçlanmaktadır. Finlandiya ve İsveç’in istihdam düzeyindeki liderliklerini pekiştirir şekilde gelişim gösterdikleri gözlemlenmektedir. 2011 yılına göre toplam istihdam oranı içerisindeki bilişim istihdamı oranı en fazla artan ülkeler Estonya, Almanya ve Portekiz olarak gözlemlenmektedir. Bilişim istihdamı içerisinde unvan olarak bilgi teknolojileri uzmanları, bilgi teknolojileri servis yöneticileri, teknisyenler, elektronik ve iletişim mühendis ve çalışanları ayırımı bazında analizler yapılmaktadır.

Bilişim istihdamının unvanlar açısından analizinde bilişim teknolojileri uzmanlarının toplam istihdam içerisinde yüksek oranda tercih edildiği görülmektedir. Bu uzmanlıklar içerisinde sunumcu işletimi ve siber güvenlik gibi uzmanlıklar bulunmaktadır. Daha sonra sırasıyla bilişim teknolojileri cihazlarının onarımı ve idamesini yapan teknisyenler,

50

iletişim elektroniği uzmanları ve mühendisleri gelmektedir. Bu uzmanlıklarda elektronik bilgisi ve eğitimi ön plana çıkmaktadır.

Grafik 6: Cinsiyete Göre Bilişim İstihdamı Kaynak: OECD, 2017:160

Karma cinsiyetli bir sektör olarak algılanan bilişimin, Grafik 6’da verilen cinsiyete göre bilişim istihdamı analizi incelendiğinde erkek egemen bir sektör olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Bayanlar özellikle sektörde analist iş tanımı altında daha çok ofis ortamında çalışmakta iken, erkekler kod yazma ve sahada uygulama düzeyinde faaliyet göstermektedirler (Bozkurt ve Akpınar, 2017:19).

Kadın istihdamının OECD ortalamasının üstünde olduğu ülkelerin başında %11,2 toplam bilişim istihdamı içinde %2,4 kadın istihdamı ile İsveç gelmektedir. Bu ülkeyi toplam %12,1 bilişim istihdamı içinde %2,1 kadın istihdamı ile Finlandiya takip etmektedir. Daha sonra sırasıyla %2 ile Kanada ve %1,9 ile Amerika Birleşik Devletleri kadın bilişim istihdamında öne çıkmaktadır. OECD ortalaması toplam istihdam içerisinde %7,4 bilişim istihdamı, bunun içerisinde %5,8 erkek bilişim istihdamı ve %1,7 kadın istihdamıdır.

51

Grafik 7: Yaşa Göre Bilişim İstihdamı Kaynak: Eurostat 2018 İstihdam İstatistiklerinden Derlenmiştir.

Avrupa Birliği ülkeleri ile Türkiye’nin durumunun karşılaştırılmalı olarak sunulduğu ve yaşa göre bilişim istihdamını gösteren Grafik 7’ya göre 35 yaş ve üstü bilişim çalışanlarının tüm istihdam içerisindeki payı ortalama %64 olarak ölçülmektedir. 15-34 yaş arasındaki genç bilişim istihdamı en fazla olan ülke %69 ile Türkiye iken en düşük ülke %26 ile İtalya’dır. Malta, Litvanya ve Bulgaristan genç bilişim istihdamında Türkiye’yi takip ederken, bilişim gelişmişliği en fazla ülkelerden olan Estonya’nın %52 ile genç istihdamım konusunda Türkiye ile benzer özellikler göstermesi önemlidir. Bilişim gelişmişliği fazla olan ülkelerden Finlandiya ve İsveç’in genç bilişim istihdamı açısından ortalamanın altında kaldığı görülmektedir.