Bilgisayar Destekli NakıĢ Makinelerinde Kullanılan

DokunmamıĢ (Nonwoven) Telalar: Ġpliğe dönüĢtürülmemiĢ doğal, sentetik ya da sonsuz elyafların (flament), özel birtakım yöntemlerle birbirine bağlanmasıyla oluĢturulan yüzeyin, çeĢitli yapıĢtırıcılarla ve çeĢitli yöntemlerle kaplanmasıyla elde edilen telalara denir. DokunmamıĢ yüzeyler, tela olarak kullanılmanın dıĢında çok farklı sektörlerde, gittikçe artan bir hızla tüketilmektedir. (1985 1,1 milyar ton, 1995 2,2 milyar ton, 2000

lerde 3,2 milyar ton ) Bu ürünlerin % 90 Kuzey Amerika, Japonya ve Batı Avrupa‟ da üretilmekte ve tüketilmektedir. Uzakdoğu üretimi de belirgin bir Ģekilde artmaktadır. Tela olarak üretilebilen nonwoven tela çeĢitlerinin % 70 den fazla çeĢidi ülkemizde de artık üretilebilmektedir<www.telpatekstil.com>(19.04.2007).

Resim 6. Nonwoven Tela

Dokuma Telalar: Atkı ve çözgüsünde aynı ya da farklı liflerden oluĢmuĢ iplikler bulunduran dokunmuĢ malzemeye çeĢitli yöntemlerle bir kaplamanın oturtulmasıyla elde edilen telalardır. Dokuma telalar, giyside ( daha ziyade ceket, kaban ve benzeri dıĢ giyim ) en ve boy yönünde ön yüze ( göğse ) muntazam bir duruĢ ve mukavemet vermek için kullanılır. Dokuma telaların çeĢit açısından oldukça fazla seçeneği vardır. Bu telalar lifleri, dokuma sıklığı, iplik kalınlığı, dokuma yapısı, kumaĢ ağırlıkları, bakımından farklılık gösterir. Erkek gömlek telaları (top fuse) bu gruba dahil olan en değerli telaları teĢkil ederler. Bununla birlikte, örneğin saf keten, kıl ya da pamuklu kıldan mamul kumaĢlar yapıĢkan tela olarak iĢlenemezler. Bu tür kumaĢlar göğüs ve omuz takviyesi olarak dikilerek tutturulurlar<www.telpatekstil.com>(19.04.2007).

Örgü Telalar: Örme yüzeylere uygulanan kaplamalarla elde edilen telalardır. Üç tür örme yüzey vardır:

1 - Düz Örgü 2 - Yuvarlak Örgü 3 - Çözgülü Örgü

DıĢ giyim ağırlıkta olmak üzere günümüzde piyasaya sürülen ve pek farklı esneme özellikleri olan kumaĢlara uyum sağlamanın bir yolu da triko örgü telalarla elde edilen esneme kabiliyetidir. Esneme kimi dokuma telalarda da elde edilmekte, çözgü yönünde en fazla % 8, atkı yönünde de % 20 oranında esneme alınabilmektedir. Yaygın olarak; RAġEL (çözgülü örme) dokumalar, TRĠKOLAR, tela bazı olarak değerlendirilebilmektedir www.telpatekstil.com(19.04.2007).

Resim 8. Dokuma Örgü Tela

Bilgisayar destekli nakıĢ makinelerinde nakıĢ yapılırken, vuruĢlar esnasında kumaĢı altlan destekleyerek, kumaĢın daralmasını, kasılmasını önlemek ve nakıĢın daha düzgün ortaya sağlamak amacıyla kumaĢın altına gerilerek kullanılır. Kullanılacak tela, yapılacak nakıĢın kalitesi, sıklığı ve kumaĢın özellikleri göz önüne alınarak, ağırlık gramajlarına göre, kolay veya zor yırtılmasına göre tercihi belirlenir. Bu tercihin belirlenmesinde kararı verecek personelin nakıĢ bilgisi, tecrübesi çok önemlidir (KarakaĢ, 2006, s. 81).

2.8.11.1. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinde Kullanılan İğneler

NakıĢ yapılırken iğne seçimi çok önemlidir. Ġğne seçimi yapılırken kumaĢa ve desene göre farklılık gösterir. Ġnce ve hassas yazıların daha düzgün ve kaliteli olması için ince iğne kullanılması gerekir. Ġnce iğne kullanılırken dikkat edilmesi gereken yerler, çiniğnesinin üstünde, üst üste gelen yerler, Ģapka kumaĢı gibi ve buna benzer yerlerde makinenin iplik koparmasına neden olur.

Sanayi nakıĢında kullanılan baĢlıca iğne çeĢitleri aĢağıda verilmiĢtir. 1. 65/9 Numara 2. 70/10 Numara 3. 75/11 Numara 4. 80/12 Numara 5. 90/14 Numara

2.8.11.2. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinde Kullanılan Eva

NakıĢa derinlik kazandırmak için kullanılan ve genellikle kalınlığı 2.5-3 mm‟yi geçmeyen nakıĢ bittikten sonra sarımın dıĢında kalan kısmı kolaylıkla temizlenen bir çeĢit kimyasal bir köpüktür. Eva plaka halinde olup nakıĢın istenen yerine konularak uygulanır< rralas.sitemynet.com>(17.08.2007).

En belirgin özelliği düĢük erime ısısı ve kuru temizlemeye dirençsiz oluĢudur. Farklı kalınlıkta eva çeĢitleri vardır(Çetinkaya,2007, s. 38).

2.8.11.3. Bilgisayar Destekli Nakış Makinelerinde Yapılan Nakış Çeşitleri

Arma: Arma nakıĢı iĢlendikten sonra kesilerek bir modelin istenilen yerine sonradan dikilir veya yapıĢkanlı tela ile yapıĢtırılır. Armalar sıradan iĢlerin üzerine de iĢlenebilir. Aplikeli NakıĢ: Aplikeli nakıĢ iĢlenen kumaĢın üzerine baĢka bir kumaĢ veya deri gibi parçaların, nakıĢı yapılmakta olan kumaĢın üzerine eklenmesiyle oluĢur.

Aplikeli nakıĢların çeĢitleri ve çalıĢma yöntemleri vardır.

a) Makine Üstü Kesim: Makine üstü kesim, üzerine aplike yapılacak kumaĢın üzerine konulan ikinci bir kumaĢın üstünden aplike yapılacak alanı önce düz dikiĢ sonra ince bir zig-zagla iĢler, alan bitince durur, daha sonra ikinci kumaĢın kenarlarından kesilerek yapılır.

b) Sonradan Kesim: Sonradan kesim makine aplikeli deseni tamamen bitirir, kumaĢlar makineden çıkarıldıktan sonra aplikesi kalite kontrolcüler tarafından kesilerek sonradan kesim tamamlanmıĢ olur.

c) Pres Kesim: Pres kesimi yapabilmek için önce desen programı yardımı ile bir kalıp yapılması gerekir. Kalıp hazırlandıktan sonra, pres bıçaklarını taktırmak üzere pres atölyesine gönderilir. Pres kalıbı hazırlanınca nakıĢ atölyesindeki pres makinesiyle kesilir

d) Lazer Kesimi: Lazer kesimi yapmadan önce lazer makinesinin keseceği alanı desen programı yardımıyla belirtmek gerekir. Aynı zamanda aplikelerinde lazer kesimine hazırlanması gerekir. Örneğin, aplikelerin 100x50 ebatlarında kesilmesi gerekir, daha sonra yapıĢkanlı telayı aplikelerin altına yerleĢtirip özel ütü makinesinde telanın aplikeye yapıĢmasıyla aplike lazere girmek üzere hazırlanmıĢ olur. Daha sonra desen programında hazırlanmıĢ olan lazer kalıbı (çizimi) lazer makinesinin bilgisayarına yüklenir. Lazer makinesi de desen programının hazırlamıĢ olduğu kesilecek alanı keserek lazer kesimini bitirmiĢ olur. Lazer makinesinin kesmiĢ olduğu aplikeler düzgün ve standart olur. Ayrıca üstün kaliteyle seri üretim yapmak mümkün olur.

Pul-Payet NakıĢı: Pul payetli nakıĢ yapabilmek için nakıĢ makinesinin pulpayet aparatları olması gerekir. Pul payet‟li deseni hazırlanırken pul-payet‟in nerede kullanılacağını yine desen programı yardımıyla belirlenir. Pul-payet iĢlemesi elle de yapılabilir, fakat makineye oranla oldukça zaman alıcı, yorucu ve maliyeti yüksek olur.

Evalı NakıĢ: Eva, nakıĢın dolgulu ve kalın olmasını sağlar. KumaĢın üzerine iĢlenecek alan büyüklüğünde parça halinde tutturulur. Ġğne batıĢlarıyla kolayca kesilerek temizlenir. Normal NakıĢ: Normal nakıĢ; çin iğnesi, sargı, dikiĢ gibi iĢleme tiplerinin hepsini bir arada ya da ayrı ayrı yapılmasıyla ortaya çıkan ve genel olarak kullanılan bir nakıĢ çeĢididir (KarakaĢ, 2006, s. 84).

2.8.11.4. Bilgisayar Destekli Nakışın Yapılma Süreci

NakıĢ Makinesinin Ayarları:Yapılan desenler ne kadar baĢarılı çalıĢılırsa çalıĢılsın makine ayarları düzgün değilse, yapılan nakıĢ istenilen kalitede olmaz. Makine ayarları, üst iplik ve alt iplik tansiyon (yavaĢlık, hızlılık) ayarlarından oluĢur. Bu ayarları yapmak bilgi birikimi ve tecrübeye dayanır.

NakıĢ Makinelerinin Bakımı ve Temizliği:Makinelerin her gün düzenli olarak hava kompresörü ile temizlenmesi ve gerekli kısım ve parçaların uygun yağlar ile yağlama bakımının yapılması gerekir. Yüksek devirli makinelerde çağanozların 8 saatte bir yağlanması gereklidir.

NakıĢ Ölçüleri ve ĠĢaret Kalıbı:ĠĢlenmek üzere gelen kumaĢlar ebatlarına göre kartondan kalıp çıkartılıp müĢterinin istediği ölçüler kalıbın üzerine iĢaretlenir. Bu iĢaretlenen yer bir kalem ucu geniĢliğinde delinir. KumaĢlar tozsuz tebeĢir ve boyası su ile çıkan kalemle

iĢaretlenir. ĠĢaret kalıbı hazırlanırken desenin baĢlama noktasına ve ebatlarına dikkat edilmesi gerekir.

Desen Hazırlanması: Kalıbı hazırlanmak istenilen resim ya da çizimler tarayıcı yardımı ile bilgisayara aktarılır. Ġstenilen ebatlara göre desen programı yardımıyla makinenin iĢleyeceği nakıĢ, makinenin markasına, modeline ve özelliklerine göre değiĢen özel nakıĢ iĢleme formatı haline getirilmesidir.

Numune ÇalıĢması: Seri üretime baĢlamadan önce örnek nakıĢ numunesi yapmak gerekir. Ġstenilen ölçülerde ve iplik renklerine göre numune hazırlanır, sonra bunun üzerinde istenilen gerekli değiĢiklikler yapılır. Duruma göre birkaç defa numune çalıĢması hazırlanır. Kontrol edildikten sona seri üretime geçilir.

Seri Üretim: Yukarda yapılan tüm açıklamaların ıĢığında, istenilen adette seri üretime geçilir. Seri üretim esnasında makinelerin maksimum verimlilikte çalıĢmasına dikkat etmek gerekir.

Yedek ĠĢ: Seri üretim esnasında, makinelerin duraklamasını minimum tutarak sürekli çalıĢmasını sağlamak için bir sonraki yapılacak iĢin ne zaman biteceği tahmini hesaplanarak, bir sonraki yapılacak iĢ, seri üretime hazır duruma getirilmelidir (KarakaĢ, 2006, s. 85).

2.8.12. Bilgisayar Destekli NakıĢ Makineleri Ġçin Kullanılan Bilgisayar