Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Katılımcılığa Olumlu Etkileri

(1) Matbaanın icadıyla toplumsal iletişim sürecinde kurumsal bir yapıya bürünen içeriğin oluşturulması ve dolaşıma sokulması, modern iletişim teknolojileri ile önce ölçek olarak genişlemiş; bilahare, bu teknolojilerin doğasına uygun olarak

bireysel içerik üretimi ve yayımı kurumsal olana eklemlenmiştir83_{. BİT, bilgiye}

erişim, bireyin ifade hürriyeti, şeffaflık, medya sahipliğinin çeşitlenmesi ve kamusal alan oluşturma imkânları ile ya geleneksel iletişim araçlarının imkânlarını inanılmaz ölçüde genişletmiş ya da daha önce söz konusu olmayan yepyeni imkânları gündeme

getirmiştir84_{. Bu durum, kamusal tartışmanın kurumsal aracılardan bağımsız hale}

gelmesinin yolunu açmıştır. Bu açıdan, BİT’in kamu politikalarının oluşturulmasında katılımcılığa yapısal düzeyde etki etme potansiyeli taşıdığını söylemek mümkündür.

(2) BİT, zaman ve mekân sınırlarını esnetmesi ve coğrafi uzaklığı bir sorun olmaktan çıkarması ile kamu yönetimine bu kısıtlar nedeniyle ulaşamayan toplum kesimlerine taleplerini dile getirme olanağı sağlamaktadır. Bu açıdan BİT, bireyi mevcut zaman ve mekân kısıtlarından kısmen özgürleştirici bir yapıya sahiptir. Bu yapısı ile BİT, kurumsal ve psikolojik sınırları ortadan kaldırmakta; bilgisayar okuryazarı ve internet erişimine sahip her bireye kendini ifade ve talebini dile getirme olanağı sunmakta ve bireyi güçlendirmektedir.

(3) Katılımcılığı destekleyen diğer unsurlar bir yana, politika oluşturulmasına dayanak teşkil eden ya da edecek bilgilere sahip olan birey ya da örgütlerin politikalara ilişkin akıl yürütmeye daha yatkın olacakları ve kendi bakış açılarıyla katkı sağlamaya daha istekli olacakları açıktır. Bu açıdan BİT, kamu kurumlarının gerek internet sitelerinde bilgi, belge ve dokümanlarını yayımlamaları; gerek talep üzerine bireye bilgi ulaştırmaları ve gerekse pek çok ülkede yeni ortaya çıkan açık veri politikalarının sonucunda ortaya çıktığı gibi, ham verilerini olduğu gibi yasal olan her türlü kullanıma uygun olarak bireylerin hizmetine sunmalarında çok geniş olanaklar sağlamaktadır. Kamu kurumlarının bu imkânı azami düzeyde kullanmaları, vatandaşların yanlış bilgiye dayalı kanaatlerinin izalesi için bir fırsat teşkil etmektedir. Öte yandan, özellikle son sırada zikredilen açık veri politikaları, kamu

83 _{Timisi, 2003:9}

politikalarına katılımın çok ötesinde vatandaşların kamu hizmeti sunumuna katılmaları için de fırsat oluşturmaktadır.

(4) BİT’in bireylere sunduğu katılım pratiği parçalanmış/bireysel bir katılımdır. Bu yanıyla, birey talebini toplumsal ve örgütsel bağlarından kopararak özgürleştirebilen ögeler içermektedir. Bu özelliği nedeniyle, BİT’in, Giddens’in

ifadesiyle “demokrasinin demokratikleşmesi”85 _{ve Rhodes’un tabiriyle}

“merkezsizleştirme” (kurumlardan eylemlerin anlamlarına doğru dönme)86 _yönünde

vaatkâr olduğu söylenebilir.

(5) BİT, sağladığı etkileşim ile bireyleri edilgenlikten kurtarmakta, her bireyi bilginin muhatabı olmanın ötesinde bilginin kaynağı kılmakta ve söylem sahibi

yapmaktadır87_{. Bilgi kaynağı ve söylem sahibi olmak, politika aktörü olmanın zorunlu}

şartıdır. Bu anlamda BİT, bireye gerçek anlamda politika aktörü olma imkânı sağlayan

bir araçtır88_{. Dolayısıyla BİT, bireyleri zaten güçlendirmiştir. Bu açıdan, kamu}

politikalarında katılım kanallarının açılarak bireylerin güçlendirilmesi yönündeki kamu söylemi, bir tercihi ifade etmek yerine; kamu yönetiminin, BİT’in sağladığı gerçekliğe uyum zorunluluğunu dile getirmektedir.

(6) BİT’in bireye sağladığı, bilginin kaynağı olma imkânı, sosyal medya benzeri yaşam platformları ile birlikte değerlendirildiğinde, kamu yönetimlerini sadece bu imkânın varlığı nedeniyle bile, cevap verebilirlik ve hesap verebilirlik yönünde baskı altına almaktadır. BİT sayesinde, sıradan bir vatandaşın muhatap olduğu herhangi bir kamu eylemi, çok kısa sürelerde toplumun ilgisini ve tepkisini çekebilecek şekilde dolaşıma sokulabilmekte, konuyla ilgisi olan ya da konuya ilgi duyan diğer bireylerin katılımlarıyla bireysel sorun kitlesel talebe dönüşebilmektedir. Daha öz bir ifadeyle, katılım için sunduğu potansiyel ile, BİT’in varlığı bile, kamu yönetiminin vatandaş talebine duyarlılığını artırmaya yetmektedir.

(7) BİT, kamu yönetimi tarafından kurgulanan katılım pratiklerinden daha çok bireyler tarafından kendi doğası içerisinde şekillenen aşağıdan yukarıya katılım pratiklerine güç kazandırmaktadır. Bunun önemli bir nedeni, aşağıdan yukarıya

85 _{Sarıbay, 2000:12} 86 _{Üstüner, 2008:70-71} 87 _{United Nations, 2010:84}

pratiklerin, bireylerin gerçek ihtiyaçlarına, samimi girişimlerine ve kararlı takiplerine dayanmasıdır. Ülkelerde, kamu yönetimlerini, katılımcılık araçları geliştirmeye yönelten etkenlerin başında, bu aşağıdan yukarıya doğru katılım pratiklerinin gücü ve etkisi gelmektedir.

(8) Kamu politikalarındaki sorunlar, ilginç bir şekilde, büyük oranda, başta konu hakkında derin birikime sahip kamu yönetimi olmak üzere, ilgili aktörler tarafından bilinmekte ya da fark edilmektedir. Ancak, bu sorunlar kamu yönetiminin ağır işleyişinin normal karşılanır hale gelmesi ile birlikte zamanla kanıksanmakta ve çözümsüzlüğe terk edilmektedir. Bu sorunların farklı bir araçla anlık olarak gündeme getirilmesi ve birey önerilerinin de ayrıca ortaya konabilmesi, kanıksanma durumunun çözümü için önemli bir imkândır. Nitekim bu çerçevede, her türlü sorunun, çözüm odaklı bir şekilde kamu yönetiminin gündemine girmesi zorlanabilmektedir. Bu açıdan, BİT’in katılımcılık açısından getirdiği en önemli katkılardan biri, özellikle mobil teknolojilerdeki gelişimle birlikte anlık iletişim imkânı olmuştur. Herhangi bir kamu hizmetinde ya da politikasında karşılaşılan aksaklığın ya da gündeme gelen bir düşüncenin, anında uygun platformlara taşınması mümkün olduğundan, insanların düşünceleri ve hissiyatı, en saf haliyle katılım kanallarına taşınabilmektedir. Bu bilginin anlık olarak kamu yönetimine ulaşması, kamu yönetimine, (a) yanlış bilgi, düşünce ya da kanaatlere dayalı tepkiler konusunda hızla düzeltme yapma ve yatıştırma, (b) ortaya çıkan sorunları anında öğrenerek gereğini hızla yerine getirme (c) sorunları bilgi sistemlerinde işleyerek, orta ve uzun vadede kamu politikalarının yeniden şekillendirilmesine ilişkin analiz ve dayanak oluşturma imkânlarını kazandırmaktadır.

(9) Klasik katılım usulleri ile politika sürecine yansıtılan katkılar büyük oranda iletişim içindeki taraflar arasında kalmakta, çoğu zaman (tutanak gibi sınırlı kayıt araçlarının dışında) ilgili kamu görevlileri ya da yöneticilerinin bilgisi dışına çıkmamaktadır. Üstelik bu talepler, büyük oranda bireysel talepler olmanın ötesine gidememektedir. Oysa, özellikle şeffaflıkla desteklenen BİT tabanlı katılımcılık uygulamaları, katılım sürecini tarafların dışında, dışarıdan takipte bulunmak isteyenlere de açmak için imkân tanımakta; bireysel taleplerin kitlesel taleplere

dönüşmesini kolaylaştırmakta; ayrıca, talep ve görüşlerin, her zaman erişilebilecek ve üzerinde işlem yapılabilecek şekilde kaydedilmesini mümkün kılmaktadır.

(10) BİT, bilgiye erişim olanaklarını sınırların ötesine taşımıştır. Bu yönüyle, bireyler, kamu kurumlarının paylaştıkları bilginin yanı sıra, farklı ülkelerdeki kaynaklara ve yönetim yaklaşımlarına da kolaylıkla erişebilmekte ve karşılaştırma

yapabilmektedir89_{. Bu durum, bireylerin kamu yönetiminden beklentilerini}

uluslararası standartlara taşımaktadır.

(11) BİT, birey katılımını yalnızca örgütsel ve toplumsal bağlardan çıkararak değil, aynı zamanda, kimlik tanımına dayalı olmayan katılım uygulamalarında, (hatta anonimleştirme yaklaşımı benimsendiğinde bu durumlarda da) mesajı bireyin sosyal statü, meslek, vb. aidiyetlerinden soyutlayarak tek başına mesajı anlamlı kılan yapısıyla da özgürleştirmekte ve güçlendirmektedir.

(12) Katılımcı politika oluşturma pratiklerinde BİT’in sağladığı önemli katkılardan biri de, katılımın mahiyetine ilişkindir. BİT; daha ziyade bilgi sunmaya, fikir beyan etmeye, düşünce geliştirmeye ve ikna etmeye zorlayan içerikli yapısı nedeniyle; katılımcıyı aktifliğe, bilgi edinmeye, düşünce geliştirmeye, ikna metotları araştırmaya sevk eden nitelikli bir katılım ortamı oluşturmaktadır.

(13) BİT, sanallaştırıcı özelliği nedeniyle, özellikle devletin kutsandığı kültürlerde, bireylerin kamu görevlilerine ulaşımının önündeki psikolojik sınırları kaldırmada önemli rol oynayabilmektedir.