Bilgi Toplumunda Önderlik Özellikleri

Bilgiyi yönetebilmenin, bilgi toplumu önderli^i açısından temel belirleyici etken duruma geldi^i görülmektedir. Mevcut bilgiden en yüksek verimi sa^layabilmek, bilgi yönetiminin kusursuzlu^uyla do^ru orantılıdır. Dolayısıyla yeni toplumun önderleri, ellerindeki entelektüel sermayenin, aynı zamanda sahip oldukları en önemli üretim faktörü de oldu^u bilince ula^maları gerekmektedir. Bilgi toplumunda önderlik yapacak ki^ilerin, ça^da^ yöntemlerle üretim süreçlerini, haberle^me kanallarını, karar alma mekanizmalarını ve yönetsel yapılarını yeniden biçimlendirmeleri gerekmektedir.

Ayrıca örgütsel etkinli^in sa^lanabilmesi yolunda, örgütsel bilgi akı^ından, i^ görenler arası bilgi payla^ımına kadar olan tüm de^i^kenleri denetim altına alarak, ö^renen bir örgüt iklimi tesis etmek kaçınılmaz olmu^tur. Bilgi toplumun gerektirdi^ i örgüt kültürü kısaca, ö^renmeyi ve ö^renilen bilgilerin etkin kullanımını gerektiren bir iklim olarak ifade edilebilir. Bu ba^lamda bilgi toplumu önderleri, Shelton’un ortaya attı^ı iki insan grubundan biri olan, dinamik yani, hem kendilerinin hem de ba^kalarının ki^isel geli^melerine katkı sa^layan insan grubuna girmektedirler.⁷⁶

Packard kanununa göre, hiçbir örgüt iyi yeti^mi^ insan sermayesi elde etme ve tutma yetene^inden daha hızlı bir kar artı^ı sa^layamamaktadır.⁷⁷ Bu anlamda bilgi toplumu önderleri, örgüt içi süreçleri yenilerken aynı zamanda i^ görenleri de de^i^tirmektedir. Bu süreçte i^ gören vizyon kazanmakta, anlama düzeyi yükselmekte, bireysel amaçları örgütsel amaçlarla aynı kulvara girmekte, tutum ve davranı^ları örgüt iklimine göre ^ekillenmekte ve ö^renmeyi ö^renerek sürekli geli^menin temellerini atmaktadır.⁷⁸

76 Hasan GÜL : a.g.e., 23. 11. 2005.

77 Arman KIRIM : “Liderler için Rekabetçi Avantaj Önerisi : Farklıla^ma”, Kara Harp Okulu Uluslar arası Liderlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 15-16 Nisan 2004, s. 89.

78 Hasan GÜL : a.g.e., 23. 11. 2005.

Öte yandan bilgi toplumunda önderleri etkileyen önemli bir unsurda ki^isel algı dizgesidir. Bireylerin dı^ dünyayı algılamakta kullandıkları algı dizgesi, bir çok unsurun etkisi altındadır. Ayrıca algı dizgeleri pek çok de^er tarafından ^ekillenen bir özelli^ e sahiptir. Bu özellik, dı^ dünyada de^ i^imin hızlanıp karma^ıkla^tı^ı günümüzde, do^ru karar alma sürecini zora soktu^u görülmektedir. Çünkü de^i^im kar^ısında gösterilen tepkinin kayna^ı, do^rudan ya da dolaylı olarak algı dizgesiyle alakalıdır. Do^ru kararlar alabilmek, stratejiler geli^tirebilmek, önemli olayları gözden kaçırmamak, fırsatları açık ^ekilde görebilmek, zamanı yakalayabilmek, gelece^i öngörebilmek için bilgi kirlili^ine yol açan unsurları kaldırıp, hızlı, etkin ve do^ru bilgi akı^ını tesis etmek gerekmektedir.⁷⁹

Bilgi toplumu önderi hakkında Rowan Gibson, iç ve dı^ çevrenin fırsat ve tehditlerinin farkında olan, rakiplerini yakından izleyen, ka^if ruhlu insanlar olduklarını söylemektedir. Yine Gibson, gelece^i belirsizliklerden olu^an bir dünya olarak görürken,⁸⁰ Jennifer James, böyle bir gelece^i kavramanın gün geçtikçe karma^ık bir hal aldı^ını vurgulamaktadır.⁸¹

Dolayısıyla bilgi ça^ı önderlerinin stratejik tabanlı, proaktif (etken) bir yakla^ımla, her an büyük bir hızla de^ i^en çevre ^artlarına göre örgütsel yapılarını ve stratejilerini sürekli gözden geçirerek yenilemeleri gerekmektedir.⁸²

Bilgi toplumunda etkin bir örgüt yapısı kurabilmenin yolu, içinde bulundu^ u dönemi ve o dönemin gereklerini yeter düzeyde anlamı^, ça^da^ önderler yeti^tirmekten geçmektedir. Gelecek hakkında güçlü önsezileri olan örgütsel yapılar, ancak ça^ın gereklerini do^ru tespit etmi^, empati kurabilen, üst düzeyde ikna ve ileti^im becerisine sahip, sinerjik ili^ki kurabilen duygusal zeka sahibi, dürüst ve güvenilir önderler tarafından yönetilebilmektedir. Bilgi önderli^i, olaylar ortaya çıktıktan sonra karar sürecini devreye sokan önderlik tarzını kabul etmemektedir. Günümüz önderlik anlayı^ı,

79 Jennifer JAMES : Gelecek Zamanda Dü^ünmek (Çev. Zülfü D^CLEL^), BZD Yayıncılık, ^stanbul, 1997, s.26-27.

80 Rowan G^BSON : “^i Yeniden Dü^ünmek”, (Haz. Rowan G^BSON : Gelece^i Yeniden Dü^ünmek, Çev. Sinem GÜL), Sabah Kitapları, ^stanbul, 1997, s.3-9.

81 Jennifer James : “Gelecek Zamanda Dü^ünmek”.,

http://www.kho.edu.tr/kütüphane/kitap/ozetler/00032ozet.htm., 01. 02. 2007.

82 Tamer KEÇEC^O^ LU : Stratejik



nsan Kaynakları Yönetimi, Sistem Yayıncılık, ^stanbul, 2003, s.8.

sürekli tetikte bir ^uur ile olaylar kar^ısında henüz gerçekle^meden tavrını belirleyen bir anlayı^a dayanmaktadır. Geleneksel önderlik anlayı^ında, amaçlara ula^mak üzere i^ gören yönlendirilmektedir. ^lemci önderlik olarak ta bilinen bu anlayı^a göre, tek bir önder söz sahibidir. Bu durum ise, katılımcılı yönetim anlayı^ına sahip olan bilgi toplumu önderli^i ile tezat olu^turmaktadır. Dolayısıyla geleneksel önderlik anlayı^ının, yerini bilgi önderli^ine bırakmasının temel nedeni burada yatmaktadır.⁸³

Bilgi toplumu önderlerinin sahip olmaları gereken özellikleri Jennifer James, dünyaya yeni bir gözle bakma, mit ve sembolleri kullanma, gelece^i tanıma, daha hızlı yanıt verme, etkin kaynak kullanımı ve çe^itlilikten yararlanma olarak altı madde de özetlemi^tir. Her bir madde bir ba^lık altında ele alınmı^ ve kısa açıklamasıyla birlikte a^a^ıdaki sıralanmı^tır.⁸⁴

1.5.1.1. Dünyaya Yeni Bir Gözle Bakma

Bilgi toplumu önderleri, sahip oldukları tecrübe ve bilgilerin, yeni olu^an toplumsal düzeni algılama konusunda olası yanıltıcı etkilerine kar^ı, çevreye ve kendilerine kar^ı sorgulayıcı bir gözle bakarlar.

1.5.1.2. Mit ve Sembolleri Kullanma

Bilgi toplumu önderleri, yeni fikirlerin olu^ması, geli^mesi ve payla^ılması için gerekli çalı^ma ortamını, sosyo - kültürel unsurları kullanarak hazırlarlar. Bu anlamda örgüt üyelerinin yönlendirilmesi sürecinde mit ve sembollerden de yararlanırlar.

1.5.1.3. Gelece i Tanıma

Bilgi toplumu önderleri, belirsizliklerle dolu olan gelece^ i tanıma, anlama ve algılama adına, içinde bulunulan dönemin temel dinamiklerini iyi tespit etmek durumundadırlar.

83 Hasan GÜL : a.g.e., 23. 11. 2005.

84 Jennifer James : a.g.e., 01. 02. 2007.

1.5.1.4. Daha Hızlı Yanıt Verme

Bilgi toplumu önderleri, durumsal de^i^ikliklere hızla uyum sa^ lar ve tepkilerini belirlerler.

1.5.1.5. Etkin Kaynak Kullanımı

Bilgi toplumu önderlerinin bir özeli^i de, örgütsel amaç ya da amaçlara ula^ma yolunda, kendilerine verilen kaynakları daha etkin ve akılcı bir biçimde kullanırlar.

1.5.1.6. Çe itlilikten Yararlanma

Bilgi toplumu önderleri kültürel, sosyal, dinsel ve zihinsel farklılıkları bir potada eriterek, bu farklılıkları örgütsel çıkarlara do^ru yönlendirirler.

Bilgi toplumunda ya^anan bazı de^i^imlerin, önderlik sürecini oldukça zorladı^ı kabul edilmektedir. Bu de^i^imler bireyselli^in ve insan haklarının ön plana çıkması, bilgi i^lem ve kitle ileti^im araçlarının yaygınla^masıyla birlikte yönlendirilmesi zor, kolay kolay motive olmayan, karar süreçlerinde sürekli etkin olmak isteyen bilgi insanı tipinin ortaya çıkması, i^ görenin önem kazanması, örgüt içi hiyerar^inin yassıla^ması, üretim ba^ta olmak üzere tüm faaliyetlerde hızın öneminin artması, bölümler arası i^birli^inin geli^mesi, karar alma sürecinin ve katılımın tabana yayılması, ö^renmenin öneminin artması, yetki ve sorumlulu^un payla^ımı, teknolojik araç-gereçlerden daha fazla yararlanılması ve bilginin üretim faktörü durumuna gelmesi olarak sıralanabilir.

te bu de^ i^imlerin üstesinden entelektüel bilgi önderleri gelebilmektedir. Aynı zamanda entelektüel bilgi önderleri, i^ görenlere örnek olmak durumundadır. ⁸⁵

Öte yandan de^ i^im, örgütleri beklemedikleri durumlarda yakalayabilmektedir.

Bu beklenmedik durumlardan kaçınabilmenin yolu, büyük oranda esnek yapılar kurmaktan geçmektedir. Bu anlamda önderlerin, de^i^imi bilgi temelinde kar^ılayan,

85 Hasan GÜL : a.g.e., 23. 11. 2005.

küçük ama hareket yetene^ i yüksek örgüt yapıları olu^turmaları büyük önem ta^ımaktadır.⁸⁶

Bilgi toplumda önderlik gücünü makam ve mevkiden de^il, sahip olunan bilgi birikiminden almaktadır. Bilgi toplumunda ortaya çıkan di^er önderlik özellikleri, vizyon, sürekli yenilik ve geli^im, bilgi a^ ı kurabilme, bilgi teknolojilerinden üst düzeyde yararlanabilme, kavramasal beceri, ileti^im yetene^i olarak sıralanabilir. Bu ba^lamda bilgi toplumunda yeni önderlik tarzının; örgütleri ve i^ görenleri de^i^tiren, i^ süreçlerini ve algılarını yeniden yapılandıran, vizyon geni^leten, algı kapasitelerini yükselten, ki^isel ve örgütsel amaçları bilgi potasında eriten, de^i^imleri örgütsel çıkarlara dönü^türen bir yapıya do^ru kaydı^ı genel kabul görmektedir.⁸⁷

86 Jennifer JAMES : a.g.e., s.124.

87 Hasan GÜL : a.g.e., 23. 11. 2005.