Bilanço Kanalı

Bilanço kanalında kredi kanalından farklı olarak ön varsayım para politikası ile banka kredi talebinin etkilenebildiğidir.102 _{Banka kredileri kanalı keskin farklara}

sahip birçok görüş tarafından açıklansa da firmaların kredibilitesindeki değişimlerin ve kredi sınırlamasının anahtar değişkeni olan iç ve dış finansman primi arasındaki farkın etkileri hakkında yaygın bir görüş birliği vardır.103 _{Bilanço kanalında}

yukarıdaki varsayımın yanı sıra bir borçlunun karşı karşıya olduğu dış finansman priminin aynı borçlunun finansal pozisyonuna bağlı olduğuna dair teorik bir öngörü de mevcuttur. Özellikle borçlunun satılabilir teminatları ve likit varlıklarının toplamı olan net değeri ne kadar yüksekse dış finansman primi o kadar düşük olacaktır. Daha güçlü bir finansal pozisyon (daha yüksek net değer) borçluya, yapacağı yatırımdan ya da satın alımdan daha fazla payla kendini finanse ederek ya da ihraç edeceği borç senetlerinden daha fazla teminat göstererek kreditörle potansiyel faiz anlaşmazlığını azaltmasına izin verecektir. Bu temel anlayış, gerçek finansal dünyadaki birçok anlaşmanın temelini teşkil etmektedir.104

100 _{Horengren, a.g.m., s. 9} 101 _{Horengren, a.g.m., s. 9}

102 _{Ashcraft ve Campello, a.g.m., s. 1.}

103 _{Robert S. Chirinko and Ulf Von Kalckreuth, “On The German Monetary Transmission}

Mechanism: Interest Rate And Credit Channel For Investment Spending”, Cesifo Working Paper No. 838 Category 6: Monetary Policy and International Finance, (January 2003), s. 18.

36

Kredi piyasasında asimetrik bilgi probleminden dolayı dış finansman iç finansmana oranla daha zor elde edilmekte ve daha maliyetli olmaktadır. Bu iki finansman türü arasındaki farka dış finansman primi denmektedir.105 _{Öz sermaye}

finansmanı ve kredi kullanma arasındaki fark olan dış finansman primi ne kadar yüksek olursa yatırım ve tüketim harcamaları o kadar düşük olacaktır.106

Bilanço kanalı, merkez bankası politikalarındaki değişimlerin sadece piyasa faiz oranını kendiliğinden etkilemesinden dolayı değil aynı zamanda direkt ve dolaylı yollardan borçluların finansal pozisyonlarını etkilemesinden dolayı ortaya çıkmaktadır.107

Örneğin, daraltıcı bir para politikası direkt olarak borçluların bilançosunu en az iki yoldan etkileyecektir: ilk olarak, eğer borçluların kısa süreli veya değişken faizli ödenmemiş borcu olursa, faiz oranı artışı direkt olarak net nakit akışını azaltarak ve borçlunun finansal pozisyonunu zayıflatarak faiz masraflarını artıracaktır. Çünkü çoğu firma stoklarını ve diğer çalışma sermayelerini finanse etmek için büyük ölçüde kısa süreli borçlara başvurmaktadırlar. Para politikasının, işletmenin net nakit akışı üzerindeki direkt etkisi niceliksel olarak oldukça önemlidir. İkinci olarak, faiz oranındaki artış borçlunun teminatının değerini azaltan diğer şeylerden biri olan varlık fiyatlarındaki azalışla ilişkilidir. Daraltıcı para politikası net nakit akışını ve teminat değerini dolaylı yollardan da indirebilir. Alt gelir grubundaki tüketiciler için üretim yapan bir imalat firmasını göz önüne alalım. Daraltıcı bir para politikası bu müşteriler üzerinden harcamaları azaltırsa (ya sermaye maliyeti ya da bilanço sebeplerinden), şirketin çeşitli sabit ve sabit benzeri maliyetleri kısa dönemde ayarlanamadığından şirket gelirleri azalacaktır. Finansal açıkta doğan artış (şirketin fon kullanımı ve fon kaynakları arasındaki farkın artışı) zamanla firmanın net değerini ve kredibilitesini aşındıracaktır.108

Para politikasının şirket bilançolarında yarattığı etkinin şematize edilişinde Mishkin (1996) bilanço kanalını kendi içerisinde üç farklı kanala ayırmaktadır. Bunlar

105 _{Gert Peersman, “The Transmission of Monetary Policy in The Euro Area: Implications for the}

European Central Bank”, (Basılmamış Doktora Tezi, Universiteit Gent, March 2001), s. 24.

106 _{Čenić, a.g.m., ss. 687-688.}

107 _{Bernanke ve Gertler, “Inside …”, ss. 12-13.} 108 _{Bernanke ve Gertler, “Inside …”, s. 13.}

37

ilk olarak, para politikası şirketlerin net değeri, ikinci olarak nakit girişleri ve nihayet beklenmeyen bir politikanın şirket borçlarının reel değerini azaltması.109

2.3.2.1. Bilanço Kanalının Net Değer Mekanizması

Hisse senedi fiyatlarında (Pe ↑) bir artışa neden olan genişletici para politikası

(M ↑), şirketlerin net değerlerini artırır. Böylece yatırım harcamaları artar (I ↑). Sonrasında ters seçim ile ahlaki riziko sorunlarının azalmasından dolayı toplam talep artar (Y↑). Bu parasal aktarımın bilanço kanalı için aşağıdaki şemayı meydana getirir:

M↑=► Pe↑=► ters seçim↓ ve ahlaki riziko↓=►L↑=► I↑=► Y↑ (1.12)

2.3.2.2. Bilanço Kanalının Nakit Akım Mekanizması

Yukarıda şematize edilen mekanizmanın yanı sıra bilanço kanalı aşağıda şematize edilen mekanizmayı takip etmek suretiyle de işlemektedir. Nominal faiz oranını düşüren genişletici para politikası şirketlerin bilançolarının gelişmesine de neden olur. Çünkü düşen faiz oranı nakit akışını artırır. Böylece ters seçim ve ahlaki riziko problemleri azalır. Bu bilanço kanalı aşağıdaki ilave şema ile gösterilebilir:

M↑ =► i↓ =►nakit girişi↑ =►

ters seçim ↓ & ahlaki riziko ↓ =►L ↑ =►I ↑ =►Y↑ (1.13)

Bu aktarım mekanizmasının önemli bir özelliği nominal faiz oranının şirketlerin nakit akışını etkilemesidir. Böylece bu faiz mekanizması, yatırımları nominal faiz oranının yerine reel faiz oranın etkilediğini öne süren geleneksel faiz oranı mekanizmasından farklıdır. Dahası, kısa dönem faiz oranı aktarım mekanizmasında özel bir rol oynamaktadır çünkü uzun dönem kredi yerine kısa dönemde faiz ödemeleri firmaların nakit akışında daha büyük bir etkiye sahiptir.110

109 _{Mishkin, “The Channels …”, s. 11.} 110 _{Mishkin, “The Channels …”, ss.11-12.}

38

Toplam talebi canlandıran ve faiz oranının düşmesine neden olan parasal genişleme sonucu ortaya çıkan ve ters seçime neden olabilen mekanizma kredi kısma olayını gerektirmektedir. 111

2.3.2.3. Bilanço Kanalının Fiyat Mekanizması

Bilanço kanalının üçüncü mekanizması para politikasının fiyatlar genel seviyesi üzerinde sahip olduğu güçle alakalıdır. Borç ödemeleri sözleşmeye dayalı olarak nominal faiz oranına sabitlenmiştir. Fiyat seviyesindeki beklenmeyen bir artış şirketin sorumluluklarını reel değer olarak azaltır. Ancak şirketin mal varlığının reel değerini azaltmaz. Fiyat seviyesinde beklenmeyen bir artışa neden olan parasal genişleme böylece ters seçim ve ahlaki risk problemlerini azaltan reel net değeri artırır. Bu nedenle yatırım harcamaları ve toplam talep artar. Anlatılan mekanizma aşağıda şematize edilmiştir. 112

M↑=► beklenmeyen P↑=► ters seçim ↓&ahlaki risk ↓ =►

L↑ =►I ↑=►Y↑ (1.14)