Bilanço İlkeler

“Bilanço ilkelerinin amacı; sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait karı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte işletmenin mali durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır.

Bilanço, varlıkların içinde bulunulan zamandaki değerini veya tasfiye durumunda bunların satışından elde edilecek para tutarlarını yansıtan bir tablo değildir.

Bütün varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar, bilançoda gayri safi değerleri ile gösterilirler. Bu ilke, bilançonun net değer esasına göre düzenlenmesine bir engel oluşturmaz.”198

Söz konusu bu ilkelerin oluşumuna temel dayanak teşkil eden unsurlar, genel çerçevede aşağıda belirtilmiştir.199

a. Varlıklara İlişkin İlkeler

Varlıklara ilişkin ilkelerin amacı, varlıkların muhasebe kayıt ve raporlarında anlamlı bir biçimde yer almasının sağlanması ve işletmenin mali yapısını belirlemek üzere yapılacak analizlere, gerçek değerleri ile katılmasına olanak verilmesidir.

Dönen varlık ayrımında 1 yılın ölçüt alınması ilkesi: Bilanço gününden

başlayarak 1 yıl içinde paraya veya maliyete dönüşecek olan varlıklar “Dönen Varlıklar”, bunlar dışında kalan diğer varlıklar ise “Duran Varlıklar” olarak işlem görürler.

Kullanılması koşula bağlı varlıkların belirlenmesi ilkesi: Kullanılması;

üzerinde rehin, ipoteğin veya blokajın kaldırılmasına bağlı olan varlıklar ile ilgili koşullar, raporda ayrıca belirtilmelidir.

Alacakların özelliklerine göre ayrılması ilkesi: Senetli ve senetsiz alacaklar;

personelden, ortaklardan olan alacaklar ayrı hesaplarda izlenmelidir. Avanslar, gelecek döneme ait giderler, gelir tahakkukları, tahsil edilecek alacaklar dışında ayrı kalemler olarak izlenmeli, bilançoda alacaklar dışında ayrıca gösterilmelidir. Şüpheli alacaklar için karşılık ayrılmalı, ayrıca bu nitelikte olan alacaklar, içinde bulundukları hesaplardan çıkartılarak, tahsili gecikmiş ilgili alacak hesabına aktarılmalıdır.

Maliyet veya piyasa değerinden düşük olanla değerleme ilkesi: Stoklar

maliyet veya piyasa değerinden düşük olanla değerlenmeli, stok çıkışlarında

uygulanan maliyet hesaplama yöntemlerinden hangisinin kullanıldığı bilançoda belirtilmelidir.

İştirake sermaye koyma borcunun belirtilmesi ilkesi: İştiraklere taahhüt

edilen sermaye bütün olarak muhasebeleştirilmeli, ödenmiş kısım taahhütten düşülmelidir. Böylece, iştirakteki payın tamamı ile henüz yerine getirilmemiş yani ödenmemiş sermaye ödeme yükümlülüğünün bilançoya yansıtılması sağlanmış olur.

Duran varlıkları maliyetle değerleme ilkesi: Maddi ve maddi olmayan duran

varlıklar, maliyet değerleri ile değerlenmeli ve kayıtlarda izlenmelidir. Maliyet tutarı, direkt ve endirekt giderlerin tamamından oluşmalıdır.

Hizmet dışı duran varlıkların yeniden belirlenmesi ilkesi: Maddi ve maddi

olmayan duran varlıklar dışında kalan varlıklardan nakden veya maliyete dönüştürülmesi 1 yıldan uzun sürecek; vadeye bağlı alacaklar, gelecek yıllarda kullanılacak stoklar gibi varlıklar saptanarak, dönen varlıklar içindeki ilgili hesaplardan çıkartılmalı ve duran varlıklar içinde ilgili hesaba aktarılmalıdır.

Aktif düzenleyici hesap tutarlarının düşülmesi ilkesi: Amortisman, aktif ile

ilgili karşılık, alacak senetleri reeskontları gibi aktifi düzenleyici hesaplarda yer alan tutarlar, bilançoda ilgili varlık kaleminden indirim şeklinde gösterilmelidir.

b. Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler

Yabancı kaynaklara ilişkin ilkelerin amacı, bunların muhasebe kayıt ve raporların da anlamlı bir şekilde yer almasının sağlanması ve işletmenin mali yapısını belirlemek üzere yapılacak analizlerde, gerçek boyutları ile göz önüne alınmasına olanak sağlamasıdır.

 Borçların tümünün gösterilmesi ilkesi: Tutarları kesin olarak

bilinmeyenler de dahil olmak üzere, işletmenin bütün borçları kaydedilmelidir. Tutarları doğruya yakın tahmin edilemeyenler ise, bilançonun eklerinde belirtilmelidir.

 Kısa – uzun vadeli borç ayırımında 1 yılın ölçüt alınması ilkesi:

izleyen 1 yıllık süre içinde ödenecek olanlar kısa vadeli, 1 yıldan uzun vadede ödenecek olanlar ise uzun vadeli olarak kabul edilmelidir.

 Borçların özelliklerine göre ayrılması ilkesi: Senetli ve senetsiz borçlar,

ödenecek vergiler, personele, ortaklara, iştiraklere olan borçlar, ayrı ayrı hesaplarda izlenmelidir.

 Ödenmesi koşula bağlı borçların ödenmesi ilkesi: Ödenmesi bazı

koşullara bağlı borçlar hakkında bilanço ayrıntılı bilgi vermelidir.

c. Özkaynaklara İlişkin İlkeler

Özkaynaklara ilişkin ilkelerin amacı, özkaynak öğelerinin anlamlı ve farklı dönemlerde oluşan değişiklikleri ortaya koyacak şekilde, kayıt ve rapor edilmesini sağlamaktır.

 Sermaye paylarının özelliklerine göre belirtilmesi ilkesi: Sermaye, eğer

farklı özellikleri olan paylardan oluşuyorsa, “Sermaye” hesabı her pay grubunun haklarını, kar veya tasfiye paylarının dağıtımındaki önceliklerini ve diğer önemli özellikleri yansıtacak biçimde düzenlenmesidir.

 Azalan özkaynağın belirtilmesi ilkesi: Zarar veya başka bir nedenle

oluşan sermaye azalışı, hem dönemsel hem de kümülatif olarak kaydedilmeli ve izlenmelidir.

 Karın dağıtılabileceğinin varsayılması ilkesi: Dağıtılmamış karların,

dağıtımı yasa veya sözleşme ile sınırlı olmadıkça, her zaman dağıtılabileceği varsayılmalı ve bu varsayım, finansal tabloların analizinde dikkate alınmalıdır.

 Yeniden değerleme artışlarının ayrı gösterilmesi ilkesi: Amortismana

tabi varlıkların yeniden değerlemeye tabi tutulması durumunda, oluşan değer artışları, özkaynaklar arasında, ayrı bir özkaynak unsuru olarak belirtilmelidir.