Birinci Adnan Menderes hükümeti daha yolun başında sıkıntılarla karşılaştı. Hükümet programının üzerinden yeni kurulan hükümete ağır eleştirilerde bulunan ve destek vermeyen parti içindeki muhalefete birde kabinede yer bulamayan isimler eklenmiştir. Halkın desteği ile iktidara gelmiş olmanın verdiği hırsla çalışmaya başlayan Başbakan Adnan Menderes, kısa sürede bekleneni vermek için bütün faaliyetleri kendi bilgisi dâhilinde yürütülmesini istiyordu. Bundan dolayı bakanların yaptığı her işe karışır olmuştu. Bu müdahaleyi kendilerine güvensizlik duyulduğu için yapıldığını düşünen iki bakan kabineden istifa etmişlerdi. Kabinede yaşanan istifalara tepkilerin önlenmesi için muhalefet eleştirilmiştir. Adnan Menderes’in hedeflediği en büyük görev yeni hükümetin halktan aldığı destek rüzgârının tersine dönmemesini sağlamaktı.
Muhalefet cephesinde ise hala 1950 seçimlerinde alınan yenilginin nedenleri üzerinde duruluyordu. CHP genel seçimlerde alınan yenilginin nedenini halkın uzun iktidar döneminden sıkıldığını ve kendilerini dinlendirdiğini düşünmüşlerdi. Fakat halk seçimlerden sonra hata yaptıklarını anlamış ve yerel seçimlerde telafi edileceğini planlıyorlardı. Bu ihtimali ortadan kaldırmak için Adnan Menderes hükümeti tarafından halkı memnun edecek küçük ama etkili icraatlar yapılmıştı. Arapça ezan yasağı kaldırılmış, halkın şikâyet ettiği idari amirler değiştirilmiş, genel af kanunu çıkarılmış ve şeker fiyatlarında indirime gidilmişti. Halk bu durumdan son derece memnundu ki kısa dönemde yapılabilecek en cazip icraatlar gerçekleştirilmişti. Bu çabaların sonucunun alındığı seçimlerden ilki ara seçimlerdi. Fakat hükümet hem bu seçimin Meclis’in sandalye dağılımına çok etki yapmayacak olması hem de seçimlerin ekonomiye yük getireceği gerekçesi ile ileri bir tarihe
371
Cumhurbaşkanı Celal Bayar Menderes’i ikna için mektup yazmıştı. Bunun üzerine istifadan vazgeçen Menderes Maliye Bakanı Halil Ayan’ın istifasının ardından hükümet güvenoyu almasına rağmen istifa etmişti. Bk. Celal Bayar, Başvekilim Adnan Menderes, s.206; Mecliste yapılan güven oylamasında ise 433 milletvekilinden, 58 red oyuna karşı, 375 evet oyu almıştır. Bk. TBMM Tutanak
ertelemişti. Ara seçimlerin ertelenmesine rağmen yerel seçimler tam zamanında yapılmıştı. Çünkü iktidar muhtar ve belediye seçimleri ile otoritesini yerel yönetimler üzerinde de kurmak istiyordu.
Yerel seçimlerin ilki Muhtar seçimleri yapılmıştı. İktidar bu seçimleri kazanmasına rağmen beklediği oranda destek alamaması endişelere neden olmuştur. Muhtar seçimlerinde bekleneni alamayan iktidar Belediye seçimlerine daha fazla önem vererek propaganda döneminin hareketli geçmesini sağlamıştır. Bu seçimlerin yapılmasının ardından Demokrat Parti beklediği desteği bulmuştu. Yerel yönetimlerin en önemli basamağı olan 600 Belediyenin 550’sini kazanmıştı. Tek parti döneminde yapılan CHP Belediyelerin çoğu iktidarın eline geçmişti. Yerel seçimlerin son halkası İl Genel Meclis seçimlerinde de iktidar partisi halkın büyük desteğini almıştı.
Demokrat Parti bu başarılı seçimlere rağmen, durumun tersine dönmesinden korkuyordu. İktidar askerin yönetime el koymasından ve CHP’yi tekrar iş başına getirmesinden korkuyordu. Çünkü daha tam otoritesini sağlayamamış olması bu korkunun nedenidir. Bu düşünceler, iktidarı endişelenirken bir Albay’ın Adnan Menderes’e yaptığı ihbar biranda gündemi sarmıştı. Bu ihbar DP iktidarına göstermiştir ki kendi iktidarına ortak çıkabilecek mevkilerin değişmesi gerekliydi. Hükümet ani değişiklikler ile üst kadroyu tamamen değiştirmişti. Askeri kadroda yapılan değişikliğin ardından en büyük korkusu olan yönetime el konması mevzusunu bu şekilde halletmiş oldu. Ardından tek parti zihniyetinin elemanları olarak gördüğü bürokraside de köklü değişiklikler yapmıştı. Giderek otoritesini kuran Demokrat Parti, İsmet İnönü ve yönetimindeki CHP’ e üzerindeki etkisini artırdı. Mecliste iktidar ve muhalefet arasında ilişkiler daha da soğuklaşmış, hatta CHP’li vekillere oturumu terk ettirecek kadar büyük olaylar yaşanmıştı. Buna rağmen Demokrat Parti teşkilatları iktidarın yeterince muhalefetin üzerine gitmediğini düşünüyordu. Bu gerginlikler sırasında Diyarbakır milletvekili teşkilatın baskısına dayanamayarak istifa etmişti372
.
372
Birinci Adnan Menderes hükümetinin istifasına kadar olan süreçte sağladığı kazançların başında kendine olan güveninin artması olmuştu. İktidarın il yılında yaşanan tedirginlikler ortadan kaldırılmıştı. Seçimlerden sonra ilan edilen devr-i sabık yaratmayacağız politikaları da sorgulanır hale gelmişti. Artık milletvekilleri arasında ve teşkilatlarda devr-i sabık yaratmama politikasından vazgeçilmesi gerektiği konuşuluyordu. Hükümet ise yavaş yavaş attığı adımlar ve muhalefet hakkındaki söylemleri ile bu politikadan vazgeçeceğini belli ediyordu. Çünkü Adnan Menderes CHP’ye olan hesabın daha yeni iktidara gelen hükümetin yapamayacağını biliyordu. Otoritesini sağlamlaştırılmasının ardından muhalefetin üzerinde daha kendine güvenle gitme isteği ortaya çıkmıştı. İlk hükümet görevini yerine getirmiş önemli kararlar almıştı. Fakat bu zorlu süreç çok fazla yıpratıcı olmuştu. Ayrıca muhalefet ile ilgili çıkarılması düşünülen kanunlar yüzünden Celal Bayar’la ters düşmesine neden olmuştu. Bu yüzden daha fazla yıpranmamak için birinci Menderes hükümeti 8 Ocak 1951 günü ilk dönemini kapatmıştır.
Hükümetin istifasını Erzurum seyahatinde öğrenen Rıfkı Salim Burçak ise bu durumla ilgili hatıralarında şu anekdotu anlatmaktadır; “TBMM, bütçenin
kabulünden sonra, kış tatiline girmişti. Ben de Erzurum’un Rus işgalinden kurtuluşunun otuz üçüncü yıl dönümü törenlerinde bulunmak üzere Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri ile berber trene çıkmıştım… Tren 9 Mart günü Sivas’a geldiği zaman kabinenin o sabah istifa etmiş olduğunu, Tevfik İleri’yi karşılamak üzere istasyona gelenlerden öğrendik.” diyerek bu istifanın çok ani olduğunu belirtmiştir.
Trene hükümetin Bakanı olarak binen Tevfik İleri, Erzurum’a indiğinde kabinenin istifasını öğrenmişti373
.
373