Belediyelerde Stratejik Planlamanın Hukuki Çerçevesi

24 Aralık 2003 tarih ve 25326 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan 5018 sayılı Kanun ile kamu idarelerine kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe iliĢkin misyon ve vizyonlarını oluĢturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiĢ olan göstergeler doğrultusunda ölçmek ve uygulamanın izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlama görevi verilmiĢtir (Gürer, 2006: 101).

5018 sayılı kanunda stratejik plan “kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçülerini bunlara ulaĢmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren plan” olarak ifade edilmiĢtir (Madde: 3).

Yine aynı kanunun 9. Maddesi‟nin birinci fıkrasında “kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe iliĢkin misyon ve vizyonlarını oluĢturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiĢ olan göstergeler doğrultusunda ölçmek ve bu

70

sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlarlar”; ibaresi yer almıĢtır. Bu madde ile geçmiĢ yönelimli, girdi odaklı yönetim anlayıĢı terk edilerek; gelecek yönelimli, amaçlara odaklanmıĢ bir yönetim anlayıĢı benimsenmiĢtir.

Bazı kamu kurum ve kuruluĢları stratejik plan hazırlama hususunda yükümlü tutulmamıĢtır. Bu konuda Çevik, ilgili mevzuatı eleĢtirel bir bakıĢ açısı ortaya koymuĢtur.

Stratejik plan hazırlama konusunda yükümlü oldukları hizmetlerin hassasiyeti gibi anlaĢılamayan nedenlerle Milli Savunma Bakanlığı, DıĢiĢleri Bakanlığı, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, MĠT MüsteĢarlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı‟nın stratejik plan hazırlaması zorunlu değildir (Çevik, 2010: 151).

Ayrıca 5018 sayılı kanun, kamu idarelerine kamu hizmetlerinin istenilen düzeyde ve kalitede sunulabilmesi için, bütçeleri ile program ve proje bazında kaynak tahsislerini; stratejik planlarına, yıllık amaç ve hedefleri ile performans göstergelerine dayandırma zorunluluğu getirmiĢ; stratejik plan hazırlamakla yükümlü olacak kamu idarelerinin ve stratejik planlama sürecine iliĢkin takvimin tespitine, stratejik planların kalkınma planı ve programlarına iliĢkilendirilmesine yönelik usul ve esasları belirlemede DPT yetkilendirilmiĢtir (Madde: 9).

DPT tarafından hazırlanan 26.05.2006 tarihli “Kamu Ġdarelerinde Stratejik Planlamaya ĠliĢin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile stratejik planlama sürecine iliĢkin takvimin tespitine ve stratejik planların kalkınma planı ve programlarla iliĢkilendirilmesine yönelik usul ve esaslar belirlenmiĢtir (Nohutçu, 2008: 111).

Yine 5018 sayılı kanunun 9. maddesi, kamu idarelerinin bütçelerini; stratejik planlarda yer alan misyon, vizyon, stratejik amaç ve hedeflere uyumlu ve performans esasına dayalı olarak hazırlayacaklarını belirtmiĢ, bütçelerin stratejik planlara uyumluluğu ile performans esaslı bütçelemeye iliĢkin diğer hususları belirleme konusunda yetki ve sorumluluğu Maliye Bakanlığı uhdesine bırakmıĢtır. Maliye Bakanlığı, DPT ve ilgili kamu idaresi tarafından birlikte tespit edilecek olan performans göstergeleri,

71

kuruluĢların bütçelerinde yer alacağı, performans denetiminin bu göstergeler çerçevesinde gerçekleĢtirileceği ayrıca aynı maddede belirtilmiĢtir.

Üst yöneticiler, idarelerin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasında, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli Ģekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımın önlenmesinden, mali yönetim ve kontrol sisteminin iĢleyiĢinin gözetilmesi, izlenmesi ve bahsi geçen kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden bakana; yerel yönetimlerin ise, meclislerine karĢı sorumlu olacağını ifade etmiĢtir (Kanun No: 5018; Madde: 11).

Son dönem reformları kapsamında il özel idareleri ve belediyeler yeniden yapılandırılmıĢ ve yerel yönetimlere de stratejik plan yapma zorunluluğu getirilmiĢtir (Canpolat, 2010: 8). 5393 sayılı kanunda belediye meclisinin görev ve yetkileri kapsamında stratejik planı görüĢmek ve kabul etmek hükmü yer almıĢtır (Madde: 18). Ayrıca belediye encümeninin stratejik plan ve yıllık çalıĢma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip belediye meclisine görüĢ bildirmesi, görev ve yetkilerini düzenleyen maddede ele alınmıĢtır (Madde: 34).

5393 sayılı kanun belediye baĢkanının görev ve yetkileri içinde belediyeyi stratejik plana uygun olarak yönetmeyi, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluĢturmayı, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamayı, uygulamayı, izlemeyi ve değerlendirmeyi bunlarla ilgili rapor hazırlayarak meclise sunmayı saymıĢtır (Madde: 38). Yine belediye baĢkanının mahalli idareler genel seçimlerinden itibaren altı ay içinde; kalkınma planı ve programı ile varsa bölge planına uygun olarak stratejik plan ve ilgili olduğu yılbaĢından önce de yıllık performans planını hazırlamakla mükellef olduğu; stratejik planın, üniversiteler, meslek odaları ve sivil toplum örgütlerinin görüĢleri alınarak hazırlanacağı, nüfusu 50.000‟in altında olan belediyelerin stratejik plan yapma zorunluluğunun bulunmadığı, stratejik plan ve performans programının bütçenin hazırlanmasına esas teĢkil edeceği ve belediye meclisince bütçeden önce görüĢülerek kabul edileceği hükme bağlanmıĢtır (Kanun No: 5393, Madde: 41).

72

5216 sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu da; büyükĢehir belediyesinin görev, yetki ve sorumluluklarını saymıĢ ve burada yetki ve sorumluluk sınırları içinde kalan ilçe belediyelerinin görüĢlerini alarak büyükĢehir belediyesinin stratejik planını, yıllık hedeflerini, yatırım programlarını ve bunlara uygun olarak bütçesini hazırlamasını emretmiĢtir (Madde: 7). 5216 sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu, büyükĢehir belediye baĢkanının görev ve yetkilerini düzenlemiĢ, burada belediyeyi stratejik plana uygun yönetmeyi, belediye yönetiminin kurumsal stratejilerini oluĢturmayı, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi hazırlamayı ve uygulamayı, bunlarla ilgili raporlar hazırlayıp meclise sunmayı zorunlu koĢmuĢtur (Madde: 18).