Belediye Hizmetlerinin Özellikleri

Kamu hizmetlerinin kapsamı ve nitelikleri, bölgede yaşayan halkın ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yasama organı tarafından belirlenir. Yukarıda değinildiği gibi toplumsal yaşamın gerektirdiği ve kamu gücü tarafından karşılanan sürekli ve düzenli hizmetler, niteliğine uygun olarak kamu hizmeti olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda kamu hizmetlerinin temel özellikleri, hizmet sunumunun eşit olarak yapılması, vatandaşların ortak ihtiyaçlarını karşılamak için düzenli ve sürekli çalışması, faydalanıcılardan gelir talep edilmemesi, bölünememesi ve kişiselleştirilememesidir (Şat, 2000: 5). Belediye hizmetleri yerel nitelikte bir kamu hizmeti olup üretim ve sunumu belediye sınırları içerisindeki paydaşların tamamını ilgilendirmekteir (Erkip, 1997: 356). Belediyelerin sınırları içerisindeki bütün paydaşları ilgilendirmesinden dolayı belediyelerin gücünün ötesinde yatırım ve teknik uzmanlık gerektiren hizmetlerin sunulmasında bölgesel ya da ulusal düzeyde koordinasyonu gerekli kılmaktadır (Özdenkoş, 1999: 85). Belediye hizmetleri niteliği itibariyle çeşitli özelliklere sahiptir.

1.6.2.1 Belediyeler Tarafından Yürütülecek Hizmetlerin Belirlenmesi

Yerel olarak verilen hizmet türlerinin yerel birimlerce karşılanması, aslında hizmet açısından vatandaşa yakın olma prensibi yani yerellik ilkesi ile belirlenmektedir. Yerel alanlara verilen hizmet sunumlarının yine yerel yönetim birimleri tarafından yerine getirilmesi genellikle uygun görülmektedir. Yerel yönetimler yani belediyeler, vatandaşların kararlara katılımlarının en kolay ve en yakın olduğu birimlerdir. Bu anlamda ulaşılabilir birer yönetim birimleri olan belediyelere bırakılacak kamu hizmetlerinin belirlenmesinde şu kriterler göz önünde tutulmalıdır (Özdenkoş, 1999: 85; Kaya, 1992: 64):

• Yerel özellikte bulunan ve bilhassa yerel alanlarda yaşayan vatandaşların müşterek ihtiyaçlarının giderilmesini sağlayan,

• Yerel halkın katılım göstermesini sağlayan veya bu katılımı her zaman kabul etmeye eğilimli olan,

• Yerel idare biriminin gücünü aşacak şekilde büyük yatırımları veya özel teknik uzmanlığı gerektirmeyen,

• Yerel yönetim birimlerince yönetilmesinde verilen hizmetlerin etkin olması ve rasyonel kaynak kullanımı sağlayan, kamu hizmetlerinin yürütülmesi ve yönetilmesi sorululuğu yerel birimlere verilmelidir

1.6.2.2 Belediye Hizmetinin Özel veya Genel Olması

Yerel mal ve hizmetleri özellikle yerel yönetim birimlerince yani belediyeler tarafından sağlanabileceği gibi, yukarıda sayılan hizmet türlerinin özellikleri ve kanunlarda temelini bulan belli başlı sebeplerle ekonomik iştirakler, özel işletmeler ya da sivil toplum kuruluşlarınca da yapılabilir (Vural, 2007: 15).

Belediyeler talep edenlerine daha iyi hizmet sunmak için farklı tüketici gruplarını da dikkate almak zorundadır. Hizmet talep edenlerine eşit hizmet sunmak amacıyla kamu hizmeti götüren belediyelerin, farklı vatandaş (müşteri) grupları için farklı değer oluşturması beklenmektedir. Bu amaçla vatandaşın beklentileri, hizmetin çeşitliliği ve fiyat farklılaşması gibi alternatifler geliştirmek suretiyle karşılanabilir (Kara ve Gürcü, 2010: 81; Sarıyer, 2008: 183).

1.6.2.3 Belediye Hizmetinin Ücretli veya Ücretsiz Olması

Yerel devlet hizmet türlerinin bir bölümü çok fazla kaynak ve teknik donanım zorunluluğu bulunan hizmet türleridir. Bu duruma örnek olarak, toplu taşıma, çöplerin toplanması, elektrik ve doğalgaz dağıtımı, kanalizasyon, itfaiye hizmetleri verilebilir. Bu hizmet türlerinin finansmanı, genel olarak kullanıcılar tarafından ödemesi yapılan ücretler ile elde edilir. Bu gruba giren hizmet türlerinin verilmesi belediye yönetimince sağlanabildiği gibi, özel işletmelere de devredilebilir. Yerel alanlarda sunulan hizmet türlerinin bir kısmı ise, sosyal ve kültürel hizmet türleridir. Kütüphane hizmetleri, spor merkezleri veya ücretsiz kurslar gibi bu gruba giren hizmet sunumlarının finansmanında kullanıcı bireylerden ücret ya kısmen alınır veya alınmaz. Belediye hizmetlerinden ücretsiz olarak sunulması sosyal hukuk devletinin önemli gereklerinden biridir (Karkın, 2003: 14). Hizmetlerin fiyatı, özel mal ve hizmetlerde olduğu gibi piyasa koşullarına göre belirlenmemektedir. Genel nitelikteki belediye hizmetlerinin ücretlendirilmemesi esas olmakla birlikte; özellikle bölünebilen ve

kişiselleştirilebilen hizmetlerinin belirli bir bedel karşılığı sağlanması mümkün olmaktadır (Ener ve Demircan, 2008: 64).

1.6.2.4 Belediye Hizmetinin Sunuluş Yerlerinin Sabit veya Değişken Olması

Hizmetlerin sunumu sırasında özel sektörden veya sivil toplum kuruluşlarından yararlanabilir, fakat bu hizmet türlerinin kar oranı az olduğundan ve ölçek ekonomsi gerekliliği nedeniyle özel işletmeler tarafından pek tercih edilmemektedir. Yerel hizmet türlerinin vatandaşa en yakın ünitelerince sunumunun yapılması bu hizmet türlerinin daha etkili ve verimli biçimde sunumunun yapılacağı fikrinden kaynaklanmaktadır. Yerel hizmetlerin sunumunu yapanlar ile hizmetten yararlanan kişiler aynı yerde bulunduklarından yerel hizmetlerin ve ihtiyaçların neler olduğunu tespit etmek daha kolaydır. Yerel hizmetlerden bazıları nitelikleri nedeniyle özel işletmeler tarafından üretilmesi gerçekleştirilip sunumu yapılabilir. Önemli olan yerel müşterek gereksinimlerin tespit edilerek; nitelik, standart ve eder seviyesine uyumlu şekilde etkin, verimli, düşük giderle ve vaktinde sağlanmasıdır. Kısacası yerel alanlarda yaşayanlar yönünden hizmet türlerinin kimler yönünden sunumunun yapıldığı daha az önemlidir (Bozlağan, 1998: 33).

1.6.2.5 Belediye Hizmetinin Özelleştirilip Özelleştirilememesi

Özel sektöre devretme yöntemi ile yerel idare birimlerine bırakılan görev veya yükümlülüklerin sürekli devredilmesi söz konu olmamakta yalnızca sunulan hizmetlerin tespit edilen bir süre için devri sağlanmaktadır (Akalın, 1994: 13). Hizmetlerin belirli standartta, hızlı, etkin, verimli, adil, düzenli ve kesintisiz şekilde sunulması her zaman belediyeye aittir. (Uğurlu, 1995: 50).

Yerel hizmet türlerinin özel sektöre devredilmesinin birden fazla sebebi bulunmaktadır. Bu sebeplerden ilki, yönetimin işlevlerinin olabildiğince sınırlandırılması ve bu paralelde özel işletmelerin daha fazla yer almasını amaçlayan yaklaşımdır. Bir başka sebep, hizmet türlerinin özel şirketler tarafından yapıldığı zaman, hizmetlerin etkin olmasında ve verimli bulunmasında fazlalaşacağının öngörülmesidir. Bu yaklaşıma göre, benzer ürün ve hizmetlerin özel şirketlerce üretim yapılması durumunda, hem verimli olma ve hem de eder yönünden halka nispeten avantaj sağlayacağı öngörülmektedir (Davis, 2000: 2). Yerelde sunumu yapılan hizmet türlerinin özel işletmelere devredilmesinin bir diğer sebebi ise, şehir

altyapısına yapılan yatırım türlerinin öncelikli olması ve bu yatırım türlerinin özel işletmeler açısından yerine getirilmesi arzusundan ortaya çıkmaktadır (Güler, 2015: 24).

Gerek Büyükşehir Belediye Kanununda gerekse Belediye Kanununda, belediyenin sunduğu hizmetlerin özel sektöre yaptırabileceği belirtilmiştir.

1.6.2.6 Belediye Hizmetlerinde Süreklilik

Kamu hizmetlerinin sürekliliği prensibi gereği karşılanması zorunlu olan belediye hizmetlerinin kesintisiz ve sürekli şekilde sunulması zorunludur (Yücel, 2005: 74). Belediye bu zorunlu olduğu bu hizmetleri sağlarken bu hizmetler sağlamada kullanılan araç-gereç ve binalarının haczedilememesi, hizmet sunumunda farklı alternatiflere yer verilmesi, memurları grev haklarının kısıtlanması hizmetlerin kesintiye uğramasını önlemeye yönelik önlemlerdir (Karkın, 2003: 13).