Yves Behar ve Learning Shoe ve Fuse Shoe

Endüstriyel tasarımın moda tasarımına yaklaşmasını en iyi gösteren örneklerden bir Yves Behar adlı tasarımcı ve onun tasarım ekibidir. Verimli bir tasarımcı olan Yves Behar, ünvan olarak endüstriyel tasarımcıdır, ama yeteneklerini farklı disiplinlerde de kullanmaktadır. Herman Miller, Nike, Toshiba gibi markalara çalışmakla birlikte, Behar’ın San Francisco kökenli tasarım ekibi ‘Fuseproject’, güncel modalar geliştirerek, kendini endüstriyel tasarım dünyasından ayrı bir noktaya taşımıştır. Ekip, Alman ayakkabı markası Birkenstock’un hippie imajını yıkmış, Mini Cooper için Samsonite ve Pumayla yaptıkları işbirlikleri sonunda keyifli araç sürme ayakkabıları ve işlevsel kıyafetler tasarlamıştır.

Behar farklı disiplinler kapsamında pek çok çalışma yapmıştır. Örneğin, Swarovski avizesi ve Toshiba dizüstü bilgisayarı birbirinden çok farklı ürünlerdir. Çalıştıkları ürünler farklı disiplinlere ait olsa da, tasarımcı ve ekibi geliştirdikleri temel felsefe ve metodolojiyle tasarımlarını gerçekleştirmişlerdir. Behar bu durumu şöyle ifade etmektedir:

‘Çapraz polenleme, tecrübe kazandığımız çeşitli alanlardan çaprazlama ilham aldığımız anlamına gelmektedir. Tasarımcılar, bir metodoloji veya bakış açısıyla herhangi bir mücadeleyi kazanabilirler. Bununla birlikte, ölçek, işlevsellik, teknoloji ve üretim yöntemleri değişik projelere uyarlanabilir. Tek temel felsefe, dokunduğumuz her şeye stil uyarlamaktan ziyade, yaklaşımımızın konunun kapsamına yönelik ve metodolojimizin de içerikler ve fikirler inşa etme üzerine olması durumudur’ (Behar, 2006)

Görüldüğü gibi Behar, bir endüstri ürünleri tasarımcısı yaklaşımıyla geliştirmiş olduğu metodolojiyle farklı disiplinlere ait tasarımlar yapmaktadır. Behar, ölçek, işlevsellik, teknoloji ve üretim yöntemleri gibi kriterlerden oluşan bu metodoloji ve yaklaşımını, moda alanında yaptığı tasarımlara da uyarlamıştır. Kıyafet, ayakkabı gibi ürünlerin tasarımlarında sadece stilistik tasarım çalışmaları yapmaktan öteye geçmiştir.

Şekil 7.16 ‘Fuseskin’ (Fuseproject, 2006)

Örneğin Şekil 7.15’te görülen, tasarımcının moda alanında Lutz and Patmos için yaptığı kaşmir rüzgar tutucular (windbreaker) ve Birkenstock için yaptığı neon takunyaların hem tasarım değerleri yüksek hem de işlevsellikleri ön plandadır. Tasarımcı, endüstriyel tasarımın eski dünyasında modanın hoş karşılanmayan bir kelime olduğunu fakat kendisi bunun tam tersini düşündüğünü belirtmektedir.

Tasarımcı moda ve ürün fikrini birleştiren kavramları oluşturarak giyim üretimi de yapmaktadır. Şekil 7.16’da görülen ‘Fuseskin’, tasarımcının ekibiyle birlikte geliştirmiş olduğu kıyafet tasarımlarına örnektir. Bu kıyafet, ayak giyimini de içererek bütün vücudu kaplayan tek parça bir giysidir. Behar’ın tasarım felsefesinde konforun da çok önemli bir yeri vardır. Örneğin, tasarladığı sporla ilgili bir kıyafetin hem çok teknik, hem de giymekten keyif alınacak bir kıyafet olduğunu belirtmektedir.

Görüldüğü gibi, Behar’ın tasarım yaklaşımı, bir endüstriyel tasarımcı olarak, moda alanına girmiş olmakla birlikte tasarladığı ürünün – bu ürün kıyafet olsa bile- işlevini ve teknik özelliklerini göz önünde bulundurmak olmuştur. Tasarımcı bu yaklaşımını ayakkabı tasarımlarına da yansıtmıştır. Behar’ın San Francisco Modern Sanatlar müzesinde 2005 yılı için tasarladığı ayakkabıların isimleri ‘Learning Shoe’ (öğrenen ayakkabı) ve ‘Fuse Shoe’ dur. Yenilikçi ayakkabı tasarımı ve son beş yılın teknolojisine vitrinlik yapan bu sergi geleceğe dair olası kavramsal gelişmeleri de göstermiştir.

Şekil 7.17 : ‘Learning Shoe’ (Lovegroove, 2002)

Şekil 7.17’de görülen ‘Learning Shoe’, giyenin bilgilerini işleyip aşınmayı ve yanlış duruşu önlemek amacıyla bireyin basınç noktalarına uymak için sertleşip veya

yumuşamaktadır. Tabana gömülü olan yumuşak malzeme ve bir mikro – işlemci giyenin alışkanlılarına göre reaksiyona girmektedir. İşlemci, aynı zamanda, bu ayrıntıları üreticiye geri gönderir. Böylelikle, tamamen müşteriye özgü bir kreasyon oluşturulabilmektedir. Günümüzdeki ayakkabıların çoğu, geri dönüşümü zor hale getiren çeşitlilikte malzemelerden oluşur. Bu durumun tam aksine, yeni milenyum için tasarlanmış olan Behar’ın ayakkabısı tek çeşit geri dönüşümlü malzemeden yapılmıştır (Lovegrove, 2002).

Behar, bu projede, ayakkabı tasarımına yaklaşımında bir ‘endüstri ürünleri tasarımcısının yaklaşımında’ olduğu gibi, teknolojiyi günlük hayata uyarlama ve insanların yararına kullanma kaygıları gütmüştür. Ayakkabının kullanıma dair işlevlerine yenilikçi bir yaklaşım getirmiştir. Bu tasarımın en önemli amaçlarından biri giyenin yanlış duruşunu önlemektir. Yani giyenin ayak ve beden sağlığını korumaya yönelik bir amacı vardır. Bu tasarımın bir diğer yönü de çevreye zarar vermemek için geri dönüşümlü malzemeden yapılmış olmasıdır. Dolayısıyla Behar’ın ayakkabı tasarımına yaklaşımında insana ve çevreye yararlı olmak ön plandadır.

Behar’ın ayakkabı tasarımında bir başka yenilikçi çalışması ise ‘Fuse Shoe’dur. Şekil 7.19’da görülen ‘Fuse Shoe’, bir doğu ve batı sentezidir. Japonların terlik çorap birleşimi ‘tabi’siyle spor ayakkabının birleşimidir. Hem içerde, hem dışarıda giymek için tasarlanmıştır. Koruyucu bir dış tabaka, hem dış koşullara hem de vücut sıcaklığına karşılık vermektedir. İç kısımdaki pamuklu çorap ise evin içinde yayılıp oturmak için düşünülmüştür (Lovegrove, 2002).

Behar, bu projesinde de, ayakkabının kullanım işlevine odaklanmıştır. Ayakkabının hem iç mekanlarda hem dış mekanlarda kullanılma imkanını sağlayan ‘Fuse Shoe’ ayakkabının kullanım işlevine bir yenilik getirmiştir. Yves Behar ‘Fuse Shoe’ tasarımında Japonların geleneksel ayakkabısından esinlenmiştir. Fakat bu esinlenme sadece stilistik bir ayakkabı tasarım çalışması olmamıştır. Tasarımcı hem içerde hem de dışarıda giyilebilecek iki tabakadan oluşan bir çorap – ayakkabı tasarlamıştır. Yani tasarımcı ayakkabı tasarımına olan yaklaşımında, ayakkabıyı bağlamı içinde ele almış, insanların ayakkabı giyimi ile ilgili alışkanlıklarını gözden geçirmiş, insanların ayakkabı kullanımına dair fayda ve yenilik getirmeyi amaçlamıştır.

Şekil 7.19 : Ayakkabılar, Yves Behar (Fuseproject, 2006)

Şekil 7.19’da görüldüğü gibi, Behar’ın ‘Fuse Shoe’ ve ‘Learning Shoe’ dışında da tasarladığı ayakkabılar vardır. Bu ayakkabılar, ayakkabının temel kullanım işlevini

verimli bir şekilde yerine getiren, ayak için uygun ergonomi ve anatomiye sahip ayakkabılardır. Behar’ın ayakkabı tasarımlarında genelde sade ve rafine bir estetik hakimdir.