Baskı Gruplarının Olumlu - Olumsuz Yanları ve Ortak Özellikleri

Baskı grupları temsil ettikleri menfaatleri savunmak gayretleri esnasında devlet mekanizmasını bu konular hakkında aydınlatmak suretiyle, aynı zamanda bir kamu hizmeti görmektedirler. Gerçekten baskı grupları, çoğulcu demokratik bir devlet yapısında paha biçilmez bir öneme sahiptirler (Abadan,1959:241).

Baskı gruplarının demokrasiye katkısı çok tartışılan bir konu olmasına rağmen üzerinde ittifak sağlanmış değildir. Baskı gruplarını demokrasinin gelişmesinde vazgeçilmez bir güç olarak görenler olduğu gibi, bu grupların demokrasiyi işleyemez, yozlaştıran ve tehlikeye sokan kurumlar olduğunu ileri süren düşünceler de vardır (Daver,1993:249). Bütün bu tartışmalara rağmen gerçek şudur ki; devletin siyasi yapısı ne olursa olsun sosyal yaşamın içinde var olan kurumlar olmasıdır. Baskı gruplarının genellikle özel menfaatler sağladıkları gerekçesiyle faaliyetleri pek hoş karşılanmamaktadır. Ancak baskı grupları iyi irdelendiğinde demokrasinin gelişiminde büyük bir öneme sahip oldukları görülecektir.

Baskı Gruplarının Olumlu Yanları

Abadan, devlet siyasetinin var oluş ve işleyişini bir üçgene benzeterek, bir köşesinde yasama organı, bir köşesinde yürütme organı, diğer köşesinde ise baskı gruplarını yerleştirmiştir. Bu üçgendeki baskı gruplarının rolünün ise yalnızca olumsuz olmadığını belirtmektedir. Baskı gruplarının özel çıkarlarını elde edip, korumak için hiçbir fedakarlıktan kaçınmaz iken, aynı zamanda devlet mekanizmalarını bu konuda bilgilendirerek aynı zamanda kamu hizmeti gördüklerini ileri sürmüştür (Abadan,1956:241).

Günümüz müdahaleci devlet anlayışı nedeniyle devletler, sosyal ve ekonomik hayatın birçok alanına girmiş bulunmaktadır. Devlet müdahale ettiği her alanda karşısında bir veya birden fazla baskı bulmaktadır. Müdahale edilen alanlar teknikleştikçe ise devletin işi zorlaşmaktadır. Đşte bu durumda devletin yardımına baskı grupları yetişmekte ve teknik konularda kamu bürokrasisini aydınlatmaktadır. Ayrıca yasama organı üyeleri için baskı grubu temsilcilerini dinlemek bazen kitap, rapor ve gazete okumaktan daha çok fayda sağlayabilmektedir (Aybay,1962:279-280)

Baskı grupları, toplumun değişik kesimlerinin taleplerini ilgili kurumlara iletme fonksiyonu da üstlendiği için siyasi mekanizmanın işleyişini kolaylaştırmaktadır (Turan,1987:151). Baskı gruplarının siyasi temsilde seçim sonucunda oluşan boşlukları doldurucu bir fonksiyonu olduğu ileri sürülmektedir. Bazen seçim sonuçlarında temsilde boşluklar ortaya çıkabilmektedir. Đşte bu boşlukların doldurulması baskı grupları tarafından yerine getirilmektedir. Çünkü temsil edilemeyenler baskı grupları aracılığıyla taleplerinin siyasi mekanizmaya iletebilmiş olmaktadırlar (Aybay,1962:280).

Baskı gruplarının demokratik hayatın gelişimi ve siyasi katılımın artmasına olan katkılarının yanında toplumda şiddetli çatışmaların ortaya çıkmasını da engellemektedir. Şöyle ki; baskı gruplarının varlığı, siyasal pazarlığı ve uzlaşmayı çoğu kez kolaylaştırmaktadır. Baskı grupları olmadan sadece siyasi parti prensipleriyle hareket etmek, çoğunluk baskısına yol açabilir ve temel anlaşma sağlanamaz. Baskı gruplarının siyasi partiler arasında aracılık yaptığı bir düzende zıt çıkarları uzlaştırmak daha kolay olmaktadır (Daver,1993:249).

Bazı baskı gruplarının, temel hak ve hürriyetlerin korunup geliştirilmesinde de aktif rol aldıkları unutulmamalıdır. Baskı gruplarının devlet ve birey arasındaki boşluğun doldurulmasındaki önemli işlevi de yadsınamaz. Organize olabilen sosyal gruplar, toplumsal refahın, ekonomik gelişmenin ve demokrasinin gelişiminde etkisi büyüktür. Baskı grupları, toplumsal bütünleşmenin, uzlaşının ve iş bölümünün gelişmesinde de çok büyük rol sahibidir (Erkan,1992:58-59).

Baskı Gruplarının Olumsuz Yanları

Baskı gruplarının siyasi hayat üzerindeki etki derecelerinin ölçüsü birçok tartışmalara neden olmuştur. Bu tartışmalar sonucunda baskı gruplarının siyasi hayatta büyük etkilerinin olduğu gerçeği ortaya çıkmıştır.

Baskı gruplarının kendi üyelerinin çıkarlarını korumaya çalışırken yaptıkları faaliyetler her zaman kamunun faydasına olmayabilir. Kısaca baskı grupları kendi menfaatlerini maksimize ederken, toplumun çıkarlarını göz ardı edebilmektedir.

Baskı gruplarının hukuk dışı sosyal kuvvetler olarak kendi hallerine bırakılması siyasi hayatta çok büyük karmaşalara yol açar. Bu durum ise, devletin gücünün zayıflamasına neden olabilir. .Baskı gruplarını hukuk kuralları içinde kalarak hareket etmelerini sağlamak -ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olsa da- bir hayli güçtür (Duvarger,1993:70-73).

Rekabetin hukuksal olarak düzenlenmediği durumlarda maddi amaçlı baskı gruplarının ekonominin işleyişini olumsuz etkileyeceği de ileri sürülmektedir. Çünkü baskı grupları, grup anarşisi tehlikesi yaratan, engelleyici güç odakları olarak ta tanımlanmaktadır (Erkan,1992:94).

Sonuçta, baskı gruplarının olumlu katkılarının yanında olumsuz yönleri de bulunmasına rağmen, demokrasinin katılımcılık özelliğini artırması bakımından özellikle gelişmiş ülkelerde vazgeçilmez demokratik kitle örgütleri olarak önemli işlevler üstlenmektedir. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde de baskı grupları, toplumun örgütlenme özgürlükleri kısıtlandığı için, haksız birtakım uygulamalara yol açmakla birlikte siyasal hayata yaptığı olumlu katkılar yanında, sosyal ve kültürel gelişmeler açısından da önem arz etmektedirler. Ancak baskı grupları, yapmış oldukları faaliyetlerle kamu çıkarını engellememeleri gerekmektedir. Bir sınıf ya da grubun tahakkümünün oluşmaması için azami dikkat gösterilmelidir. Bu olumsuzlukları engellemek için ise demokratik ülkelerde olduğu gibi birtakım yasal düzenlemeler yapılarak, baskı gruplarının hukuk düzeni içinde kalmaları sağlanmalıdır.

Baskı Gruplarının Ortak Özellikleri

Baskı grupları her ne kadar kendi içerisinde farklılıklar gösterse de farklı tür ve yapılarda olsa da bir takım noktalarda benzerlik göstermektedirler. Baskı gruplarının ortak özelliklerini şu şekilde özetleyebiliriz:

Benzer ekonomik ve sosyal menfaatler etrafında birleşirler,

Menfaatlerini gerçekleştirmek için siyasal otoriteler, parlamento ve hükümetler üzerine çeşitli yollardan baskı yaparlar,

Genellikle bilinçli bir şekilde örgütlenmiş ve toplum tarafından kabul edilmiş çoğulcu gruplardır,

Bazıları amaçlarına veya hedeflerine ulaştıktan sonra dağılabilirler,

Đktidara geçmeyi amaçlamazlar, bazen temsilciler bulundurabilirler ama

temsilcilerle ait oldukları gruplar arasında açık ve resmi bir bağ görünmez,
Baskı gruplarının sosyo-ekonomik çıkarları ile ilgili siyasal ve sosyal yapıda

yer alan kurumların kendi lehlerine işlemelerini sağlamaya çalışırken, bu kurumlara kendi görüşlerini destekleyen personelin atanmasını ve çalışmasını sağlarlar,

Modern devletin, toplumsal hayatın hemen her aşaması ile ilgilenmesinin zaman ve ihtisaslaşma açısından mümkün olması nedeni ile baskı grupları devlete, özellikle de kendi alanları açısından bilgi vermek ve aydınlatmak için çaba gösterirler,

Đdari yapının devlet politikasından maksimum yararlanabilmesi için devlet

bürokrasisini etkilemek ve bunu gerçekleştirmek amacı ile idarenin soruşturma, araştırma, bilirkişi gibi komisyonlarına temsilci göndererek sisteme yardımcı olmaya çalışırlar,

Yargı organlarını etkileyerek, idari işlemlere emsal teşkil edebilecek kararların çıkmasını sağlarlar,

Kamuoyunu devamlı olarak aktif durumda tutarak, ona sosyo-ekonomik süreç hakkında en yeni, en sağlam bilgileri vermek, belirli konularda uyarmak, kamuoyunu ve kamu taleplerini siyasal yapıya taşımak ve etkin olmasını sağlamak, bu baskı gruplarının en temel fonksiyonlarından bir başkasıdır. Çünkü durmadan değişen bir siyasi ortamda seçmen, değişen ihtiyaçlarına çözüm getirebilmesi için bir sonraki seçim zamanını beklemeyeceğine göre, baskı grupları kamuoyunun değişen his ve ihtiyaçlarını siyasi ve sosyal yapıya derhal yansıtma görevini de aksatmadan yerine getirmek durumundadır (Duvarger,1993:75-79;Demir ve Acar,2002:369).

BÖLÜM 2: BASKI GRUPLARININ SĐYASĐ KARAR ALMA

SÜRECĐNE ETKĐLERĐ

Çalışmanın ilk bölümünde baskı gruplarının kavramsal boyutu, karar alma süreçlerini etkileyen diğer gruplarla olan benzerlik ve farklılıkları, baskı gruplarının demokrasi ve siyasal katılımın gelişimindeki rolü, baskı gruplarının türleri, işlevleri ve gücünü etkileyen faktörler ile olumlu ve olumsuz yanları ortaya konulmuştur. Bu bölümde ise siyasi karar alma süreci açıklanarak, baskı gruplarının siyasi karar alma sürecini etkileme yöntemleri ve yasama, yürütme, siyasi partiler, yerel yönetimler, bürokrasi ve sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve kitle iletişim araçları ile yargı üzerindeki etkisi Türkiye’deki durum göz önünde bulundurularak incelenecektir.

2.1. Siyasi Karar Alma Süreci ve Siyasi Karar Alma Organları