Basit Usulde Vergilendirilmenin Günümüzdeki Boyutu

1999 tarihinden itibaren basit usulde vergilendirme, götürü usulde vergilendirmenin yerini almıştır. Bu uyguma ile GVK’da ki beyan esası dikkate alınarak, öncesinde belge düzenleme zorunluluğu olmayan mükelleflere bu zorunluluk getirilmiştir. Bu şekilde gerçek gelire de ulaşılabilecektir. Bu düzenleme mükellef üzerinde maddi bir külfet oluşturmamakla birlikte yalnızca ödevler açısından mükelleflere yükümlülük getirmiştir.

Ülkemizde 2007–2011 tarihleri arasında vergi gelirleri, mükellef sayıları ve basit usulün yeri grafikler ve tablolarla açıklanmaya çalışılacaktır.

Tablo 2.5. Merkezi Yönetim Gelir Tahsilatı İçinde Vergi Gelirleri Ve Mükellef Sayıları

(2007 – 2011) (Bin ¨)

2007 2008 2009 2010 2011

GELİRİN ÇEŞİDİ TAHSİLAT TAHSİLAT TAHSİLAT TAHSİLAT TAHSİLAT MERKEZİ YÖNETİM GELİRLERİ 208.906.388 232.067.897 239.778.222 280.183.346 327.272.254 VERGİ GELİRLERİ 171.098.466 189.980.827 196.313.308 235.714.637 284.446.206 — GELİR VERGİSİ 38.061.543 44.430.339 46.018.360 49.385.289 59.884.487 —Beyana Dayanan Gelir Vergisi 1.767.732 2.065.284 2.297.745 2.437.328 3.175.104 —Beyana Dayanan

Gelir Vergisi Mükellef

Sayıları 1.724.366 1.701.865 1.683.308 1.693.316 1.703.754 —Basit Usulde

Gelir Vergisi 198.229 209.870 248.282 271.467 303.079 —Basit Usulde

Gelir Vergisi Mükellef

Sayıları _{762.111 744.188 739.092 728.850 714.693} —KURUMLAR VERGİSİ 15.718.474 18.658.195 20.701.805 22.854.846 29.233.615 DAHİLDE ALINAN MAL VE HİZMET VERGİLERİ 76.040.734 80.710.059 86.456.398 105.616.475 120.381.377 Diğer Vergiler Kaynak: http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_41.xls.htm (10.02.2012)

Yukarıdaki tabloda 2006 ve 2011 yılları arasında merkezi yönetim gelir tahsilatı içinde vergi gelirleri ve mükellef sayıları verilmiştir. 2011 yıllında gelirler içindeki en büyük paya sahip gelir kalemi 284.446.206.000 ¨ ile vergilerdir.

Grafik 2.1. 2011 Vergi Tahsilatı içinde Vergilerin Yüzdelik Dağılım (Bin ¨)

Kaynak: http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_41.xls.htm (10.02.2012)

Grafik 2.1’ de 2011 yılına ait vergi gelirleri içerisinde türleri yüzdelik dağılımlara ayrılarak gösterilmiştir. Buna göre gelir üzerinden alınan gelir vergisi ve kurumlar vergisi sırasıyla %20’lik ve %10’luk paylara sahiplerdir.

59.884.487; 21% 29.233.615; 10% 120.381.377; 43% 74.946.727; 26% GELİR VERGİSİ KURUMLAR VERGİSİ

DAHİLDE ALINAN MAL VE HİZMET VERGİLER ( KDV, ÖTV, vb.) Diğer Vergiler

Grafik 2.2. 2010 Vergi Tahsilatı İçinde Gelir Vergisindeki Yüzdelik Dağılım (Bin ¨)

2.437.328 ; 5% 271.467 ; 1%

45.453.538 ; 92%

1.222.956 ; 2%

Beyana Dayanan Gelir Vergisi Basit Usulde Gelir Vergisi Gelir Vergisi Tevkifatı Gelir Geçici Vergisi

Kaynak: http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_41.xls.htm (10.02.2012)

2010 yılındaki gelir vergisi tahsilatları içindeki yüzdelik dağılımın 2011 yılı ile çok da farklı olmadığı aşağıdaki grafikten anlaşılmaktadır. Miktar olarak beyana dayanan gelir vergisinde artışın olması yüzdelik dağılımda büyük bir artış yaratmamakla birlikte, gelir vergisi tevkifatının paylar içindeki oranı %92’dir.

Grafik 2.3. 2011 Vergi Tahsilatı İçinde Gelir Vergisindeki Yüzdelik Dağılım (Bin ¨)

3.175.104 ; 5% 303.079 ; 1% 54.965.919 ; 92%

1.440.385 ; 2%

Beyana Dayanan Gelir Vergisi

Basit Usulde Gelir Vergisi

Gelir Vergisi Tevkifatı

Gelir Geçici Vergisi

Kaynak: http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_41.xls.htm (10.02.2012)

Yukarıdaki grafikte Türkiye’de 2011 yılında tahsil edilen gelir vergisindeki yüzdelik dağılım gösterilmiştir. Buna göre tevkifat yolu ile tahsil edilen vergiler epey yüksek bir yüzdeye sahip iken, basit usulde vergilendirilen mükelleflerden tahsil edilen vergi miktarı oldukça düşüktür.

Tablo 2.6. Basit Usule Göre Tahsil Edilen Vergilerin Gelir Vergisi İçerisindeki Payı (2006 – 2011) (Bin ¨) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 — GELİR VERGİSİ (1) 31.727.644 38.061.543 44.430.339 46.018.360 49.385.289 59.884.487 —Basit Usulde Gelir Vergisi (2) 167.689 198.229 209.870 248.282 271.467 303.079 Basit Usul İçin

Oranlaması(2/1) 0,005285265 0,005208118 0,004723574 0,005395281 0,00549692 0,00506106 —Beyana Dayanan Gelir Vergisi (3) 1.656.774 1.767.732 2.065.284 2.297.745 2.437.328 3.175.104 Beyana Dayanan Gelir Vergisi Oranlaması (3/1) 0,052218627 0,046444045 0,046483643 0,049931049 0,049353321 0,053020476 Kaynak: http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_41.xls.htm (10.02.2012)

Yukarıda yer alan Tablo 2.6’da basit usulde vergilendirilen mükellefler ile beyana dayanan gelir vergisi mükelleflerinden tahsil edilen vergilerin toplam gelir vergisi tahsilatı içindeki payları oranlanarak sunulmuştur. Buna göre 2011 yılında 59.884.487.000 ¨ olan gelir vergisi tahsilâtının 303.079.000 ¨’si basit usulde vergilendirilen mükelleflerden tahsil edilmiştir. Bu iki rakamı oranladığımızda karşımıza binde 5 lik gibi son derece düşük bir oran çıkmaktadır. Beyana dayanan gelir vergisinde ise bu oran %5 e ulaşmaktadır. Yıllar itibariyle de basit usulde vergilendirilenlerden elde edilen gelirin çok az arttığı görülürken, beyana dayanan gelir vergisinin ise artış hızı daha fazladır. Basit usulde gelir vergisi tahsilatı için 2009 endeksli alındığında 2010’da %9, 2011’de %22 artmış, beyana dayanan gelir vergisi tahsilatı için de 2009 yılı esas alındığında 2010’da %6 ve 2011’de %38 oranında artış görülmektedir.

Tablo 2.7. Basit Usulde Kişi Başına Düşen Tahsil Miktarı (2006–2011) Bin ¨

2006 2007 2008 2009 2010 2011 -Basit Usulde Gelir Vergisi 167.689 198.229 209.870 248.282 271.467 303.079 -Basit Usulde Gelir Vergisi Mükellef Sayıları 775.141 762.111 744.188 739.092 728.850 714.693 Kişi Başına Düşen Tahsil Miktarı 0,21633354 0,2601052 0,282012072 0,335928409 0,372459354 0,4240688 Kaynak: http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_41.xls.htm (10.02.2012)

Tablo 2.7’de basit usulde tahsil edilen vergilerin mükellef sayılarına bölümü ile mükellef başına düşen vergi tahsilatı miktarı bulunmuştur. Bu tabloda basit usulde vergilendirilen sektörler göz ardı edilmekle birlikte 2011 yılında bir basit usul

mükellefinden elde edilen tahsilat 424 ¨ dir. Tahsilat miktarlarının yıllara göre değişimi ise 2007 yılında %20, 2008’de %8, 2009’da %18, 2010’da %11, ve 2011 yılında %13 olarak devamlı bir artış izlemektedir. Bir önceki yıl esas alındığında en fazla artış 2007 yılında gerçekleşmiştir.

ΙIΙ. BÖLÜM

DENİZLİ İLİ MERKEZ İLÇESİNDE ŞEHİRİÇİ YOLCU

TAŞIMACILIĞINDAN ELDE EDİLEN GELİRLERİN TİCARİ

KAZANÇ TESPİT ŞEKİLLERİNDEN OLAN BASİT USUL

ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

İktisadi ve sosyal anlamda gelişmişliğin göstergelerinden biri olarak değerlendirilebilecek olan ulaşım sektörünün kişilerin veya eşyaların mekânsal değişiklikleri açısından ve değişimin zaman kazanma açısından sosyal yaşamda oldukça önemli bir yeri vardır.

Çalışmamızın bu bölümünde öncelikle ulaşım sektörüne genel bir bakış yapılacak, Türkiye’de ve Denizli’de ulaşım sistemlerine değinilecektir. Daha sonrasında kent içi ulaşım sistemlerinde vergileme ve Denizli’de kent içi ulaşımda önemli bir paya sahip olan basit usulde vergilendirme kapsamında değerlendirilen minibüsle yolcu taşıma faaliyeti sonucunda elde edilen gelirlerin, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerle mali güç ilkesi çerçevesinde değerlendirilmesi yapılacaktır. Ayrıca Denizli’de vergi tahsilâtının boyutları göz önüne alınarak, gerçek ve basit usul karşılaştırılacaktır.

3.1. ULAŞIM SEKTÖRÜ

Küreselleşme süreci, malların ve insanların bir yerden başka bir yere nakledilmesine, bu sebeple ilişkilerin sayısının giderek artmasına sebep olmuştur. Bu yüzden sosyal hayatta önemli rol oynayan bu hareketlilik bazen “ulaştırma” bazen “taşımacılık”248

gibi kavramlarla ifade olunan ilişkiler bütününü ortaya çıkarmıştır.

248 _{Taşımanın konusu taşınılan şeye göre farklılık göstermektedir. Şayet taşınan eşya ise yük}

Ulaştırma mal ve insanların yer değiştirmesi yanında haberleşme ağını da kapsadığından taşımacılığa nazaran daha geniş bir anlam ifade etmektedir249

.

Ulaştırma, bireylerin yaşam çevresinin kişilere ve eşyalara yer ve zaman yararı ve de sosyal yaşam kalitesinin devamını sağlayan hayatın önemli gerekliliklerinden bir tanesidir. Kişilerin ve eşyaların zamanında, hızlı, güvenilir, konforlu bir şekilde yer değiştirmesi ve bununla birlikte zamanı kısaltıp mesafeleri birbirine yaklaştırması sebebiyle ulaştırma, iktisadi ve sosyal açıdan gelişmenin önemli bir unsurudur250

.

Ulaştırma sektörü, karayolları, demiryolları, havayolları, denizyolları ve bilgi iletişim altyapısı ile ülke ekonomisinin en temel unsurlarından biridir. Ulaştırma iktisadi ve sosyal girdileriyle toplumu sürekli etkilemektedir. Aynı zamanda ulaştırma, üretim sürecinin önemli bir parçasını oluşturması ve önemli yatırımların ekonomide yarattığı etkileri açısından, ülkelerin iktisadi yapıları içinde ağırlıklı bir yere sahiptir251

.