Doğu Ukrayna’da çatışmalar devam ederken bir yandan da krizin çözümlenmesi için diplomatik girişimler başlatıldı. Poroşenko cumhurbaşkanı olarak göreve geldikten hemen sonra ülkeyi krizden çıkaracak 15 Maddelik plan ortaya koydu ve başlatılmış olan barış süreci Belarus’un beşkenti Minsk görümeleri ile devam etti..
Sorunun diplomatik çözümüne yönelik ilk girişim 6 Haziran’da Poroşenko tarafından gerçekleştirildi ve AGİT, Ukrayna ve Rusya temsilcilerinden oluşan Üçlü Koordinasyon Grubu oluşturuldu. Sözkonusu grubun ilk toplantısı Haziran’da Kiev’de gerçekleşti ve Poroşenko çatışmalarda insan kaybının acilen durdurulması ve bir ateşkes anlaşmasının imzalanması gerektiğini vurguladı. Bu açıdan Poroşenko’nun 15 Maddelik çözüm taslağı ön plana çıktı. Taslak çatışmaların acilen durdurulması, ayrılıkçı güçlerin ele geçirdikleri bölgelerden geri çekilmesi karşılığında silahlılara af çıkarılması ve Rusça konuşulan illere geniş haklar vermeyi öngörüyordu.264 23 Haziran, 6 Temmuz ve 17 Temmuz tarihlerinde Ukrayna, Rusya, ayrılıkçı bölgeler ve AGİK temsilcilerinden oluşan grup arasında Kiev’de 3 toplantı gerçekleştirildi,265
ancak herhangi bir ilerleme olmadı.
Krizi’nin çözümlenmesi ile ilgili en önemli müzakere ve mutabakatlar Belarus’un başkenti Minsk’te gerçekleşti. Minsk görüşmelerinin ilk ayağı 31 Temmuz’da Rusya, Ukrayna, AGİK ve Luhansk ile Donesk temsilcilerinin katılımıyla
262 Faruk Akkan, “Rusya, Ukrayna’da Çatışmalar Neden Olan Müdahil?”,
http://haberrus.com/politics/2014/09/01/rusya-ukraynada-catismalara-neden-mudahil-analiz.html (26.09.2018)
263 ___”How the EU is supporting Ukraine”, European Commission, 2015 May 22,
http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-15-5035_en.htm (02.10.2018) 264 Şenay, Koçak, Avrasya’nın Jeopolitik..., s. 19.
265
başladı. Ateşkesin ilan olunması ve krizin tarafları arasında diyalogun hızlandırılması ve genişletilmesi ve insani güvenliğin ön plana çıktığı görüşme sonucu 5 Eylül Protokolü imzalandı.266
12 maddelik mutabakat ateşkesin ilanı, Ukrayna’da yerel yönetimlere yetki artımı ve çatışmaların sürdüğü bölgelerde seçimlerin yapılmasını öngörmekteydi.267 Fakat çatışmaların devam etmesi üzerine taraflar yeniden Minsk’te toplanarak 19 Eylül tarihinde çatışma bölgelerindeki yabancı askeri güçlerin bölgeyi terk etmesi, ağır silahların kullanımının durdurulması ve bölgede savaş uçaklarının kullanılmamasını öngören dokuz maddelik memorandum imzaladılar.268
Ayırca bu mutabakatlarda taraflara ait birliklerin mevcut konumlarında kalması, savaş tutsakları ve rehinelerin acilen serbset bırakılması, müzakere aparacak kişilerin güvenliğinin garanti edilmesi, çatışmalar sırasında dağılmış bölge ekonomisinin yeniden kalkınmasının sağlaması, çatışma sınırlarından otuz kilometre mesafede AGİT önderliği ve gözetiminde silahtan arındırılmış güvenli bölgenin oluşturulması öngörülmüştür. 269
Ancak Birinci Minsk Görüşmesi’nde görüşmeye katılan temsilcilerin resmi görevli olmaması nedeniyle üzerinde anlaşılmış olan metin de bağlayıcı nitelik kazanmamıştır. Nitekim kısa süre sonra 28 Eylül’de Ukrayna ordusunun Donesk’te hava limanını ele geçirmek amacıya başlattığı başarısız operasyon anlaşmayı geçersiz kılmış,270
ayrılıkçı güçler ise Ocak 2015’te havalimanını ele geçirmiştir.271 Öte yandan Minsk’te gerçekleşen iki görüş arasında ayrılıkçı güçler hem kontrollerinde bulundurdukları bölgelerde güçlenmiş, hem de yeni bölgeler ele geçirmeyi başarmıştır.
Minsk Görüşmelerinin ikinci ayağı ise 11-12 Şubat 2015 tarihinde Normandiya Dörtlüsü adını alan Rus, Ukrayn, Alman ve Fransız liderlerinin katılımı ile gerçekleşti. V. Putin, P. Poroşenko, A. Merkel, F. Hollande’nin üzerinde mutabık kaldığı 13 Maddelik İkinci Minsk Anlaşması’nda 15 Şubat tarihinden itibaren ateşkese ve çatışma
266 Sputnik, 20 Eylül 2014, https://tr.sputniknews.com/rsfmradio.com/2014_09_20/277551253/ (02.10.2018)
267http://www.osce.org/ru/home/123258?download=true (02.10.2018) 268
https://www.osce.org/ru/home/123807?download=true (02.10.2018)
269 Haberrus, 17 Ekim, 2017, http://haberrus.com/politics/2014/10/17/porosenko-taraflar-minsk-
memorandumuna-bagli-kalacak.html (02.10.2018) 270 Şenay, Koçak, Avrasya’nın Jeopolitik...,, s. 20. 271
bölgelerinden ağır silahların geri çeklimesine karar kılındı. Ayrıca anlaşma güvenli bölgenin oluşturulması, insani yardım, AGİK garantörlüğü ve çatışmaların sürdüğü ayrılıkçı bölgelere otonomi verilmesi gibi hükümleri de öngörmektekteydi.272
Ancak sözkonusu Minsk Anlaşmalarının hiçbiri çatışmayı sonlandıramadı, hatta ayrılıkçı güçlerin daha fazla toprak kazanımları elde etmesiyle kriz çıkmaza sürüklendi.
Kırım’ı hiçbir şart altında geri vermeyi düşünmeyen Rusya görüşmelerde ayrılıkçı bölgelere yüksek özerklik verilmesini, resmi Kiyev’in ayrılıkçılarla direk diyalog yürütmesini ve Ukrayna’nın Batı ile Rusya arasında tarafsızlığını isterken, Kırım’da Rus kontrolünü kabul etmeyen Ukrayna tarafı ise Doğu Ukrayna’da tanınmamış federal birliktelikleri kabul etmeyeceğini ve bu coğrafyalara özerklik verebileceğini belirterek yabancı silahlı kuvvetlerin bölgeden çekilmesini ve Rus muhimmatının bölgeye sevkiyatının acilen durdurulmasını talep etmekteydi. Donesk ve Luhansk temsilcileri ise kontrollerinde bulunan bölgelerden çekilmeyeceklerini beyan ederek Ukrayna’nın yapmış olduğu ekonomik ambargoyu durdurmasını ve Kiyev’in vaad ettiği özerklik statüsünün geçekçi bulmayarak bağımsızlık talep etmekteydiler. Avrupa Birliği ise çatışmaların ve Rusya’nın ayrılıkçı bölgelere silah ve asker ile yapmış olduğu desteğini durdurmasını talep etmiş ve Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü ön plana çıkarmıştır.
Kısacası çatışma bölgesinde kapsamlı bir barış sağlamayı hedefleyen görüşmeler taraflar arasındaki keskin çıkar farklılıkları nedeniyle hedefine ulaşamamıştır.