Bağlantılılık Durumları

Bağlantılılık durumu, izleyici ile televizyon programı, bir programın izleyicileri ve bir programda yer alan karakter arasında oluşabilmektedir. Literatürden elde edilen bilgiler ışığında yatay, dikey ve parasosyal olmak üzere 3 tür bağlantılılık düzeyi söz konusudur. Dikey bağlantılar izleyici program arasında; yatay bağlantılar izleyici ile diğer izleyiciler arasında ve son olarak parasosyal bağlantılar izleyici ile dizide yer alan karakterler arasında kurulmaktadır. Sosyal televizyon ve dizi özelinde bağlantılılık düzeyini saptamaya yönelik literatürde yer alan kavramsal çerçeve ve önceki çalışmaların bulgularından hareketle bir ölçek geliştirilmiştir. 14 maddeden oluşan ölçeğin

güvenilirlik analizi Alfa modeline göre yapılmış olup geliştirilen ölçeğin yüksek güvenilirlik düzeyinde olduğu bulunmuştur (α=0,965).

Bağlantılılık durumuna ilişkin önceki bölümlerde belirtildiği üzere Parashar (2015: 1738) bağlantı düzeylerinin iç içe geçtiği, birbirini kapsadığını ve birbirinden tamamıyla ayrı kategoriler olmadığını ifade etmektedir. Bu çalışmada da bu yaklaşım benimsenmiş olup faktör analizi bu sebeple uygulanmamıştır.

Bağlantılılık durumuna ilişkin tanımlayıcı istatistik bulgularına göre bağlantılılık üç boyutta da yüksek düzeydedir (M= 3,95) her bir boyuta ayrı ayrı bakıldığında en yüksek bağlantılılık boyutu dikey (M=4,01; SD=1,18); ikinci sırada para-sosyal (M=3,92;

SD=1,33); ve son sırada yatay (M=3,91; SD=1,35) bağlantılar gelmektedir. Ufak Tefek

Cinayetler’in sosyal televizyon izleyicilerinin yüksek düzeyde bağlantılı izleyiciler olduğu sonucu açıkça görülmektedir.

Dikey bağlantı düzeyi yüksek katılımcıların programın zamanına kendi zamanlarına uyarladıkları önceki bölümlerde tartışılmıştı. Buna göre Ufak Tefek Cinayetler’i yayın saatinde izleyen katılımcıların dikey bağlantı düzeylerinin yayın saatinden sonra izleyen katılımcılara göre daha yüksek olması beklenmektedir. Buna yönelik yapılan analiz neticesinde yayın esnasında izleyenlerin (M=4,27; SD= 0,97) dikey bağlantılılık puan ortalamalarının yayın saatinden sonra izleyenlerden (M=4,04; SD= 1,31) daha yüksek olduğu görülmüştür.

Literatürden elde edilen bulgular neticesinde bağlantılılık düzeyi arttıkça sosyal televizyon izleme puanında da artış yaşanması beklenmektedir. Bu durumun Ufak Tefek Cinayetler’in sosyal televizyon izleyicileri üzerinde de geçerli olup olmadığını anlamaya yönelik korelasyon analizi yapılmış olup bunun neticesinde katılımcıların sosyal televizyon izleme düzeyi ile bağlantılılık düzeyi arasında istatistiksel açıdan anlamlı, pozitif yönde çok güçlü bir ilişkinin olduğu (r=0,863; p=0,000<0,001) saptanmıştır. Bu sebeple 10. Hipotez kabul edilir.

3.1.5. Sosyal Televizyon İzleme Motivasyonları

Çalışmanın izleyici boyutuna ilişkin izleyicilerin geleneksel izleyiciden farklılaşması ve dev bir oturma odasını tercih etmelerinin ardındaki motivasyonun ortaya konması amacıyla oluşturulan ölçüm aracı önceki nitel çalışmaların bulgularından derlenerek oluşturulmuştur. 17 maddeden oluşan ölçeğin güvenilirlik analizi Alfa modeline göre yapılmış olup geliştirilen ölçeğin yüksek güvenilirlik düzeyinde olduğu saptanmıştır (α=0,906).

Ölçek oluşturulurken yer alan maddeler sosyal televizyon izleme deneyimine sahip olmanın ardındaki “yalnız olmadığını hissetme” ,“geniş bir kitleye bağlılık/aidiyet hissi”, “kişisel düşüncelerin ifadesi ve onaylatılması”, “eğlence” ve “bilgi arayışı” motivasyonları olmak üzere 5 kategoride ölçüm yapmaktadır. Sosyal televizyon izleme ediminin ardındaki motivasyonlara yönelik geliştirilen ölçeğin geçerliliğini sağlamak ve ölçekte yer alan maddelerin faktör yüklerinin belirlenmesi amacıyla faktör analizi yürütülmüştür. Faktör analizi yapılmadan önce verilerin faktör analizine uygunluğu Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) ve Barlett testiyle kontrol edilmiştir. Değerlendirmeye tabi tutulan 17 maddeden oluşan ölçek için KMO değeri 0,874, Barlett testi sonucu ꭓ2= 8785,970 (p=0,000 < 0,05) olarak bulunmuştur. KMO'nun 0,50'den yüksek olması kullanılan girdilerin homojen olduğunun, Barlett testinin anlamlı çıkması verilerin faktör analizi için uygun olduğunun göstergesi olmaktadır. Tablo 4’de sosyal televizyon izleme motivasyonlarına ilişkin faktör analizi verileri görülmektedir.

Tablo 4: Sosyal Televizyon İzleme Motivasyonlarına Yönelik Faktör Analizi

1 2 3 4 5

(1) Kişisel Düşüncelerin İfadesi ve Onaylatılması

Tweetlerimde paylaştığım kişisel görüşlerimin başkaları tarafından onaylanması iyi hissettirir

,899

Paylaştıklarımın retweet edilmesi veya beğenilmesi iyi hissettirir

,883

Dizi hakkında kişisel görüşlerimi dizinin izleyicileri ile paylaşmak keyif verir

,807

Herkesin farkedemeyeceği detayları Twitter vasıtasıyla paylaşırım

,795

Dizi hakkında kendimce değerlendirmeler yaparım ,767

(2) Bilgi Arayışı

Dizinin resmi sayfasından paylaşılan bilgileri takip ederim

Dizideki sahnelerin insanlar tarafından nasıl değerlendirildiğine dair bilgi ararım

,865

Diziye ilişkin televizyonda yayınlanmayan bilgilere (fragman, sahne arkası görseller vs) ulaşmak önemlidir

,858

(3) Eğlence

Sadece televizyon ekranına bakmaktansa insanların dizi hakkında neler konuştuğunu izlemek çok daha keyiflidir

,868

Dizi izlerken Twitter kullanmak sürekli eğlendiren bir arkadaşla izlemek gibidir

,840

Televizyon izlerken sosyal medyada paylaşım yapmak eğlencelidir

,823

(4) Geniş Bir Kitleye Bağlılık/Aidiyet Hissi

Başka izleyicilerin ne düşündüğünü merak ederim ,806

Aynı mekanı paylaştığım kişilerle aynı televizyon tercihlerine sahip olmasam bile benimle aynı tercihlere sahip sanal bir topluluk ile izlemek daha keyiflidir

,801

Dizi hakkında tweetlemek büyük bir kalabalıkla birlikte izliyormuş hissi yaratıyor

,798

(5) Yalnız Olmadığını Hissetme

Dizi izlerken Whatsapp üzerinden arkadaşlarla mesajlaşmak bir aradaymış hissi verir

,851

Tek başına dizi izlemek sıkıcıdır ,811

Dizi izlerken Twitter'da olmak yalnız olmadığımı hissettiriyor

,800 Faktör Özdeğeri 6,896 2,740 1,773 1,150 1,002 Açıklanan Varyans 40,564 16,120 10,431 6,767 5,891

%Toplam Varyans 79,773

Faktör analizi verilerine göre öz değeri 1,00 üzerinde olan 5 faktör, ölçek toplam varyansının yüzde 79,773’ünü açıklamaktadır. Toplam varyans yüzde 50’den yüksek olduğu için açıklama düzeyi yeterlidir. Faktör yükü 0,50 altında kalan hiçbir madde bulunmadığından herhangi bir maddenin faktör analizi dışında bırakılmasına gerek görülmemiştir.

Literatürden elde edilen bulgular neticesinde geliştirilen sosyal televizyon izlemenin ardındaki motivasyonları ölçmeyi amaçlayan bu ölçeğin tanımlayıcı istatistik verilerine göre Ufak Tefek Cinayetler’in sosyal televizyon izleyicilerinde beş motivasyonun tamamı yüksek düzeyde görülmektedir (M= 4,45). En yaygın olandan en az yaygın olana doğru motivasyonlar sırasıyla bilgi arayışı (M=4,58; SD=0,63), kişisel düşüncelerin ifadesi ve onaylatılması (M=4,52; SD=0,57), yalnız olmadığını hissetme (M=4,47; SD=0,65), geniş bir kitle bağlılık/aidiyet hissi (M= 4,38; SD=0,74) ve son olarak eğlence (M=4,31; SD=0,59) olmaktadır. Sözü edilen çalışmaların farklı ülkelerde yürütülmüş olması ancak bulgularının bu çalışma ile desteklenmesi ve benzer sonuçlar

etrafında birleşmesi sosyal televizyon izleyicisinin evrensel yönüne vurgu yapmaktadır. Sosyal televizyon izleyicisinin bu izleme deneyiminin ardındaki motivasyonlar hakkında bilgi sahibi olmak, reklamveren ve reklamcılara alternatif yönelimler noktasında içgörü sağlamaktadır.

Literatürden elde edilen bilgiler ışığında parasosyal bağlantı düzeyi yüksek olan katılımcıların “yalnız olmadığını hissetme” ve “geniş bir kitleye aidiyet/bağlılık hissi” motivasyonlarına sahip olması beklenmektedir. Bunu ortaya koymaya yönelik regresyon analizi yürütülmüştür. Bunun neticesinde yalnız olmadığını hissetme ve geniş bir kitleye bağlılık hissi değişkenleri para-sosyal bağlantı düzeyndeki değişimleri açıklayabildiği görülmüş ve bu iki değişkenin para-sosyal bağlantı düzeyi üzerindeki etkisi istatistiki açıdan anlamlı bulunmuştur (R2_{= 0,332, F(2,715)= 177,341, p < 0,001). Bu sebeple 4.}

Hipotez kabul edilmektedir.

Uygulanan regresyon analizinin neticesinde incelenen parasosyal bağlantı düzeyi bağımlı değişkeni ile ilgili elde edilen matematiksel model şöyledir:

Bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisine bakıldığında “geniş bir kitleye aidiyet hissi” (β=0,360) ve “yalnız olmadığını hissetme” (β=0,339) olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu katsayılar, bağımsız değişkende yaşanacak 1 standart sapma şiddetindeki değişimin bağımlı değişkeni etkileme oranını göstermektedir. Yani geniş bir kitleye aidiyet hissi motivasyonunda yaşanacak 1 standart sapma artış, diğer değişkenler kontrol edildiğinde para-sosyal bağlantı düzeyinde 0,360 standart sapma oranında artışa yol açacaktır.

Ufak Tefek Cinayetler’in kadın ve erkek sosyal televizyon izleyicilerinin sahip oldukları motivasyonların cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediğini anlamaya yönelik tanımlayıcı istatistik verilerine göre kadın katılımcıların sahip olduğu en yaygın motivasyon bilgi arayışı (M=4,62; SD=0,54) iken erkek katılımcıların sahip olduğu en

Para-Sosyal Bağlantı Düzeyi= -2,094 + 0,634* Geniş bir kitleye aidiyet hissi + 0,724*Yalnız olmadığını hissetme.

yaygın motivasyon eğlence (M=4,55; SD=0,56) ve geniş bir kitleye bağlılık/aidiyet hissi (M=4,55; SD=0,58) olmaktadır. En az sahip olunan motivasyona yönelik veriler dikkate değerdir. Erkek katılımcıların en az sahip olduğu motivasyon (M=4,26; SD=0,75) bilgi arayışı iken kadın katılımcıların en az sahip olduğu motivasyon (M=4,27; SD=0,52) eğlencedir. Görüldüğü üzere kadınlar ve erkeklerin sahip oldukları motivasyonlar neredeyse tamamen farklılaşmaktadır. Bu sebeple 11. Hipotez kabul edilir.