POTANSIYELININ BELIRLENMESI Z Fuat Toprak
3. GAP BÖLGESI VE ŞIRNAK ILINDE ENERJI KULLANIMI 1 Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyel
3.1.1. Güneş enerjisi
Türkiye’nin yatay düzleme gelen yıllık ışınım değerini gösteren güneş enerji haritası Şekil 14’te verilmiştir (Yaka ve Ark., 2014). Haritadan görüleceği gibi, Karadeniz bölgesinin yıllık potansiyeli yaklaşık 1400 kWh/m2’dir. En
yüksek potansiyel GAP bölgesinin de içinde bulunduğu güney ve güney doğu bölgelerinde olmakta yıllık potansiyel 2000 kWh/m2’dir.
Şekil 14. Türkiye’nin güneş enerjisi haritası (Yaka ve Ark., 2014)
Şekil 15’de GAP bölgesi illerinin güneş enerji potansiyel değerleri gösterilmiştir. Buna göre GAP bölgesinin toplam ışınım değeri yaklaşık olarak 1800 kWh/m2yıl’dir. Şırnak ilinin ışınım potansiyeli bölge ortalamasına yakın bir
değerdedir (Yaka ve Ark., 2014).
Şekil 15. GAP Bölgesi Toplam Işınım potansiyeli (Yaka ve Ark., 2014)
Solar-Med-Atlas’tan elde edilen verilere göre Şırnak ilinin güneş enerji toplam ve direk ışınımlarının aylık ortalama değerleri Şekil 16’da gösterilmiştir. Aylık olarak en yüksek potansiyel temmuz ayında en düşük potansiyel Ocak ve Aralık aylarında görülmektedir. Buna göre Şırnak ilinin toplam ışınım değeri 1831 kWh/m2yıl ve direk ışınım değeri ise 2027 kWh/m2yıl’dir.
Şekil 16. Şırnak ilinin Güneş enerji potansiyeli
TEİAŞ verilerine göre Şırnak ilinin çağrı mektubu verilen Lisansız GES kapasitesi 23.21 (MW)’dir. Şekil 17’de 23.21 MW GES santralinin kurulması durumunda elektrik enerjisi üretim değerleri gösterilmiştir. Burada yapılan simülasyon çalışmasında Solar-Med-Atlas kullanılmıştır. Simülasyonda PV paneller açık alanda ve güneye 25° açı ile yönlendirildiği kabul edilmiştir. Simülasyon sonucunda Mayıs ayından Eylül ayına kadar ayda 4GWh enerji üretileceği görülmektedir. Yılık olarak toplamda 39 GWH elektrik üretilmesi mümkün olmaktadır. Bu kapasitenin tam olarak kullanılması durumunda gerekli yatırım bedeli yaklaşık olarak 100 milyon TL ve bu yatırının ülkemizde GES santralleri için uygulanan alım fiyatı ile yıllık getirisi yaklaşık olarak 20 milyon TL olacaktır.
3.1.2. Rüzgâr enerjisi
Türkiye rüzgâr enerji potansiyeli açısından yüksek bir potansiyele sahiptir. Bölgesel olarak bakıldığında en yüksek potansiyel Marmara bölgesindedir. GAP bölgesi ise potansiyel açısından Marmara bölgesinden sonra gelmektedir (Yeşilata, 2010). Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü’nün hazırladığı rüzgâr enerjisi potansiyel atlası şekil 18’de verilmiştir. GAP bölgesinde; Adıyaman 1196.88 MW, Diyarbakır 635 MW ve Gaziantep 266.88 MW’lık kurulabilecek rüzgâr enerjisi santralı güç kapasitesi bulunmaktadır.
Şekil 18. Türkiye Rüzgâr enerjisi potansiyel atlası (YEGM)
Tablo 3. Bölgelere göre ortalama rüzgâr hızları ve diğer özellikleri (Yeşilata, 2010)
Bölge Ort. Rüzgar Hızı
(m/s) Ort. Rüzgâr Indeksi(W/m2) Rüzgâr Güç Indeksi
Marmara 3.3 51.91 100
GAP 2.7 29.33 57
Ege 2.6 23.47 45
Şırnak ili için Yenilenebilir Enerji Genel müdürlüğünün yaptığı çalışmalarda elde edilen Rüzgar enerjisi potansiyel haritaları Şekil 19’da verilmiştir. Şekilden görüleceği gibi, 50m yükseklikteki ortalama rüzgâr hızları yaklaşık olarak 4m/s’dir. Bu verilere göre, ekonomik RES yatırımları için gerekli olan minimum 7m/s rüzgâr hızına ulaşılamadığı ve RES kapasite faktörü %10 civarında kaldığından bu bölgedeki RES yatırımları ekonomik görülmemektedir. Sonuç olarak, Şırnak ilinin rüzgar santrali için yeterli potansiyel olmadığı söylenebilir.
Şekil 19. Şırnak ili için rüzgar enerjisi potansiyel haritaları (YEGM)
3.1.3. Diğer YE Kaynakları
GAP bölgesi, hidrolik ve biokütle potansiyeli açısından Türkiye’nin en yüksek potansiyellerine sahiptir. GAP bölgesi Jeotermal kaynak açısından ise, düşük sıcaklıklı kullanılabilir rezervleri olmakla birlikte Türkiye’nin 3. büyüklükteki potansiyele sahip bölgesidir (Yeşilata 2010).
DİKA’nın Raporuna göre Şırnak yakınlarında, Dicle Nehri’ni kesen kuzey- batı, güney-doğu yönlü fay hattı bulunmaktadır. Bu fayın kuzey çöküntüsünde iki adet sıcak su kaynağı vardır. Bu kaynaklardan biri Dicle’nin doğusunda
Şırnak-Hısta kaplıcası, diğeri ise nehrin karşı kıyısında yer alan Mardin-
Germiab kaplıcası olarak kullanılmaktadır. Şırnak-Hısta kaplıcası Güçlükonak
İlçesi Düğünyurdu köyü yakınında, Dicle Irmağı kıyısındadır. Sıcaklığı 67°C’dir. Kaplıca suyu kalsiyum ve sülfit ihtiva etmektedir. Debisi 7 lt/sn, PH:7.15 olarak belirlenmiştir. Mevcut debinin arttırılabileceğini gösteren hidrojeolojik şartlar mevcuttur.
4. SONUÇ
Şırnak ilinin yenilenebilir Enerji kaynaklarının kullanım potansiyeli arasında dikkate değer en önemli potansiyel Güneş Enerjisi olarak görülmektedir.
Fotovoltaik ve ısıl güneş enerjisi uygulamaları açısından değerlendirilmesi gereken bir potansiyeldir. Ancak bölgede güneş enerji uygulamalarının yok denecek kadar az olduğu görülmektedir. Girişimcilerin bu alanda yatırım yapmasını kolaylaştıracak mekanizmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
TEİAŞ verilerine göre Şırnak iline ait çağrı mektubu alınmış lisansız güneş enerji santrali için belirlenmiş kapasitesi 23.21MW’tir. Bu kapasitenin tam olarak kullanılması durumunda yılda 39 GWh elektrik enerjisi üretmek mümkün olacaktır.
Şırnak ili jeotermal açıdan sınırlığı bir kaynağa sahiptir. Bu bölgede rezerv araştırması yapılarak yeni sahaların bulunması mümkün olabilir.
Şırnak ilinde yetersiz diyerek kullanılmayan yenilebilir enerji kaynaklarının (Biyokütle, Rüzgâr), GE+Biokütle, GE+Jeotermal Enerji, Rüzgar+GE gibi ikili (hibrid) uygulamalara yönelik çözümler geliştirilerek kullanım miktarları artırılabilir. Bunun içinde özellikle Üniversite, Mahalli idareler, DİKA ve Ticaret odası gibi yerel dinamiklerin öncülüğünde yürütülecek proje ve çalışmaların sayısı artırılmalıdır.
Kaynaklar
REN21 (2018), Renewables 2017 Global Status Report, 10 Mart 2018 tarihinde http://www.ren21. net/future-of-renewables/global-futures-report/ adresinden erişilmiştir.
Yeşilata, B. (2010).TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) Bölgesi Yenilenebilr Enerji Raporu. Karacadağ Kalkınma Ajansı.
TEİAŞ (2018), 10 Mart 2018 tarihinde https://www.teias.gov.tr/tr/turkiye-elektrik-uretim-iletim- 2016-yili-istatistikleri adresinden erişilmiştir.
TEİAŞ (2018), 10 Mart 2018 tarihinde https://www.teias.gov.tr/sites/default/files/2018-04/ Lisanssiz_Kapasite_Tahsis_Tablosu_Subat-2018.pdf adresinden erişilmiştir.
YEGM (2018), 10 Mart 2018 tarihinde http://www.yegm.gov.tr/YEKrepa/SIRNAK-REPA.pdf adresinden erişilmiştir.
Yaka E., İlkhan M.A., Abamor S., Barutçuoğlu Ö., Yeşilata B., (2014), Rectified Solar Energy Potential Atlas of Southeastern Anatolia Region, Proceedings of Solar Conference and Exhibition, page 371-375, 19-21 Kasım 2014, İzmir.
DİKA (2010). TRC3 bölgesi (Mardin, Batman, Siirt, Şırnak) Yeraltı ve Yerüstü Zenginlikleri Raporu. Dicle Kalkınma Ajansı.