Bölgesel kalkınma ajanslarının amaçları, görev ve faaliyetleri 29

Kuruluş gerekçeleri ve yerine getirdiği hizmetler paralelinde BKA’larla ilgili birçok tanımlama söz konusudur. Avrupa Bölgesel Kalkınma Ajansları Birliği’ne (EURADA) göre BKA’ların en belirgin amacı, bölgelerin potansiyelini ve sorunlarını göz önüne alarak geliştirdikleri politikayla, bölgedeki ekonomiyi canlandırmak ve bölge halkının gelişmeye katılımını sağlayarak ve gelişmeden yarar sağlamaktır. Bir başka deyişle uzun dönemli bölgesel ekonomik kalkınma için uygun koşulların yaratılması gibi açılardan ekonomik; bölgenin çekiciliğini artırmak açısından çevresel; bölgenin sosyo- kültürel değerlerini geliştirilmesini sağlama gibi açılardan sosyal olarak sınıflandırılmaktadır (URL 2).

DPT ise BKA’ları; “merkezi hükümetten bağımsız bir idari yapıda, sınırları çizilmiş bir bölgenin sosyo-ekonomik koşullarını, girişimcilik potansiyelini geliştirip canlandırmak ve böylece ekonomik kalkınmaya katkı sağlamak amacıyla kurulmuş ve faaliyetlerini kamunun ya da özel sektörün finanse ettiği bir kuruluş” olarak tanımlamaktadır (DPT 2006-a).

Üye ülkelerdeki bölgesel istatistikî verileri alarak benzer gelişmişlik düzeylerine sahip bölgeleri saptamak, izlemek ve bölgeler arası gelişmişlik düzeyleri arasındaki farkları gidermede kullanmak üzere ayırdığı fonların gereken bölgelere tahsisatını sağlamak üzere EUROSTAT4 tarafından tek bir bölgeleme sistemine geçmek amacı ile NUTS5 uygulaması getirilmiştir. Avrupa Birliği bu sistemi 15 Temmuz 1988’den itibaren kullanmaya başlamış yasal çerçevesi 2003 yılında oluşturulmuş bulunmaktadır. NUTS sınıflandırmasının amaçları resmi olarak şu şekilde özetlenmiştir (URL 3, Çamur ve Gümüş 2005):

¾ Avrupa Birliği bölgesel istatistiklerin; toplanması, geliştirmesi ve

4 _{Avrupa İstatistik Enstitüsü}

- 30 -

uyumlarının sağlanması: Tarım, sanayi, ulaştırma gibi çeşitli istatistikî alanların Topluluk tarafından araştırılarak bölgesel temelde tanımlanması

¾ Bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yapılması: Topluluk boyutunda bölgesel problemlerin analizlerinin tespiti ve tedbirlerin belirlenmesi

¾ Avrupa Birliği bölgesel politikaları için bir çerçeve oluşturulması: Yapısal fonların belirlenen tedbirler önceliğinde kullanımlarının belirlenmesi

NUTS sınıflandırmasında bölge sınırları belirlenirken; politik, ekonomik, tarihsel ve kültürel bakış açılarının belirlediği normatif ve/veya coğrafi ve sosyo- ekonomik (homojenlik, tamamlayıcılık, bölge ekonomilerinin kutupsallığı, v.b.) bakış açılarının belirlediği işlevsel (analitik) açının kullanılmasının yanında maden alanları, tarım alanları, işgücü yoğunluğu ve demiryolları gibi faktörler de sınıflandırmalar için birer kriter olabilmektedir (Ünlü 2006) .

NUTS beş düzeyli hiyerarşik bir yapılanma göstermektedir. Bu düzeylerin üçü bölgesel ikisi yereldir. Ülkeler öncelikle en büyük alanları kaplayan NUTS-1 bölgelerine ayrılmış, sonra bu bölgeler kendi içlerinde NUTS-2 ve NUTS-3 bölgelerine bölünmüşlerdir Diğer iki kademelenme olan NUTS-4 ve NUTS-5 yerel belediyeler düzeyinde olmaktadır (Dipartimento Per I Servizi Tecnici Nazionali 1999).

AB NUTS Düzeyinde hiyerarşik yapılanmada en üst düzey olan NUTS-1’de 78, ikinci düzey NUTS-2’de 211 ve üçüncü düzey NUTS 3’de ise 1093 bölgeye ayrılmıştır. Bu üç bölgelemenin dışında yerel düzeyde iki Yerel İdari Birim (LAU)6

tanımlanmıştır. NUTS-4 olarak kodlanan yerel idari birim yalnıza Finlandiya, Yunanistan, İrlanda, Lüksemburg ve İngiltere için tanımlanmıştır. NUTS-5 olarak

- 31 -

sınıflandırılan ikinci düzey yerel idari birim ise belediye ve belediye eş değeri yerleşmelerden oluşmaktadır (Çamur ve Gümüş 2005).

Kalkınma ajanslarının faaliyetleri çok çeşitli ve çok yönlüdür. Bu nedenle çok genel bir çerçeve çizmek bile oldukça güçtür. Ancak bir fikir vermesi açısından dünyadaki kalkınma ajanslarının sıklıkla yürüttükleri görevleri kısaca şöyle sıralayabiliriz (Harding 2006, URL 2, Kayasu ve Yaşar 2004):

¾ Bilgi bankaları oluşturarak bölgeyi izlemek,

¾ Yerel/bölgesel kalkınma için stratejik planlama yapmak ve uygulanmasını izlemek,

¾ Girişimciler ve yatırımcılar için bilgi sağlamak ve teknik destek vermek, ¾ Yerel girişimcinin yatırımlarını desteklemek,

¾ Yabancı yatırımcıların bölgeye çekilmesi için gerekli tanıtım çalışmaları yapmak,

¾ Finansman konusunda yatırımcılara bilgi sağlamak ve tavsiyelerde bulunmak,

¾ KOBİ’ler için finans kaynakları yaratmak, yerel, ulusal ya da uluslararası fonlar, kredi kuruluşları ve bankalarla işbirliği yapmak,

¾ Yeni buluş ve teknolojinin tanıtılmasını sağlamak, ¾ Eğitim,

¾ Altyapı, yol, enerji faaliyetlerini izlemek,

¾ Bölgenin ulusal ve uluslararası ağların geliştirilmesini sağlamaktır.

Çok büyük kalkınma ajansları hariç, bir ajansın faaliyet gösterdiği bölgedeki tüm ihtiyaçlara cevap vermesi mümkün değildir. Bu nedenle ajansların çoğu faaliyetlerini (Çalt 2005 ve Özen 2005);

¾ Özelleştirir ve hizmetlerinde uzmanlaşır,

¾ Ek kaynaklar sağlayabilecek olan diğer bölgesel/yerel aktörler ile ilişkilendirir,

- 32 -

¾ Özel danışmanlık şirketleriyle işbirliği halinde yürütür ve bu faaliyetleri için gerekli mal ve hizmetleri özel sektörden temin eder.

Bazı kalkınma ajansları ise, özellikle yatırımcılara teknik bilgi sağlamak üzere uzmanlaşmış ve bölge hakkında hemen her sektörde çok detaylı bilgi bankaları oluşturmuşlardır. Bu tür ajanslar, üniversiteler, teknoloji ve bilim enstitüleri ve çok çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarıyla birlikte çok detaylı araştırma faaliyetleri yürütürler. Burada belirtilmesi gereken bir başka ilginç nokta ise PHARE7 ve TACIS8 _{programlarının uygulamaya konulduğu ilk dönemlerde teknik destek} ihalelerine İngiltere, İrlanda ya da Belçika’daki danışmanlık hizmetleri konusunda, uzmanlaşmış BKA’lar teklif vermekteydiler. Bunun üzerine PHARE ve TACIS’den yararlanan Doğu Avrupa ülkelerinde, BKA’lar, Avrupa Komisyonu tarafından kurdurulmuş ve bu programlar çerçevesinde program kapsamındaki projeleri yapmaları için finanse edilmişlerdir (Özen 2005).