Bölgesel kalkınma ajanslarının amaçları, görev ve faaliyetleri

Bölgesel Kalkınma Ajansı adından da anlaşılacağı üzere, bölgelerde ekonomik kalkınmayı destekleyecek ajanslardır. İngiltere Hükümeti tarafından 1998’de çıkartılan Bölgesel Kalkınma Ajansları Kanunu’nun birinci maddesine göre, her bir bölgesel kalkınma ajanslarının beş temel amacı bulunmaktadır (BKA Yasası, 1998):

40 _{Department of Environment, Transportation and Regions}

41 _{White Paper: Beyaz Kitap: (white paper), Kurum ve kuruluşların oluşturacakları resmi belgeler için} bir taslak olan, hızla boş beyaz sayfalara yazılan dokümanlara "Beyaz Kitaplar" ismi verilmiştir ve bir çeşit yönergedir. Asıl olarak devletler tarafından resmi olarak yayımlanırlar. Modern İngiliz ve İrlanda terminolojisinde de resmi doküman olarak yerini alır. İngiliz Milletler Topluluğu Ülkeleri ve Avrupa Birliği'nin de terminolojisine geçmesiyle birlikte "Beyaz Kitaplar" terimi dünya haritasında yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır (WİKİPEDİA).

Beyaz Kitaplar, AB Konseyi tarafından uygun bulunmaları halinde bir Topluluk eylem programına

dönüşebilmektedir (http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/sozluk.pdf). 42 _{Department of Trade and Industry: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı}

- 72 -

¾ “Ekonomik kalkınmayı ve canlanmayı ilerletmek,

¾ Yatırımlarda ve iş hayatında verimliliği ve rekabet gücünü artırmak, ¾ İstihdamı artırmak ve teşvik etmek,

¾ İstihdamla ilişkili işgücünün kalifiyesini yükseltmek ve uygulanmasını sağlamak,

¾ Sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmak”

Ajans Yasasının İkinci Maddesinde ise, “BKA’ların bu amaçlarını bölgelerin hem kırsal alanlarında, hem de kırsal olmayan alanlarında uygulayacaklardır” denilmektedir. BKA’ların oluşturulmalarından kısa bir süre BKA’ların ilk temel görevi Merkezi Hükümet Rehberliği ile 5-10 Yıllık Bölgesel Ekonomik Stratejileri (BES) geliştirmek olmuştur. Bölgesel ekonomik stratejilerin ulusal ekonomik kalkınma politikaları ve mali ekonomik tahminlerle örtüşmesi gereklidir. Ayıca stratejilerin hazırlanmasında; bölgesel çıkar grupları, yerel, özel ya da sivil toplum örgüt paydaşları ile ortaklıkların geliştirilmesi zorunludur (URL 10).

Geleneksel olarak kentlere verilen önem ajanslar içinde geçerlidir. Ancak ajanslar kırsal alanlara da önem verdiklerini aşağıda görevleri belirtilen BKA yasasında ve hazırladıkları stratejilerde göstermektedirler. Gerçekten de ajansların kırsal alanlarda kullanılmak özere ayrılmış özel bütçeleri bulunmaktadır (Cullingworth, Nadin 2002).

BES çerçevesinde BKA’ların yürüteceği faaliyetleri şu şekilde özetlemek mümkündür (Özen 2005, Harding 2006 ve Karasu 2005):

¾ Bölgesel işbirliği çerçevesinde oluşturulacak bölgesel ekonomik stratejilerin geliştirilmesinde ve uygulamasında liderlik yapmak,

¾ Merkezi hükümetten gelen fonları sosyal, fiziksel ve ekonomik canlandırma amacıyla yönetmek

¾ AB programlarını yürütmek ve fonların dağıtılmasında öncü bir rol oynamak ¾ Bölgedeki girişimcilere danışmanlık desteği vermek

- 73 - ¾ Yatırım projelerinde koordinasyon sağlamak

¾ İş bağlantılarının oluşumuna ve bağlantıların işleyişine bölgesel bir bakış açısı kazandırmak

¾ Yatırımları kamu –özel sektör ortak projeleriyle desteklemek ¾ Bölgenin tanıtımını yapmak

¾ Üniversiteler ve diğer araştırma kuruluşlarıyla işbirliği yaparak teknoloji transferleri gerçekleştirmek

¾ Kalifiye iş gücünü artırmak ve eğitim alanında yapılacak yatırımları ve projeleri desteklemek,

¾ Kırsal ve kentsel alanların bölgesel alanlardaki eşitsizliği azaltmak ve Kırsal alanların ekonomik kalkınmasını ve yeniden yapılandırılmasını sağlamak,

¾ “Eşitsizliğin giderilmesi için kırsal bölgede yaşayanların becerilerine ve o bölgelerin fiziksel ve kültürel dokusuna ilişkin yatırımlar yapmak” (BKA Yasası, 1998).

Ajanslar yada diğer bölge, alt-bölge, veya yerel organizasyonlar tarafından hazırlanan BESler; bölgesel ekonomi, beceri geliştirme ve yenilenme (yeniden canlanma) konularında doğru stratejiler belirlemeli ve bu stratejilerde bölgesel çerçeve sağlamalıdır. BESler Ulusal ve AB programlarını etkileyecek, Hükümet politikalarına bir çerçeve belgesi niteliği taşımalıdır. Ayrıca stratejiler, ajansın faaliyetleri, aksiyon planları ve yıllık hedeflerine karşılık gelmelidir (Cullingworth, Nadin 2002). BES’lerin ajansların en önemli görevi olduğu görülmektedir. Ajanslar BESler ile bölgeler ve ülke politikaları adına önemli kararlar almaktadırlar.

BKA’ların önemli ekonomik görevlerinin yanında ulaşım, planlama ve arazi kullanımı, yüksek öğrenim, suçun engellenmesi, konut, halk sağlığı, turizm, kültür ve spor konularına ilişkin politikalara katkı sağlaması da beklenmektedir (URL 10). Farklı kurumlardan devraldıkları görevler; Ajansların bölgelerde önemli birer aktör haline gelmelerini sağlarken, 2010 yılı itibari ile bölgelerde pek çok konu başlıklarından sorumlu olmalarına sebep olacaktır (URL 12).

Ajansların bu faaliyetler kapsamında yıllık hedeflerine ne ölçüde ulaştıkları, kamuya bilgilendirme raporları ile sunulmaktadır. Yarıyıl ve yılsonu olarak

- 74 -

açıklanan raporlar dört ana başlıktan oluşmaktadır: terk edilmiş (örneğin kirlenmiş) alanların iyileştirilmesi ve yeni işlerin oluşturulması, işletme ve eğitim fırsatları. Nisan 2003’te beşinci başlık olarak yatırım konusunda da, ajans çalışmaları değerlendirilmeye başlanmıştır (URL 11).

Ajansların bu faaliyetler kapsamında yıllık hedeflerine ne ölçüde ulaştıkları, kamuya bilgilendirme raporları ile sunulmaktadır. Yarıyıl ve yılsonu olarak açıklanan raporlar dört ana başlıktan oluşmaktadır: terk edilmiş (örneğin kirlenmiş) alanların iyileştirilmesi ve yeni işlerin oluşturulması, işletme ve eğitim fırsatları. Nisan 2003’te beşinci başlık olarak yatırım konusunda da, ajans çalışmaları değerlendirilmeye başlanmıştır (URL 11).

Aşağıdaki Şekil 4.5’de BKA’ların bu görevler çerçevesinde sahip oldukları bütçeyi hangi başlıklarda kullandıkları gösterilmiştir.

.

Şekil 4.5 BKA’ların Bütçelerini Kullandıkları Faaliyetler (URL 11 ve NAO 2003)

Bölgesel Altyapı Kırsal Ekonomi Toplumsal Rönesans Eğitim ve Beceri Yenilikçilk Bölgesel İmaj ve Çevre İçsel Yatırımlar Girişimcilik Kültürünü Destekleme İyileştirme İletişimde Kalkınma Turizm Sürdürülebilir Kalkınma İş Geliştirme Zenginlik Yaratma

- 75 -

Ajanslar ekonomik kalkınmanın uzun dönem stratejilerini alırlar. İki doküman ajansların faaliyetlerini yönetir. Birincisi, 5-10 yıllık hedeflerde hazırlanan yasal Bölgesel Ekonomik Stratejilerdir (BES)43. Bu rehber stratejilerden etkilenecek paydaşların öngörülerinde hazırlanır. İkinci doküman ise 3 yılı kapsayan Birleşik Plandır44. Bu plan Bakan tarafından onaylanır ve planda ajansın performanslarına ilişkin eleştirilerle ilgili hedefler ortaya konulur. Ajanslar; BES’lerin paydaşlarla birlikte hazırlanmasından dolayı, kendi hedeflerinin bölgesel önceliklere doğrudan yardım etmediğini belirtmektedirler (NAO 2003).