Yönetim ve Deneme Verileri

• Ekim tarihi, Ekim derinliği, Ekim sıklığı

• Gübreleme, Sulama

• Ürün deseni, Sıra arası

• Ekim öncesi ölçülen toprak koşulları

Şekil 3.5. Deneme Bilgilerinin Girilmesi ve Simülasyon Seçenekleri.

3.2.3.2 Genetik Katsayılar

Belirli bir çeşidin nasıl bir genotip katsayısına sahip olduğu, maksimum ve minimum sıcaklığa, gün uzunluğuna, toprağın su ve azot içeriğine, çeşidin morfolojisine veya yaşam boyunca belirli karakterlerine bağlıdır. Genotip veya genetik katsayı olarak belirlenen bu katsayılar altında yatan, genotip X çevre etkileşiminin, kontrollü veya tarla koşullarında belirlenebilmesidir. Ancak, model kullanıcıları bitkinin yetiştiği ortamı kontrol eden etmenleri tam olarak belirleyemediklerinden, anılan bu katsayıları, ölçüm değerlerinden saptayamamaktadırlar. Buradan harekede HUNT ve Ark. (1993) genotip katsayısını (genetik katsayısını) hesaplayan GENCALC (Genotype Coefficient Calculator) adı verilen bilgisayar programını geliştirmişlerdir. Bu programla belirlenen herhangi bir çeşidin genetik katsayıları, anılan çeşidin CERES-Maize bitki büyüme modeli ile test etme olanağı verebilmektedir

Bir bölgede yetiştirilen hibrid mısırın o bölgeye kalibrasyonunda 5 genetik katsayı olduğu varsayılmıştır. Modelin kalibrasyonu, mısırı farklı bölgelerde ve tarihlerde ekerek; yaprak ve dane sayısını; püskül çıkarma, fizyolojik olgunluk tarihi ile dane ağırlığı belirlenerek yapılmıştır. Bunun yanında ekim yapılan geniş bölgelerde, birçok hibridi temsil eden genetik katsayılar da geliştirilmiştir (HODGES ve Ark., 1987).

CERES-Maize bitki büyüme modelini test etmek için anılan BORJA, GİRONA, DONANA mısır çeşidinin genetik katsayılarına gereksinim duyulmuştur.

Anılan çeşitlerin (BORJA, GİRONA, DONANA) genetik katsayısını belirlemek için GENCALC (Genotype Coefficient Calculator) bilgisayar programı kullanılmıştır.

GENCALC ile bitkilerin genetik katsayıları belirlenirken CERES-Maize bitki büyüme modelinde kullanılan tüm dosyalara ek olarak başlangıç genetik katsayısını içeren dosyaya da gereksinim duyulmaktadır.

GENCALC bilgisayar programı ile BORJA, GİRONA, DONANA mısır çeşitlerinin 5 farklı genetik katsayısı belirlenmiştir. Bu katsayılar; G2 (GNUM: Dane sayısı katsayısı, no/bitki), G3 (GGRO: Danenin optimum sıcaklıktaki gelişim hızı, (mg/gün), Pl (DUJU: Vejetatif gelişme süresinin başında, 1 °C üstündeki gün sayısı),

P2 (DESP: Yalnızca çiçeklenme başlangıcında fotoperiyod duyarlılığı, gün/saat) ve P5 (DUGF: En yüksek 34 °C olmak koşuluyla dane dolum periyodunda 8 °C'nin üstündeki gün sayısı)’dır (HUNT ve PARARAJASINGHAM, 1993; HUNT ve Ark., 1993).

Çizelge 3.3. Denemede Kullanılan Çeşitlere Ait Genetik Katsayılar

Çeşitler Genetik Katsayılar

Pl P2 P5 G2 G3 PHINT

Borja 320.0 0.520 940.0 650.0 6.00 38.90

Girona 340.0 0.550 950.0 700.0 6.30 38.90

Donana 355.0 0.580 960.0 750.0 6.50 38.90

Şekil 3.6. GENCALC programının akış diyagramı.

3.2.4 Verilerin Değerlendirilmesi

İncelenen özelliklere ait verilerin istatistiksel analizleri, deneme planına uygun olarak SAS İstatistik paket programı kullanılarak yapılmıştır. Ortalamaların karşılaştırılmasında, Duncan çoklu karşılaştırma testi kullanılmış ve gruplandırılmıştır (Steel ve Torrie, 1960).

4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA

4.1. Tepe Püskülü Çıkarma Süresi (Gün)

Kahramanmaraş koşullarında farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının tepe püskülü çıkarma sürelerine olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçları, Çizelge 4.1’de, tepe püskülü çıkarma süresine (gün) ilişkin ortalama değerler ve oluşan gruplar ise, Çizelge 4.2’de verilmiştir.

Çizelge 4.1. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının Tepe Püskülü Çıkarma Sürelerine Olan Etkilerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları.

2004 2005 2004 – 2005

Varyasyon

Kaynağı S.D K.O. F. D K.O F.D S.D K. O. F. D

Yıl (Y) - - - - - 1 0.001 0.01

Tekerrür 2 0.714 3.24 0.213 0.63 4 0.463 1.66 Çeşit (Ç) 2 37.287 169.06** 36.674 108.58** 2 73.935 264.84**

Y x Ç - - - - - 2 0.026 0.10

Hata 1 4 0.220 - 0.337 - 8 0.279 - Gübre Dozu(G.D.) 2 37.657 57.04** 50.274 53.82** 2 87.231 109.43**

Y x G.D. - - - - - 2 0.700 0.88

Ç X G.D. 4 0.125 0.19 0.948 1.02 4 0.873 1.10 Y X Ç X G.D. - - - - - 4 0.201 0.25

Hata 2 12 0.660 - 0.934 - 24 0.797 -

Genel 26 - - - - 53 - -

V. K (%) 1.366 1.625 - 1.501

**: p< 0.01 düzeyinde önemli

Çizelge 4.1’in incelenmesinden görüleceği üzere, farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının, tepe püskülü çıkarma süresine olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçlarına göre, denemenin her iki yılında (2004-2005) ve birleştirilmiş yıllarda (2004-05) çeşitler ve azot dozları p< 0.01 düzeyinde önemli bulunmuştur. Birleştirilmiş yıllarda; yıl, yıl x çeşit, yıl x gübre dozu, çeşit x gübre dozu, yıl x çeşit x gübre dozu kombinasyonlarının ise istatistiksel olarak önemsiz olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.2. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının Tepe Püskülü Çıkarma Süresine İlişkin Ortalama Değerler ve Duncan Çoklu Karşılaştırma Testine Göre Oluşan Gruplar

Çizelge 4.2’nin incelenmesinden görüleceği gibi, farklı ikinci ürün mısır çeşitlerinin tepe püskülü çıkarma süresine etkileri ve oluşan gruplar, Duncan çoklu karşılaştırma testine göre her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Araştırmanın her iki yılında ve birleştirilmiş yıllarda bütün çeşitler farklı gruplarda yer almıştır. Çeşitlerden Donana her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda 61.1, 61.2 ve 61.2 gün ile en uzun tepe püskülü çıkarma süresine sahip olmuştur. Bu çeşidi Girona çeşidi 60.0, 59.9 ve 59.9 gün ile takip etmiştir. Denemede en kısa tepe püskülü çıkarma süresine ise Borja çeşidi 57.2, 57.3 ve 57.2 gün ile sahip olmuştur. En kısa tepe püskülü çıkarma süresi ile en uzun tepe püskülü çıkarma süresinin denemenin yapıldığı her iki yılda da aynı çeşitlerde olması yıl x çeşit interaksiyonunun önemsiz çıkmasına neden olmuştur (Çizelge 4.2).

N dozları (kg/da)

55 56 57 58 59 60 61 62

2004 2005 2004-05

Yıllar

Tepe Püskülü Çiçeklenme Süresi

Borja Girona Donana

Şekil 4.1. Farklı Mısır Çeşitlerinin Tepe Püskülü Çıkarma Süresine (gün) Etkileri Şekil 4.1’de görüldüğü üzere, denemede kullanılan çeşitlerin tepe püskülü çıkarma süresine ait değerler birbirinden farklı olmuştur. Tepe püskülü çiçeklenmesi yönünden çeşitler arasında farklılıklar olduğu Öktem (1996), Gözübenli (1997), Konak ve ark. (1998), Konuşkan (2000), Cesurer ve Ünlü (2001), Kuşaksız ve Yener (2003), Özdemir (2004) tarafından yapılan çalışmalarda da belirlenmiştir.

Farklı azot dozu uygulamalarının, tepe püskülü çıkarma süresine etkileri, her iki yetiştirme yılında ve birleştirilmiş yıllarda istatistiksel olarak önemli olmuştur (Çizelge 4.2). Denemede, en uzun tepe püskülü çıkarma süresi, her iki yetiştirme yılında ve birleştirilmiş yıllarda N15 azot dozu uygulamasında (sırasıyla 61.3, 61.8 ve 61.5) gerçekleşirken en kısa tepe püskülü çıkarma süresi ise, her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda N35 azot dozu uygulamasında (sırasıyla 57.3, 57.0 ve 57.2) tespit edilmiştir. En uzun ve en kısa tepe püskülü çıkarma süresinin, her iki yılda aynı azot dozlarında gerçekleşmesi, yıl x azot dozu interaksiyonunun istatistiksel olarak önemsiz olduğunu göstermektedir (Çizelge 4.2).

54 55 56 57 58 59 60 61 62 63

2004 2005 2004-05

Yıllar

Tepe Püskülü Çiçeklenme Süresi (Gün)

15 kg N 25 kg N 35 kg N

Şekil 4.2. Farklı Azot Dozlarının Tepe Püskülü Çıkarma Süresine (gün) Etkileri Şekil 4.2’de mısırda uygulanan azot dozu miktarı arttıkça, tepe püskülü çıkarma süresinde sürekli bir kısalma olduğu görülmektedir. Mısır bitkisinde, azot dozu miktarının artışına paralel olarak çiçeklenme süresi kısalmaktadır, azotlu gübreler, mısır bitkisinde çiçeklenmeyi teşvik etmektedir (Martin ve ark., 1976).

Azot dozlarının artışıyla, tepe püskülü çıkarma süresindeki kısalma 25 kg N/da’dan sonra yavaşlamıştır. Benzer olarak, Paradkar ve Sharma (1993), Ülger ve ark. (1996), Gözübenli (1997), Sezer ve Yanbeyi (1997), Turgut (2000) ve Gökmen ve ark.

(2001)’in yaptıkları çalışmalarda uygulanan azotlu gübre miktarının artmasıyla tepe püskülü çıkarma süresinin kısaldığını bildirmişlerdir.

Farklı azot dozları ve mısır çeşitleri interaksiyonlarının tepe püskülü çıkarma süresine etkileri, her iki yetiştirme yılında ve birleştirilmiş yıllarda, istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır (Çizelge 4.2).

4.2. Koçan Püskülü Çıkarma Süresi (Gün)

Farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının koçan püskülü çıkarma sürelerine olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçları, Çizelge 4.3’de, koçan püskülü çıkarma süresine (gün) ilişkin ortalama değerler ve oluşan gruplar ise, Çizelge 4.4’de verilmiştir.

Çizelge 4.3. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının Koçan Püskülü Çıkarma Sürelerine Olan Etkilerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları

Çizelge 4.3’ün incelenmesinden görüleceği üzere, farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının, koçan püskülü çıkarma süresine olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçlarına göre, denemenin her iki yılında (2004-2005) ve birleştirilmiş yıllarda (2004-05) çeşitler ve azot dozları p< 0.01 düzeyinde önemli, birleştirilmiş yıllarda yıl x çeşit interaksiyonu p<0.05 düzeyinde önemli bulunmuştur. Birleştirilmiş yıllarda; yıl, yıl x gübre dozu, çeşit x gübre dozu, yıl x çeşit x gübre dozu kombinasyonlarının ise istatistiksel olarak önemsiz olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.4. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının Koçan Püskülü Çıkarma Süresine İlişkin Ortalama Değerler ve Duncan Çoklu Karşılaştırma Testine Göre Oluşan Gruplar

Gübre Dozu

Çizelge 4.4’ün incelenmesinden görüleceği gibi, farklı ikinci ürün mısır çeşitlerinin koçan püskülü çıkarma süresine etkileri ve oluşan gruplar, Duncan çoklu karşılaştırma testine göre her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Araştırmanın birinci yılında ve birleştirilmiş yıllarda bütün çeşitler farklı gruplarda yer alırken, araştırmanın ikinci yılında Girona ve Donana çeşitleri aynı istatistiki grupta yer almıştır. Çeşitlerden Donana her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda 63.0, 62.5 ve 62.7 gün ile en uzun koçan püskülü çıkarma süresine sahip olmuştur. Bu çeşidi Girona çeşidi 61.2, 61.5 ve 62.7 gün ile takip etmiştir. Denemede en kısa koçan püskülü çıkarma süresine ise Borja çeşidi 58.5, 59.1 ve 58.8 gün ile sahip olmuştur.

Birleştirilmiş yıllarda yıl x çeşit interaksiyonu p< 0.05 düzeyinde önemli bulunmuştur. İkinci yıl koçan püskülü çıkış tarihlerinde (Çizelge 3.1.) sıcaklıkların daha yüksek olması bitkiyi çiçeklenmeye teşvik etmiş olabileceği düşünülmektedir (Martin ve ark., 1976, Kün, 1994).

56 57 58 59 60 61 62 63 64

2004 2005 2004-05

Yıllar

Koçan Püskülü Çiçeklenme Süresi (Gün)

Borja Girona Donana

Şekil 4.3. Farklı Mısır Çeşitlerinin Koçan Püskülü Çıkarma Süresine (gün) Etkileri

Şekil 4.3’de görüldüğü üzere, denemede kullanılan çeşitlerin koçan püskülü çıkarma süresine ait değerler birbirinden farklı olmuştur. Tepe püskülü çıkarma süresi ile ilişkili olarak koçan püskülü çıkarma süresi de çeşitlere göre farklılık göstermiştir. Denemede kullanılan bu çeşitler arasında koçan püskülü çiçeklenme süresinin de çeşide bağlı olarak değiştiği dikkati çekmektedir. Koçan püskülü çıkış süresi bakımından çeşitler arasında farklılık olduğu Sezer ve Gülümser (1999), Konuşkan (2000) tarafından da bildirilmiştir.

Farklı azot dozu uygulamalarının, koçan püskülü çıkarma süresine etkileri, her iki yetiştirme yılında ve birleştirilmiş yıllarda istatistiksel olarak önemli olmuştur (Çizelge 4.4). Denemede, en uzun koçan püskülü çıkarma süresi, her iki yetiştirme yılında ve birleştirilmiş yıllarda N₁₅ azot dozu uygulamasında (sırasıyla 62.6, 63.3 ve 62.9) gerçekleşirken en kısa koçan püskülü çıkarma süresi ise, her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda N₃₅ azot dozu uygulamasında (sırasıyla 58.8, 58.6 ve 61.2) tespit edilmiştir. Yukarıda belirtildiği gibi en uzun ve en kısa koçan püskülü çıkarma süresinin, her iki yılda aynı azot dozlarında gerçekleşmesi, yıl x azot dozu interaksiyonunun istatistiksel olarak önemsiz olduğunu göstermektedir (Çizelge 4.4).

55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65

2004 2005 2004-05

Yıllar

Koçan Püskülü Çiçeklenme Süresi (Gün)

15 kg N 25 kg N 35 kg N

Şekil 4.4. Farklı Azot Dozlarının Koçan Püskülü Çıkarma Süresine (gün) Etkileri Şekil 4.4’de görüldüğü üzere, tepe püskülünde olduğu gibi azot dozu miktarı arttıkça, koçan püskülü çıkarma süresinde sürekli bir kısalma olduğu görülmektedir.

Mısır bitkisinde, azot dozu miktarının artışına paralel olarak çiçeklenme süresi kısalmaktadır, azotlu gübreler, mısır bitkisinde çiçeklenmeyi teşvik etmektedir (Martin ve ark., 1976). Benzer olarak, Paradkar ve Sharma (1993), Ülger ve ark.

(1996), Gözübenli (1997), Sezer ve Yanbeyi (1997), Turgut (2000) ve Gökmen ve ark. (2001)’in yaptıkları çalışmalarda uygulanan azotlu gübre miktarının artmasıyla koçan püskülü çıkarma süresinin kısaldığını bildirmişlerdir.

Farklı azot dozları ve mısır çeşitleri interaksiyonlarının koçan püskülü çıkarma süresine etkileri, her iki yetiştirme yılında ve birleştirilmiş yıllarda, istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır (Çizelge 4.4).

4.3. Bitki Boyu (cm)

Farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının bitki boyuna olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçları, Çizelge 4.5’de, bitki boyuna (cm) ilişkin ortalama değerler ve oluşan gruplar ise, Çizelge 4.6’da verilmiştir.

Çizelge 4.5. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının Bitki Boyuna Olan Etkilerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları

Çizelge 4.3’ün incelenmesinden görüleceği üzere, farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının, bitki boyuna olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçlarına göre, denemenin her iki yılında (2004-2005) ve birleştirilmiş yıllarda (2004-05); çeşitler ve azot dozları p<0.01 düzeyinde önemli, çeşit x gübre interaksiyonu ise denemenin ilk yılında (2004) ve birleştirilmiş yıllarda p<0.01 düzeyinde önemli bulunurken denemenin ikinci yılında (2005) p<0.05 düzeyinde önemli olmuştur. Birleştirilmiş yıllarda; yıl, yıl x çeşit, yıl x gübre dozu ve yıl x çeşit x gübre dozu kombinasyonlarının ise istatistiksel olarak önemsiz olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.6. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının Bitki Boyuna İlişkin Ortalama Değerler ve Duncan Çoklu Karşılaştırma Testine Göre Oluşan Gruplar

Gübre Dozu

Çizelge 4.6’nın incelenmesinden görüleceği gibi, farklı ikinci ürün mısır çeşitlerinin bitki boyu uzunluklarına olan etkileri ve oluşan gruplar, Duncan çoklu karşılaştırma testine göre her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Araştırmanın her iki yılında ve birleştirilmiş yıllarda bütün çeşitler farklı gruplarda yer almıştır. Çeşitlerin bitki boyları 202.4 cm - 213.3 cm arasında değişmiştir. Çeşitlerden Donana her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda sırasıyla 213.3, 213.8 ve 213.6 cm ile en uzun bitki boyuna sahip olmuştur. Bu çeşidi Girona çeşidi 207.2, 209.9 ve 208.6 cm ile takip etmiştir. Denemede en kısa bitki boyuna ise Borja çeşidi 202.4, 203.9 ve 203.2 cm ile sahip olmuştur.

Denemenin yürütüldüğü 2004 ve 2005 yıllarında en uzun ve en kısa bitki boyunun aynı çeşitlerden elde edilmesi yıl x çeşit interaksiyonunun istatistiksel olarak önemsiz çıkmasına neden olmuştur.

196

Şekil 4.5. Farklı Mısır Çeşitlerinin Bitki Boyuna (cm) Etkileri

Şekil 4.5.’de görüldüğü üzere denemede kullanılan çeşitlerin bitki boylarına ait değerler birbirinden farklı olmuştur. Denemede kullanılan çeşitler gelişme süreleri bakımından birbirinden farklı olduğu için çeşitler arasında bitki boyları bakımından önemli farklılıklar olmuştur. Bitki boyunun genetik faktörlerin etkisinde olduğunu ve bitki boyu yönünden çeşitler arasında farklılıklar olabileceği Gözübenli (1997), Tanrıverdi ve Kabakçı (1999), Konuşkan (2000), Cesurer ve Ünlü (2001), Bengisu ve Baytekin (2003), Özdemir (2004), İdikut ve ark. (2005) tarafından yapılan çalışmalarda da belirlenmiştir.

Farklı azot dozu uygulamalarının, bitki boyuna etkileri, her iki yetiştirme yılında ve birleştirilmiş yıllarda istatistiksel olarak önemli olmuştur (Çizelge 4.6.).

azot dozlarının bitki boyuna etkileri, her iki yılda benzer olarak azot dozlarının artmasıyla uzama göstermiştir. Çalışmada en uzun bitki boyu değerleri, her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda 35 kg N/da dozu uygulamasında ( sırasıyla 218.7, 222.2 ve 220.5 cm) tespit edilmiştir. En kısa bitki boyu değerleri ise, her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda 15 kg N/da dozu uygulamasında (sırasıyla 195.9, 196.2 ve 196.1 cm) tespit edilmiştir. En uzun ve en kısa bitki boyu değerlerinin, her iki yılda da aynı azot dozlarında gerçekleşmesi, yıl x azot dozu interaksiyonunun istatistiksel olarak önemsiz olduğunu göstermektedir (Çizelge 4.6.).

180 185 190 195 200 205 210 215 220 225

2004 2005 2004-05

Yıllar

Bitki Boyu

15 kg N 25 kg N 35 kg N

Şekil 4.6. Farklı Azot Dozlarının Bitki Boyuna (cm) Etkileri

Şekil 4.6.’ da görüldüğü üzere, mısırda uygulanan azot dozu miktarı arttıkça, bitki boyunda önemli bir şekilde uzama görülmektedir. Azotlu gübreler bitkide vejetatif gelişmeyi teşvik etmekte (Gökmen ve ark., 2001; Kün, 1994) ve dolayısıyla bitki boyu uzamaktadır. Benzer olarak; Sencar (1998), Kaplan ve Aktaş (1993), Paradkar ve Sharma (1993), Ülger ve ark., (1996), Gözübenli (1997), Govil ve Pandey (1999), Flesch ve Viera (2000), Turgut (2000) ve Gökmen ve ark., (2001)’nın yaptıkları çalışmalarda azotlu gübre miktarının artmasıyla, bitki boyunun uzadığı sonucuna varmışlardır.

Çeşit x azot dozu interaksiyonu incelendiğinde Çizelge 4.6.’da görüldüğü gibi farklı azot dozu uygulamalarında en düşük bitki boyu değeri (191.1 cm) denemenin ilk yılında N15 uygulamasında, en yüksek bitki boyu değeri ise (223.4 cm) ile denemenin ikinci yılında N35 uygulamasında belirlenirken uygulanan azotlu gübre miktarının artmasıyla bitki boyu artmıştır.

4.4. İlk Koçan Yüksekliği (cm)

Farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının ilk koçan yüksekliğine olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçları, Çizelge 4.7’de, ilk koçan yüksekliğine (gün) ilişkin ortalama değerler ve oluşan gruplar ise, Çizelge 4.8’de verilmiştir.

Çizelge 4.7. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının ilk Koçan Yüksekliğine Olan Etkilerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları

2004 2005 2004 – 2005

Varyasyon

Kaynağı S.D K.O. F. D K.O F.D S.D K. O. F. D

Yıl (Y) 1 31.184 10.65*

Tekerrür 2 2.802 8.83 1.728 0.31 4 2.265 0.77

Çeşit (Ç) 2 347.221 1094.67** 205.191 37.05** 2 542.972 185.46**

Y x Ç 2 9.439 3.22

Hata ₁ 4 0.317 5.538 8 2.927

Gübre Dozu (G.D.)

2 1041.478 68.25** 718.979 58.15** 2 1739.165 125.91**

Y x G.D. 2 21.292 1.54

Ç X G.D. 4 19.952 1.31 19.736 1.60 4 24.308 1.76

Y X Ç X G.D. 4 15.380 1.11

Hata ₂ 12 15.261 12.363 24 13.812

Genel 26 53

V. K (%) 4.168 3.691 3.933

**: p< 0.01, *: p < 0.05 düzeyinde önemli

Çizelge 4.7’nin incelenmesinden görüleceği üzere, farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının ilk koçan yüksekliğine olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçlarına göre, denemenin her iki yılında (2004-2005) ve birleştirilmiş yıllarda (2004-5) azot dozları ve çeşitler p<0.01 düzeyinde önemli bulunmuştur. Birleştirilmiş yıllarda; yıl faktörü p <0.05 düzeyinde önemli, yıl x çeşit, yıl x gübre dozu, çeşit x gübre dozu, yıl x çeşit x gübre dozu kombinasyonları ise istatistiksel olarak önemsiz olmuştur.

Çizelge 4.8. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının İlk Koçan Yüksekliğine İlişkin Ortalama Değerler ve Duncan Çoklu Karşılaştırma Testine Göre Oluşan Gruplar

Gübre Dozu

Çizelge 4.8’in incelenmesinden görüleceği gibi, mısır çeşitlerinde ilk koçan yüksekliği denemenin ikinci yılında birinci yıla göre daha yüksek olmuştur.

Denemenin ikinci yılında, bitki boylarının daha yüksek olması dolayısıyla bitki boylarına paralel olarak ilk koçan yüksekliği de yüksek olmuştur (Sağlamtimur ve ark., 1994).

Farklı mısır çeşitlerinde ilk koçan yüksekliği, her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (Çizelge 4.8). Araştırmada, en uzun ilk koçan yüksekliği değerleri her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda Donana çeşidinde (98.8, 99.1 ve 98.9 cm), en kısa ilk koçan yüksekliği değerleri ise, her iki yılda ve birleştirilmiş yıllarda Borja çeşidinde (86.8, 89.9 ve 88.4 cm) elde edilmiştir. Girona çeşidi, denemenin her iki yılında (95.5, 96.8 ve 96.2 cm) Donana çeşidiyle aynı istatistiki gurupta yer almıştır.

80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 100 102

2004 2005 2004-05

Yıllar

İlk Koçan Yüksekliği

Borja Girona Donana

Şekil 4.7. Farklı Mısır Çeşitlerinin İlk Koçan Yüksekliğine olan (cm) Etkileri

Şekil 4.7’den de görüldüğü üzere, denemede kullanılan çeşitlerin ilk koçan yükseklikleri birbirlerinden farklı olmuştur. Denemede kullanılan çeşitlerin ilk koçan yükseklikleri 86.8 cm – 99.1 cm arasında değişmiştir. İlk koçan yüksekliği bakımından çeşitler arasında farklılıklar olabileceği Öktem (1996), Sezer ve Gülümser (1999), Konuşkan (2000), Cesurer ve Ünlü (2001), Kuşaksız ve Yener (2003), İdikut ve ark. (2005) tarafından yapılan çalışmalarda da belirlenmiştir.

Farklı azot dozu uygulamalarının, ilk koçan yüksekliğine etkileri, her iki yetiştirme yılında ve birleştirilmiş yıllarda istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (Çizelge 4.8). Araştırmada, en uzun ilk koçan yüksekliği değerleri, her iki yetiştirme yılında ve birleştirilmiş yıllarda N35 azot dozu uygulamasında (sırasıyla 104.6, 104.8 ve 104.7 cm) gerçekleşirken en kısa ilk koçan yüksekliği değerleri ise N15 azot dozu uygulamasında (sırasıyla 83.1, 87.2 ve 85.1 cm) görülmüştür. En uzun ve en kısa ilk koçan yüksekliği değerlerinin, her iki yılda da aynı azot dozu uygulamasında gerçekleşmesi, yıl x azot dozu interaksiyonunun istatistiksel olarak önemsiz olduğunu göstermektedir (Çizelge 4.8).

0 20 40 60 80 100 120

2004 2005 2004-05

Yıllar

İlk Koçan Yüksekliği

15 kg N 25 kg N 35 kg N

Şekil 4.8. Farklı Azot Dozlarının İlk Koçan Yüksekliğine (cm) Etkileri

Şekil 4.8’den de görüldüğü üzere, azot dozu miktarı arttıkça, ilk koçan yüksekliği de artmıştır. Bitkide, vejetatif gelişme arttıkça ilk koçan yüksekliği uzamıştır. Bu uzama azotlu gübrelerin vejetatif gelişmeyi teşvik etmesinden kaynaklanabilir (Gökmen ve ark., 2001; Kün, 1994). Benzer olarak, Gözübenli (1997), Govil ve Pandey (1999), Flesch ve Viera (2000) ve Turgut (2000)’in yaptıkları çalışmalarda, azotlu gübre miktarının artmasıyla ilk koçan yüksekliğinin uzadığını bildirmişlerdir.

4.5. Koçan Boyu (cm)

Farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının koçan boyuna olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçları, Çizelge 4.9’de, koçan boyuna (cm) ilişkin ortalama değerler ve oluşan gruplar ise, Çizelge 4.10’de verilmiştir.

Çizelge 4.9. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının Koçan Boyuna Olan Etkilerine İlişkin Varyans Analiz Sonuçları

Çizelge 4.9’un incelenmesinden görüleceği üzere, farklı yetiştirme sürelerine sahip üç mısır çeşidinde, farklı azot dozlarının, koçan boyuna olan etkilerine ilişkin varyans analiz sonuçlarına göre, denemenin ilk yılında (2004) çeşitler p < 0.05 düzeyinde önemli iken, denemenin ikinci (2005) yılında ve birleştirilmiş yıllarda p< 0.01 düzeyinde önemli, azot dozları denemenin her iki yılında ve birleştirilmiş yıllarda p< 0.01 düzeyinde önemli bulunmuştur. Birleştirilmiş yıllarda yıl x çeşit, yıl x gübre dozu, çeşit x gübre dozu ve yıl x çeşit x gübre dozu kombinasyonlarının ise istatistiksel olarak önemsiz olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.10. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının Koçan Boyuna İlişkin Ortalama Değerler ve Duncan Çoklu Karşılaştırma Testine Göre Oluşan Gruplar

Çizelge 4.10. Farklı Yetiştirme Sürelerine Sahip Üç Mısır Çeşidinde, Farklı Azot Dozlarının Koçan Boyuna İlişkin Ortalama Değerler ve Duncan Çoklu Karşılaştırma Testine Göre Oluşan Gruplar

Belgede TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI (sayfa 85-0)