AVUKATIN SORUMLULUĞU

1. AVUKATIN HUKUKİ SORUMLULUĞU

Avukatın hukuki sorumluluğunu, temelde, avukatla iş sahibi arasındaki hukuki ilişki biçimlendirir. Şu halde avukat, her şeyden önce bu sözleşmesel ilişkiden doğan borcuna aykırı davranması durumunda sorumlu olacaktır. Avukatın hukuki sorumluluğu; haksız fiil, vekâletsiz iş görme, sebepsiz zenginleşme gibi akit dışı nedenlerden de doğabilir. Yine, avukatın, sözleşmenin hazırlık aşamasındaki kusurundan (culpa in contrahendo) sorumluluğu söz konusu olabileceği gibi, sözleşmesel ilişkinin sona ermesinden sonra da sorumluluğunu gerektiren durumlar ortaya çıkabilir.148 145 _{ÖZKENT s.596.} 146 _{SUNGURTEKİN ÖZKAN s.259-261.} 147 _{MISIR s.834.} 148 _{ADAY s.157.}

Avukatın hukuki sorumluluğu iddiasıyla, avukat aleyhinde tazminat talebinde bulunabilmek için tazminatı gerektiren genel hukuk kurallarının burada da geçerli olması gerekir. Aranan temel şart, avukatın sözleşmeye aykırı davranması ve avukatın bu durumdan dolayı kusurlu olmasıdır. Avukatın kasıtlı olarak ya da ihmaliyle sözleşmesel yükümlülüklerini ihlal etmesinde, onun kusurlu davranışından söz edilir. İkinci şart zararın gerçekleşmiş olmasıdır. Daha çok maddi zarar şeklinde gerçekleşir.149

Avukat vekâlet görevini gereği gibi yapmış olsaydı müvekkilinin malvarlığının göstereceği durumla hali hazırda göstermekte olduğu durum arasındaki fark, onun müspet zararıdır. Buraya malvarlığı kayıpları, yoksun kalınan kar, kaçırılan kazanç, müvekkilin yaptığı ek masraflar vb. dâhildir.150

Son şart, uygun illiyet bağıdır. Uygun illiyet bağının ispat yükü müvekkile düşer. Kamu menfaati gereği re ’sen araştırma ilkesinin geçerli olduğu davalarda örneğin ceza davalarında, uygun illiyet bağı koşulunun gerçekleşmesi zordur. Bu tür davalarda maddi gerçeğin ortaya çıkarılması önemlidir. Hâkim, tarafların ileri sürdüğü delil ve vakıalarla bağlı değildir. Kendiliğinden araştırma yapmakla yükümlüdür. İş sahibi tarafından sözleşmeye dayanılarak avukata karşı ileri sürülen tazminat istekleri, bu hakkın doğumunun öğrenildiği tarihten itibaren bir yıl ve her halde zararı doğuran olaydan beş yıl geçmekle düşer (Av. K m. 40).151

2. AVUKATIN CEZAİ SORUMLULUĞU

Avukatlık Kanununun 62. maddesine göre, bu kanun ve diğer kanunlar gereğince avukat sıfatı ile veya Türkiye Barolar Birliğinin yahut baroların organlarında görevli olarak kendisine verilmiş bulunan görev ve yetkiyi kötüye kullanan avukat Türk Ceza Kanununun 257. maddesi hükümlerine göre cezalandırılır.

Avukatlık Kanunun 62. maddesi bakımından suçun öğesi, her ne şekilde olursa olsun avukat sıfatı ile veya baro organları veya TBB organlarında görevli olmak nedeniyle Avukatlık Kanunu ya da diğer kanunlarla kendisine verilen görev ve yetkiyi

149 _{KORKUSUZ s.120.}

150 _{SUNGURTEKİN ÖZKAN s.116.}

ihmal etmektir. Verilen kanuni görev ve yetkilerin yerine getirilmesinde gecikme veya yapmama eylemleri ile görevini kullanması durumunda TCK’nın ilgili hükümleri ile cezalandırılacaktır.

Avukatların kişisel nedenlerle işledikleri suçlarda avukatlık sıfatının önemi bulunmamaktadır. Yani bu tür suçlarda avukatlar memur sayılmadıklarından memur olmayanların işledikleri suçlara ilişkin genel hükümler uygulanacaktır.152

3. AVUKATIN DİSİPLİN SORUMLULUĞU

Avukatlık Kanununun 134. maddesi “ Avukatlık onuruna, düzen ve gelenekleri ile meslek kurallarına uymayan eylem ve davranışlarda bulunanlarla, mesleki çalışmada görevlerini yapmayan veya görevinin gerektirdiği dürüstlüğe uygun şekilde davranmayanlar hakkında bu kanunda yazılı disiplin cezaları uygulanır.” hükmünü içermektedir.

Yasa, avukatlık onuruna, meslek düzen ve geleneklerine uymayan eylem ve davranışları ile mesleki çalışmasında görevin yapılması ile ilgili sorumluluklarını görevin gerektirdiği dürüstlüğe uygun yapmayan avukatın ile cezalandırılacağını emretmektedir. Bu nedenledir ki, şahsi şikâyetten vazgeçmenin veya ceza yargısında berat etmenin disiplinin yargılamasında önemi olmamakta, eylem veya davranış yasa ve Meslek Kurallarına aykırı ise disiplin cezası tayini gerektirmektedir.153

Avukatlık Kanunun 135. maddesine göre, disiplin cezaları şunlardır;

1. Uyarma; avukatın mesleğinin icrasında daha dikkatli davranması gerektiğinin kendisine bildirmesidir.

2. Kınama; meslekinde ve davranışında kusurlu sayıldığının avukata bildirilmesidir.

3. On bin liradan yüzellibin liraya kadar para cezası.

152 _{KORKUSUZ s.131-133.}

4. İşten çıkarma; avukatın veya avukatlık ortaklığının üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere mesleki faaliyetlerinin yasaklanmasıdır. 5. Meslekten çıkarma; avukatlık ruhsatnamesinin geri alınarak avukatın

adının Baro levhasından silinmesi ve avukatlık unvanının kaldırılmasıdır. Avukatlık ortaklığı için de baro avukatlık ortaklığı sicilinden silinmesi şeklinde uygulanır.154

Cezaların uygulama şekli Avukatlık Kanununun 136. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, bu kanunun avukatların hak ve ödevleri ile ilgili altıncı kısmında yazılı esaslara uymayanlar hakkında ilk defasında en az kınama, tekrarında, davranışın ağırlığına göre, para veya işten çıkarma cezası ve 5. maddenin (a) bendinde yazılı bir suçtan kesin olarak hüküm giyme halinde meslekten çıkarma cezası uygulanır.

Beş yıllık bir dönem içinde iki veya daha çok defa disiplin cezasını gerektiren davranışta bulunan avukata her yeni suçu için bir öncekinden daha ağır ceza uygulanır.

Bir defa işten çıkarılan avukat, beş yıllık dönem içinde bu kanunun altıncı kısmındaki kurallara aykırı davranışta bulunursa meslekten çıkarılır.

İlk disiplin suçunda en az kınama cezası verilmesi gereken haller şunlardır;

1. Yüklenen görevin özen, doğruluk ve onur içinde yapılmaması en az kınama cezasını gerektirir.

2. Yasanın öngördüğü en az kınama cezası verilmesi gereken haller yasanın 6. kısmında bildirilen diğer yükümlülüklerdir.

Sır saklama (Av. K m.36), işin reddedildiğinin bildirilmesi (Av. K m.37), işin reddi zorunluluğu (Av. K m.38), geçici olarak görevlendirilen avukatın görevini yapmaması (Av. K m.42) vb.

3. İlk defasında en az kınama cezası verilmesi gerektiği hükmü, her ilk suç için ilk defasında kınama cezası verilmesi gerektiği anlamına gelmez. Koşulları varsa, daha ağır ceza verilebilir.

Tekerrür nedeniyle üst ceza uygulanmasının zorunlu olduğu haller şunlardır; 1. Yasanın altıncı kısmında yazılı esaslara uymayanlar hakkında yeni

disiplin suçu için üst ceza verilmesi zorunludur.

154

2. Beş yıllık dönem içinde iki veya daha fazla disiplin cezası varsa, son eylem için bir üst ceza uygulaması zorunludur.

3. Eylem tarihinde disiplin sicilinde kesinleşmiş ceza yoksa, tekerrür hükmü uygulanamaz.

4. Disiplin sicilinden silinmeyen cezalar tekerrüre esastır. İlk defasında işten çıkarma cezası verilmesi zorunlu olan haller;

Avukatlık Kanunu m.45/2-3’e dayanarak hâkimliğe ve avukatlığa engel bir suçtan mahkûm olanlar ve yasaklı avukatlarla işbirliği yapan avukatlar, sicillerinde disiplin cezası olmasa da, eylemin sübutu halinde ilk defasında en az işten çıkarma cezası ile cezalandırmak zorundadır.

İlk defasında meslekten çıkarma cezası verilmesi gererken zorunlu haller;

1. Avukatın, Avukatlık Kanunu’nun m.5/a’da öngörülen suçlardan biri ile kesin hükümlülüğü halinde, meslekten çıkarma cezası verilmesi zorunludur.

2. Bir defa işten çıkarılan avukat, beş yıllık dönem içinde bu kanunun altıncı kısmındaki kurallara aykırı davranışta bulunursa meslekten çıkarılır.

3. Avukatlık Kanunu 45/son madde uyarınca eylemin tekrarı halinde meslekten çıkarma cezası verilmesi zorunludur.155

Avukatlar hakkında yapılacak kovuşturmalarda, isnat olunan hususun avukata açıkça ve yazılı olarak bildirilmesi, yazılı savunmasının istenmesi ve bu savunma için en az on günlük bir süre tanınması zorunludur (Av. K m.137).

Baroya yazılmadan önceki ve meslekten ayrıldıktan sonraki eylem ve davranışlar, meslekten çıkarma cezasını gerektirmedikçe disiplin kovuşturmasına konu olamaz. Staj dönemi bu hükmün dışındadır.

Avukatın, avukatlıktan ayrılması, avukatlığı sırasındaki eylem ve davranışlardan dolayı disiplin kovuşturması yapılmasına engel değildir (Av. K m.138).

155