Atatürk’ün Kastamonu Gezisinin Basındaki Yansımaları

Atatürk’ün Kastamonu gezisi o günün basın organlarında geniş şekilde yer almış, mahalli Açıksöz ve Kastamonu gazetelerinde ayrıntılı haberlere yer verilmiştir. Yurt içinde ise Ankara’daki Hâkimiyet-i Milliye ile İstanbul’daki Cumhuriyet gazetesi gezi ile ilgili haberlere yer vermişlerdir. Kastamonu’da yayınlanan Açıksöz gazetesi, geziyle ilgili bütün ayrıntıları haber şeklinde vererek, Atatürk’ün şehre gelişi ve ayrılışına kadar geçen süreçteki faaliyetlerini okuyucularına aktarmıştır. Haberlerden ayrı olarak “Hoş Geldin” başlığı ile imzasız bir başmakale yayınlanmış ve gezinin önemi anlatılmaya çalışılmıştır79

İstanbul basını içinde Atatürk’ün Kastamonu gezisini en iyi şekilde aktaran gazete Cumhuriyet gazetesi olmuştur. Gazete, Zeki Cemal Bey’i özel olarak görevlendirmiştir. Gazetede haberlerin yanısıra “Reisicumhurun Seyahati” ve “Gazi’nin Fikirleri” adıyla iki başmakale yayınlanmış ve gezinin amaçları araştırılmaya çalışılmıştır80_.

Atatürk’ün Kastamonu gezisini Ankara’da yayınlayan Hâkimiyet-i Milliye gazetesi de geniş bir şekilde geziye yer vermiştir. Gazetede haberlerin yanısıra iki başmakale

77_{Mehmet Serhat Yılmaz, “Atatürk’ün Kastamonu Gezisi ve Şapka İnkılâbı”, Kastamonu Eğitim}

Dergisi, c.13 No:1, Mart 2005, s. 227.

78_{Nezahat Özcan, “Atatürk’ün Kastamonu Ziyareti ve Bu Ziyaretin Önemi”, Atatürk Araştırma}

Merkezi, 28 Ağustos 2003 Tarihli Kastamonu Konferansı, s. 1287-1288.

79_{Eski, Atatürk’ün Kastamonu…, s. 62.} 80_{Eski, a.g.e., s. 64-65.}

yayınlanmıştır. Bunlardan ilki “Son Seyahat” başlığı ile Falih Rıfkı (Atay) Bey tarafından kaleme alınmıştır. Gazetedeki ikinci makale ise “Gazi Paşa’nın Seyahati” başlığı ile Ağaoğlu Ahmet Bey tarafından kaleme alınmıştır81_.

Atatürk’ün Kastamonu gezisini, İzmir basının da Anadolu gazetesi, Yanık Yurd gazetesi, Yeni Gün gazetesi önemli yer vermiştir. Anadolu gazetesi, 22 Haziran 1925 tarihli sayısında “Ordunun Serpuşu” başlığı altında ordudaki denemeyi okuyucularına aktarmıştır. 15 Temmuz 1925 tarihli Ahenk gazetesi, “Bahriyelilerimizin Yeni Serpuşu

ve İngiltere” başlığı altında Bahriye zabitleri için siperli serpuşun kabul edildiğini

aktarmıştır. 12 Ağustos 1925 tarihli Anadolu gazetesinde İçişleri Bakanlığı’nın bütün dairelerinde memurların başı açık şekilde çalışmalarını istediğini bildirmekte ve nasıl selam verileceği konusunu açıklamaktadır. Mustafa Kemal Paşa’nın 23 Ağustos 1925 günü Ankara’dan Kastamonu’ya hareketini Yanık Yurd gazetesi, “Dün Ankara’dan

hareket eden Reisicumhur hazretleri öğle yemeğini Çankırı’da yemiş ve dün akşam halkın tezahüratı arasında Kastamonu’ya muvasalat etmiştir” şeklinde

duyurmaktadır. Mustafa Kemal Paşa’nın Kastamonu’ya gelişi ile birlikte yaptığı çalışmaları İzmir basınında oldukça geniş yer bulmuş, 27 Ağustos 1925 tarihli Ahenk gazetesinin başlığı “Gazi Paşa’nın Parlak Bir Hitabesi – Bir Türk Dünyaya Bedeldir” adını taşımakta ve başlık altında ayrıntılara yer verilmektedir. İnebolu Nutku İzmir basınında geniş yer almıştır. 30 Ağustos 1925 tarihli Yeni Gün gazetesi konuyla ilgili yorumunda şunları vurgulamaktadır: “Gazinin seyehatı memleket nokta-i nazarında

çok faydalı olmuştur. Gazi Paşa Hazretlerinin seyehatı fevkalade fayda temin etmiştir. Bu tür seyehatlerin memleketin terakki ve teceddüdü için pek büyük faydalar temin ettiği görülmektedir”. Mustafa Kemal Paşa’nın Kastamonu Nutku’ndan sonra 1 Eylül

tarihli İzmir basınında şapka konusunun halledildiğini bildiren haberlere yer verilmiştir82_.

Dış basında Şapka İnkılâbı’nın en çok tartışma konusu olduğu ülke Mısır’dır. Fes’in yerini şapkanın alması Mısır’da ayrım yaratmış, zamanla Mısır’ın iç olayları arasında yer almıştır.

81_{Eski, a.g.e., s. 71.}

Bir Müslümanın kafasında şapka olması, Mısır basınında alışılmamış bir durumdu. Gazeteler, özellikle de Al-Akhbar olayları ilgiyle takip etmesine rağmen bu konuda yargıda bulunmaktan uzak durmuştur. Bununla birlikte Al-Akhbar muhabiri Mustafa Kemal’in 27 Ağustos’ta İnebolu’da yaptığı şapka konuşmasından alıntı yaptıktan sonra gazetenin bakış acısını birkaç kelime ile açıklamaya gerek duyarak: “Bu en garip

değişikliklerden biridir” yorumunu yaparken; daha sonraki bir makalesinde ise elbise

ile ilerleme arasındaki ilişkiyi sorgulayarak, “Elbisenin insanların durumunu ve

gerçeği değiştireceğini düşünmüyorum. Gerçek ilerlemenin giyside değişiklik yapmakla ilgili olup olmadığını göreceğiz. Bekleyip görmemiz gerekiyor. Gerçekler hipotezlerden daha değerlidir.” Değerlendirmesini yapmıştır.83

Şapka İnkılâbına şüphe ile yaklaşan El-Mukattam gazetesi konu ile ilgili olarak yalnız haber niteliğinde yayınlar yapmıştır. Gazetedeki görüşe göre; Türkiye’deki yöneticilerin çıkardıkları kanunların bir kısmının zaman içinde ilga edileceği veya uygulanan reform programında bir aksaklığın meydana geleceği beklentisi içerisinde oldukları anlaşılmaktadır84_.

Şapka İnkılâbına Mısır’da muhafazakâr kesim tepkiyle yaklaşmış, namaz kılarken secdeye engel olacağını belirterek bu durumun İslam’a ve Araplara karşı hakaret olduğu görüşünü savunmuşlardır85_{. Bu tepkilere karşı burada Mısırda gazetecilik} görevi yapan Avni Bey, El-Mukattam’da yayınlanan makalesinde özetle; şapka ve fesin başka, dinin ise başka olduğunu belirtirken, Türklerin şapka giymelerine rağmen dinlerine bağlı olduklarını vurgulamıştır86_.

Şapka konusundaki tartışmalar bu kadarıyla kalmayıp El-Mukattam ve Siyasetü’l- Usbuhiye gazetelerinde şapkanın sağlıklı olup olmadığı tartışmaları olaya yeni bir boyut kazandırmış, fesin güneş ışıklarını kesmediği ve din adamlarının bu tartışmalara katılmalarının doğru olmadığını belirterek “onlar zaten fes giymiyorlar” denilmektedir. Bu tartışmalar üzerine Mısır’da Cemiyet-i Rabıta-i Şarkiye (Doğu

83_{Rıchard Hattamer, “Mısır Basınında Atatürk ve İnkılâpları”, Çev. Ayten Sezer, Atatürk Araştırma}

Merkezi Dergisi, Cilt: XVII, Sayı:50, Temmuz 2001, s. 394.

84_{Mehmet Serhat Yılmaz, “Türkiye’deki Şapka ve Kıyafet İnkılâbının Mısır Kamuoyunda Yansımaları} (1925-1932)”, Cumhuriyet Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 2, Güz 2005, s. 96.

85_{Yılmaz, a.g.m., s. 97.} 86_{Yılmaz, a.g.m., s. 97-98.}

Birlik Cemiyeti) tarafından toplantı düzenlenerek konu tartışılmıştır. Tartışma sonunda, mesele doğunun batıyı bir taklidi olarak görülmüş, fesin gerçek bir başlık olmadığı kararına varılmıştır. Cemiyet, Tabipler Odasından görüş istemiş ve güneşten koruma konusunda şapkanın daha faydalı olduğu bildirilmiştir87_.