Archaeology of Sivas Province: What was done and what needs to be done?
4. Arkeolojik Kültür Varlıklarına Yönelik Tahribat Tehdid
Türkiye genelinde izlenen arkeolojik alanlara yönelik bilinçli ve bi- linçsiz tahribatın Sivas’ta da vahim boyutlara ulaştığı görülmektedir (Re- sim 1-10). 28 Sivas İli, sahip olduğu geniş toprakları ve arkeolojik çalışma-
ların yetersizliği nedeniyle yeterince araştırılmamış olduğundan, birçok önemli arkeolojik alan henüz incelenmeden ya da tescil edilmeden bilinçli ya da bilinçsiz olarak tahrip edilmektedir. Özellikle Suşehri ve Zara ilçe merkezlerinde ve bağlı köylerde görülen, bir kısmı devşirme malzeme olarak kullanılan lahitler, yazıtlar ve mimari öğeler, bölgede arkeolojik alanlara yönelik kaçak kazıların önemli bir göstergesidir (Resim 1-2).
Tahribatların temel nedeni tarım faaliyetleri, definecilik, alt yapı ve imar çalışmalarıdır (Resim 3-10). Arkeolojik alanlar üzerinde göz yumu- lan tarım faaliyetleri nedeniyle höyüklerdeki yerleşim katmanları büyük zarar görmektedir (Resim 3). Tarımdaki modernleşme ile birlikte toprağın daha derin sürülmesi, tarım alanı olarak kullanılan arkeolojik alanlara her yıl giderek daha fazla zarar vermekte, höyük yükseltileri zamanla yok olmaktadır.
Araştırmalarımız sırasında 1950’li yıllarda bölgede çalışmalar yapan İngiliz araştırmacı Charles Burney’in29 tespit etmiş olduğu arkeolojik alan-
ları da kontrol amacıyla ziyaret etmek istediğimizde, Suşehri’ndeki Sıra- dur Höyüğü ve Koyulhisar’da Eğriçimen Yaylası’ndaki Eğriçimen Höyü- ğü gibi birçok höyüğün tümüyle yok edilmiş olduğunu tespit ettik. Bu vahim tabloyu oluşturan tahribatların büyük bölümü iş makineleri mari- fetiyle gerçekleştirilmekte, tümülüsler, kaya mezarları, tepe yerleşmeleri ve binlerce yıllık yerleşim katmanlarından oluşan höyükler yok edilmek- tedir. 30 Bu tahribattan tescilli ve koruma altındaki arkeolojik alanlar da
kurtulamamıştır. Bu höyüklerden biri olan Zara İlçesi’ne bağlı Kadriye Köyü yakınlarındaki Kültepesi Höyüğü’nün yoldan görünmeyen güney yarısı iş makineleri ile neredeyse tümüyle tahrip edilmiştir (Resim 4). 31
28 Bkz. Engin 2014: 32-34.
29 Burney 1958; Durbin 1971: 117. Eğriçemen Höyüğü’nün 1993 yılında M. Özsait tarafından
bölgede yapılan incelemelerde henüz tahrip edilmemiştir (bkz. Özsait 1995: 466, res. 21-22).
30 Engin vd 2013: 21-22; Engin 2015. 31 Engin vd 2012: 179, res. 6.
Bölgedeki arkeolojik alanların büyük bir bölümü defineciler tarafın- dan tahrip edilmektedir (Resim 5). Ülkemizde arkeolojik kültür varlıkla- rına bakış ile ilgili algılar maalesef istenen düzeye gelmemiş, definecilik giderek yaygınlaşmıştır. Yüzey araştırmalarında tespit ettiğimiz arkeolo- jik alanlar içinde kaçak kazılara maruz kalmayan alan neredeyse yok gi- bidir. Çoğunlukla höyükler ve tümülüsler kaçak kazıcılara hedef olmak- tadır (Resim 6). Kaçak kazıların kazma-kürek yerine iş makineleri ile ya- pılması tahribatların boyutunu arttıran en önemli unsurdur. Son yıllarda bu tahribatlara dinamitleme de eklenmiş, özellikle kaya mezarları ya da köprü ayakları, türbe, kilise gibi eski yapıların duvarları dinamitlenmek- tedir (Resim 7-8). Maalesef definecilik faaliyetlerinin bir bölümü, geçici maden arama ruhsatları ile gerçekleştirilmekte, tescilsiz arkeolojik alanlar tahrip edilmektedir. Özellikle Roma kaya mezarlarının bir bölümünün bölgede madencilik faaliyeti sürdüren kişiler tarafından dinamitlendiği bilgisine ulaşılmıştır.
Bölgede insan eliyle gerçekleştirilen tahribatların bir diğer nedeni alt yapı projeleri ve imar faaliyetleridir. Özellikle geçmişte bölgede kamu ya- rarı gözetilerek yapılan bu çalışmalarda kültür varlıkları göz ardı edilmiş ve önemsiz görülmüştür. Baraj ve gölet yapımları sırasında kültür varlık- ları ile ilgili hiçbir çalışmanın yapılmadığı görülmektedir (Resim 9-10). Höyük, tepe ve yamaç yerleşmelerinin özellikle su yatakları üzerinde ko- numlandığı göz önünde bulundurulursa, çok sayıda arkeolojik alanın su altında kaldığını tahmin etmek zor değildir. Bu yerleşmelerden biri olan ve Kılıçkaya Barajı suları altında kalan Sıradur Höyüğü (Resim 10), kurak geçen 2011 yılında çekilen sularla ortaya çıkması üzerine ziyaret edilmiş, su altında üst yerleşim tabakaları tümüyle erirken, yamaçlarda Erken Tunç Çağı’na ait mimari kalıntılar ve taş sanduka mezarların ortaya çıktı- ğı tespit edilmiştir. 32 Böylece Suşehri Ovası’nın en büyük ve önemli hö-
yük yerleşmesi araştırılamadan neredeyse tümüyle yok edilmiştir. Özellikle ilçe merkezleri ve yakınlarında yer alan arkeolojik alanlar da yapılaşma nedeniyle tahribattan payını almaktadır. Sivas kent merke- zinde yer alan ve Kalkolitik Çağ’dan Ortaçağ’a kadar bir yerleşim sürekli- liği ortaya koyan Topraktepe ve Pulur höyükleri büyük ölçüde tahrip edilmiş ve çok az bir kısmı günümüze ulaşmıştır. “1. Derece Arkeolojik Sit Alanı” ilan edilmiş olmasına rağmen, kural tanımaz biçimde, hiçbir arkeolojik çalışma yapılmadan Topraktepe’nin etekleri iş makineleri ile tı-
raşlanarak duvar örülmüştür. Sivas kent merkezinde yer alan ve “1. Dere- ce Arkeolojik Sit Alanı” olarak tescil edilmiş olan Roma Sur Duvarı’nın ise maalesef en küçük bir kalıntısı dahi günümüze ulaşmamıştır. Benzer bir duyarsızlığa Yıldızeli ilçesindeki Tek Höyük (Öksüztepe) maruz kalmış, bölgede birçok iskân alanı mevcutken höyüğün sit alanı sınırları mahke- me kararı ile daraltılarak doğu yarısı üzerine modern TOKİ konutları inşa edilmiş, inşaat çalışmaları sırasında iş makineleri ile höyüğün üzerine bir yol açılarak buradaki tümülüs de tahrip edilmiştir. Böylece MÖ 2. binyıl- da bölge ve Anadolu kültür tarihi açısından çok önemli olan bir kent yer- leşmesine büyük ölçüde zarar verilmiştir.
5. SONUÇ
Sonuç olarak, Sivas’taki arkeolojik çalışmalar yetersiz düzeydedir. Bölgede henüz Sivas kronolojisini ortaya koyan stratigrafik bir höyük ka- zısı yapılmamıştır. Sivas, birçok ülkeden büyük geniş coğrafyası ile arkeo- lojik araştırmalar açısından Orta Anadolu’daki en az araştırılan illerden biridir. Arkeolojik yüzey araştırmaları ve kazılar bölgenin binlerce yıllık tarihine ışık tutarken, arkeolojik alanların korunması konusundaki far- kındalığı ve bilinci de arttırmaktadır. Arkeolojik keşifler ve bilgiler bir ta- rih ve kültür kenti olan Sivas için çok önemli bir vitrin oluşturacaktır. Kül- türel miras alanlarının tescili ve korunması ile ilgili en önemli sorunlar- dan biri Türkiye’de ilgili kurumlar arasında eşgüdüm, iş birliği ve iletişim eksikliğidir. Arkeolojik araştırmalar desteklenmeli, taşınmaz kültür var- lıklarının korunması için akılcı kültür politikaları geliştirilmeli, tescilsiz arkeolojik alanlar tescil edilmeli, tescilli olanlar ise tahribatlara karşı belirli aralıklarla kontrol edilerek koruma önlemleri arttırılmalıdır.
Taşınmaz kültür varlıkları, tüm insanlığın ortak mirasıdır. Arkeolojik kültür varlıkları, kültür turizminin en önemli çekim alanlarından birini oluşturur. Bu nedenle arkeolojik araştırmalar ve keşifler kültür turizmi için de cazibe noktaları sağlar. Sivas, sahip olduğu zengin arkeolojik alan- ları ve tarihi anıt niteliğindeki Gökmedrese, Şifahiye Medresesi, Divriği Şifahanesi gibi taşınmaz kültür varlıkları ile kültür turizmi için ihtiyaç duyulan potansiyele fazlasıyla sahiptir. Ancak kültür turizminin en önemli araçlarından biri olan kültürel miras alanlarının yönetimi ve doğ- ru kullanımı konusunda ciddi eksikler bulunmaktadır. Kültür varlıklarını korumak ve gelecek nesillere ulaştırmak çok önemli bir görev ve sorumlu- luktur. Bu konuda yerel yöneticilere ve üniversiteye büyük görevler düş- mektedir.
KAYNAKLAR
Bıttel, K. “Einige Kapitel zur Hethitischen Archäologie”, Historia, Einzelschriften, Heft 7: Neuere Hethiterforschung, ed. Gerold Walser, Wiesbaden, s. 119-144, 1964. Boehmer, R. M. “Havuzköy in Ostkappadokien”, Archäologischer Anzeiger 82, s. 132-
141, 1967.
Burney, C. “Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”, Anatolian Studies 8,, s. 157-209, 1958.
Durbın, G. E. S. “Iron Age Pottery from the Provinces of Tokat and Sivas”, Anatolian Studies 21, 1971, s. 99-124.
Engin, A. “Sivas İli 2007 Yılı Yüzey Araştırması”, 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, s. 73-94, 2009 (a).
Engin, A. “Sivas İli'nde Arkeolojik Çalışmalar”, Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempoz- yumu Bildirileri (27-30 Ekim 2008), 2. Cilt, Sivas: Sivas Valiliği, s. 199-224, 2009 (b).
Engin, A. “Sivas İli 2008 Yılı Yüzey Araştırması”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3. Cilt, s. 129-150, 2010 (a).
Engin, A. “Gözecik: Sivas'ta Yeni Bir Geç Hitit Merkezi ve Kapı Aslanı”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 34/2, s. 60-68, 2010 (b).
Engin, A. “Sivas İli 2009 Yılı Yüzey Araştırması”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. cilt, s. 81-106, 2011.
Engin, A. “Arkeoloji, Kentler ve Kültür Turizmi: Türkiye’de Kent Gelişimi Arkeolo- jik Kültürel Miras İlişkisi Üzerine”, Hititler’in Başkentinde Kentsel Bellek ve Turizm, ed. H. Akdoğan, Çorum, Çorum Valiliği, s. 30-51, 2014. Engin, A. “Baraj Suyu Altında Kalan Bir Höyüğün Akıbeti: Sıradur Höyüğü, Prof.
Dr. Ömer Özyiğit’e Armağan /Studies in Honour of Ömer Özyiğit, ed. E. Okan ve C. Atila, İstanbul, Ege Yayınları, s. 13-28, 2015.
Engin, A. “Kızıl Kale: An Iron Age Settlement in the Upper Kızılırmak Basin and New Findings”, Colloqium Anatolicum 15, s. 196-218, 2016.
Engin, A. “Second Millennium BC Settlement Patterns in the East of the Upper Kızı- lırmak Basin”, Places and Spaces in Hittite Anatolia I: Hatti and the East, ed. Metin Alparslan ve Meltem Alparslan, İstanbul Üniversitesi Eskiçağ Bilim- leri Enstitüsü, İstanbul, s. 159-176, 2017.
Engin, A. , B. Uysal, F. Ay-Şafak. “Sivas İli Arkeolojisi: Merkez İlçe Tescilli Sit Alan- ları”, Sivas İli Kültür Envanteri, 1. Cilt: Merkez İlçe, ed. Kadir Pürlü, T.C. Si- vas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Sivas, s. 35-56, 2011.
Engin, A. , B. Uysal, F. Ay-Şafak, A. Bozkurt. “Sivas İli 2011 Yılı Yüzey Araştırması”, 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, s. 13-38, 2013.
Engin, A. , B. Uysal, O. Zengin-Koşan, F. Ay-Şafak, A. Bozkurt. “Sivas İli 2012 Yılı Yüzey Araştırması”, 31. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, s. 43-64, 2014 (a).
Engin, A. , O. Zengin-Koşan, F. Ay-Şafak, A. Bozkurt. “Sivas İli 2013 Yılı Yüzey Araştırması”, 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, s. 399-430, 2014 (b). Garstang, J. , O. R. Gurney. The Geography of the Hittite Empire, London, 1959. Kansu, Ş. A. “Tebliğler: Anadolu'da Yeni Paleolitik Buluntular”, Dil ve Tarih Coğrafya
Fakültesi Dergisi 1/5, s 189-190, 1943.
Kökten, İ. K. “Orta, Doğu ve Kuzey Anadolu'da Yapılan Tarih Öncesi Araştırmalar”, Belleten 8/32, s. 659-680, 1944.
Kökten, İ. K. “Kuzey-Doğu Anadolu Prehistoryasında Bayburt Çevresinin Yeri”, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 3 (1944-1945), s. 465-486, 1945.
Kökten, İ. K. “1945 Yılında TTK Adına Yapılan Tarihöncesi Araştırmalar”, Belleten 11, s. 431-472, 1947.
Kökten, İ. K. “1947 Yılı Tarihöncesi Araştırmaları”, Belleten 12, s. 233-227, 1948. Kökten, İ. K. “1952 Yılında Yaptığım Tarihöncesi Araştırmalar Hakkında”, Dil ve Ta-
rih Coğrafya Fakültesi Dergisi 11, s. 177-209, 1953.
Merıggı, P. “Quatro Viaggio Anatolico”, Oriens Antiquus 4, s. 263-315, 1965.
Müller-Karpe, A. “Yeni Bir Hitit Merkezi: Kuşaklı (Başören/Sivas) 1992 Yılı Yüzey Araştırması”, 11. Araştırma Sonuçları Toplantısı, s. 259-264, 1994.
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşaklı”, Mitteilungen der Deutschen Orient- Gesellschaft 127, s. 5-36, 1995.
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşakli 1995”, Mitteilungen der Deutschen Ori- ent-Gesellschaft 128, s. 69-94, 1996 (a).
Müller-Karpe, A. “Kuşaklı: Ausgrabungen in einer hethitischen Stadt”, Antike Welt 4, 1996, s. 305-312, 1996 (b).
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşaklı 1996”, Mitteilungen der Deutschen Ori- ent-Gesellschaft 129, s. 103-142, 1997.
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşaklı 1997”, Mitteilungen der Deutschen Ori- ent-Gesellschaft 130, s. 93-174, 1998.
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşaklı 1998”, Mitteilungen der Deutschen Ori- ent-Gesellschaft 131, s. 57-113, 1999 (a).
Müller-Karpe, A. “Kuşaklı-Sarissa 1993-1997 Kazılarına Toplu Bir Bakış”, 20. Kazı Sonucları Toplantısı, 1, 1999, s. 445-466, 1999 (b).
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşaklı 1999”, Mitteilungen der Deutschen Ori- ent-Gesellschaft 132, s. 311-353, 2000 (a).
Müller-Karpe, A. “Kayalıpınar in Ostkappadokien: ein neuer hethitischer Tontafel- fundplatz”, Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft 132, s. 355-365, 2000 (b).
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşakli 2000”, Mitteilungen der Deutschen Ori- ent-Gesellschaft 133, s. 225-250, 2001.
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşaklı 2001”, Mitteilungen der Deutschen Ori- ent-Gesellschaft 134, s. 331-351, 2002 (a).
Müller-Karpe, A. “Kuşaklı-Sarissa: Kultort im Oberen Land”, Die Hethiter und ihr Re- ich: Das Volk der 1000 Götter / Hititler ve Hitit İmparatorluğu: 1000 Tanrılı Halk, Bonn, s. 56-59, 176-189, 2002 (b).
Müller-Karpe, A. “Kuşaklı-Sarissa: A Hittite Town in the Upper Land”, Recent Deve- lopments in Hittite Archaeology and History: Papers in Memory of Hans G. Gü- terbock, ed. K. A. Yener – H. A. Hoffner, Eiesenbrauns, Winona Lake, India- na, 2002, s. 145-156, 2002 (c).
Müller-Karpe, A. “1999-2001 Yıllarında Kuşaklı-Sarissa'da Yapılan Kazı ve Araştır- malar”, 24. Kazı Sonucları Toplantısı, 1, s. 437-448, 2003 (a).
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşakli 2002”, Mitteilungen der Deutschen Ori- ent-Gesellschaft 135, s. 103-135, 2003 (b).
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşakli 2003”, Mitteilungen der Deutschen Ori- ent-Gesellschaft 136, s. 137-172, 2004.
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kuşakli 2004 und 2005”, Mitteilungen der De- utschen Orient-Gesellschaft 138, s. 15-42, 2006 (a).
Müller-Karpe, A. “Untersuchungen in Kayalıpınar 2005”, Mitteilungen der Deutsc- hen Orient-Gesellschaft 138, s. 211–247, 2006 (b).
Müller-Karpe, A. ve V. Müller-Karpe. “Kızılırmak (Maraşanta) Kıyısındaki Bir Hitit Kentinde Yeni Araştırmalar”, Arkeoloji ve Sanat 123, s. 1-12, 2006.
Müller-Karpe, A. ve V. Müller-Karpe. “Kuşaklı-Sarissa”, M. Doğan-Alpaslan – M. Alpaslan, Hititler: Bir Anadolu İmparatorluğu / Hittites: An Anatolian Empire, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, s. 220-227, 2013 (a).
Müller-Karpe, A. ve V. Müller-Karpe. “Kayalıpınar”, M. Doğan-Alpaslan – M. Al- paslan, Hititler: Bir Anadolu İmparatorluğu / Hittites: An Anatolian Empire, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, s. 282-289, 2013 (b).
Ökse, A. T. “Sivas İli 1992 Yüzey Araştırması, 11. Araştırma Sonuçları Toplantısı, s. 243-258, 1993 (a).
Ökse, A. T. “Verbreitung der Transkaukasischen Kultur in der Sivas-Region”, Istan- buler Mitteilungen 43, s. 133-146, 1993 (b).
Ökse, A. T. “Sivas'da Arkeolojik Araştırmaların Tarihçesi”, Revak 1993, Sivas Vakıf- lar Bölge Müdürlüğü’nün 11. Vakıf Haftasına Armağanı, s. 21-35, 1993 (c). Ökse, A. T. “Sivas İli 1993 Yüzey Araştırması”, 12. Araştırma Sonuçları Toplantısı, s.
317-329, 1994.
Ökse, A. T. “Sivas İli 1994 Yüzey Araştırması, 13. Araştırma Sonuçları Toplantısı, s. 205-228, 1995.
Ökse, A. T. “Sivas İli 1995 Yüzey Araştırması”, 14. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, s. 375-400, 1997.
Ökse, A. T. “Yukarı Kızılırmak Havzası Tunç Çağları ve Demirçağ Yerleşim Tarihi / Siedlungsgeschichte des Oberen Kızılırmak Gebietes von der Frühbronze- bis zur Eisenzeit”, Belleten 62, Sayı 234, s. 299-390, 1999 (a).
Ökse, A. T. “Sivas İli 1997 Yüzey Araştırması”, 16. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, s. 467-490, 1999 (b).
Ökse, A. T. “Orta Anadolu'nun Doğusunun Demirçağ Kültür ve Yerleşim Dokusu", 1998 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları, T.C. Kültür Bakanlığı Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara, s. 85-115, 1999 (c).
Ökse, A. T. “Neue hethitische Siedlungen zwischen Maşat Höyük und Kuşaklı”, Is- tanbuler Mitteilungen 50, s. 85-109, 2000 (a).
Ökse, A. T. “Sivas İli 1998 Yüzey Araştırması”, 17. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, s. 11-24, 2000 (b).
Ökse, A. T. “Sivas İli 1999 Yüzey Araştırması”, 18. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, s. 89-100, 2001.
Ökse, A. T. “Sivas İli 2000 Yüzey Araştırması”, 19. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, s. 229-238, 2002.
Ökse, A. T. “Kalkolitik Çağ’da Sivas Bölgesi”, Köyden Kente Yakındoğu’da İlk Yerleşim- ler, ed. M. Özdoğan, H. Hauptmann ve N. Başgelen, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, s. 171-197, 2003.
Ökse, A. T. , I. M. Akyurt, M. Törnük. “Sivas Yöresinde Bulunan Bir Altın Yüzük- Mühür”, Türk Arkeoloji Dergisi 30, s. 217-225, 1993.
Ökse, A. T. ve N. Toy. “Sivas Müzesi’nde Bulunan Tunç Baltalar”, Türk Arkeoloji Dergisi 30, s. 135-147, 1993.
Özgüç, N. “Dövlek Köyünden (Şarkışla İlçesi) Getirilen Eti Heykelciği”, Türk Tarih Arkeologya ve Etnoğrafya Dergisi 5, s. 46-51, 1949.
Özgüç, T. “Anadolu'da Arkeoloji Araştirmaları I”, Belleten 10/40, s. 557, 624, 1946. Özgüç, T. “Sivas ve Maltepe Kazıları”, Belleten 11/41, s. 164-166, 1947 (a).
Özgüç, T. “TTK Adına Yapılan Maltepe (Sivas Yakınında) Kazısı”, Belleten 11/44, s. 641-655, 1947 (b).
Özgüç, T. “Die Ausgrabungen von Topraktepe, der Burg von Sivas”, Halil Edhem Hâtira Kitabı, Ankara, s. 227-233, 1947 (c).
Russell, H. F. Pre-Classical Pottery of Eastern Anatolia, Based on a Survey by Charles Bur- ney, of Sites Along the Euphrates and Around Lake Van, BAR 85, London, 1980. Von der Osten, H. H. Explorations in Hittite Asia Minor, 1927-1928, Oriental Institute
Communications 6, Chicago, 1929.
Von der Osten, H. H. Explorations in Hittite Asia Minor, 1929, Oriental Institute Communications 8, Chicago, 1930.
Von der Osten, H. H. Discoveries in Anatolia 1930-1931, Oriental Institute Communi- cations 14, Chicago, 1933.
Yakar, J. Anadolu’nun Etnoarkeolojisi, çeviren S. H. Riegel, Homer Kitabevi, İstanbul, 2007.
Yakar, J. ve A. Gürsan-Salzman. “Archaeological Survey in the Malatya and Sivas Provinces-1977”, Tel Aviv 6, s. 34-53, 1979.
Resim 1: Yeşilyayla Köyü’nde (Suşehri) çeşmede kullanılan Roma Devri lahit kapağı.
Resim 3: Yoğun tarım faaliyetleri ile yok olan Zara-Sucak Höyüğü.
Resim 5: Bir höyük üzerinde kaçak kazı çukuru ve ekipmanları.
Resim 7: Suşehri'nde dinamitlenen Roma kaya mezarları.
Resim 9: Kılıçkaya Barajı içinde kalan Büyük Güzel Höyüğü.