Arabulucunun Nitelikleri

Arabulucu sürecin sonucuyla sorumlu olmayıp yalnızca sürecin işleyişi ile sorumludur.⁴¹ HUAK 2. maddesine göre arabuluculuk yapmak için arabulucu siciline kayıt olmak gereklidir. 19. maddede ise Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde oluşturulacak Arabuluculuk Daire Başkanlığı tarafından arabulucu sicili tutulacağı belirtilmiştir.

Arabulucunun nitelikleri HUAK 20. maddesi belirtmiştir. Buna göre arabulucu siciline kaydolabilmek için;

38 Özbek, 2009, s. 567-568.

39 Narmanlıoğlu, 2013, s. 504 ve 508; karşıt görüş için bkz.: A. Karslı, (2014). Medeni Muhakeme Hukuku, s. 807 - 808.

40 TaşpolatTuğsavul, 2012, s. 182.

41 TaşpolatTuğsavul, 2012, s. 155.

17

• Türk vatandaşı olmak,

• Mesleğinde en az beş yıllık kıdeme sahip hukuk fakültesi mezunu olmak,

• Tam ehliyetli olmak; arabulucunun 18 yaşını doldurmuş akli dengesi yerinde herhangi bir kısıtlama kararı bulunmayan bir kimse olmalıdır. Arabulucunun görevi uyuşmazlık çözmeyi amaçlamak olduğundan anlatılanları anlama kavrama ve geliştirme hususunda yeterli olmalı, yürüttüğü faaliyetin önemini ve verdiği kararların sonuçlarını anlayabilecek nitelikte olmalıdır.

• Kasten işlenmiş bir suçtan mahkûm olmamak, arabuluculuk bir güven mesleği olması nedeni ile arabulucunun kasten işlenen bir suçtan mahkûm olmamış olması işin niteliği açısından önem arz etmektedir.⁴²

• Arabuluculuk eğitimini tamamlamak ve Bakanlıkça yapılan yazılı ve uygulamalı sınavda başarılı olmak gerekir.

Buna ek olarak HUAKY 24/2. maddeye göre sicile kaydolmak isteyen arabulucu adaylarının ad ve soyadı, doğum tarihi, mesleği, iş adresi ve akademik unvanı gibi şahsi bilgilerini içeren belgeler ile arabuluculuk eğitimini tamamladığım gösterir başarı belgesinin aslı veya onaylı örneğini de sunmakla yükümlüdürler. Ayrıca aynı maddenin dördüncü fıkrasına göre kesinleşmiş bir disiplin kararı sonucunda meslekten veya kamu görevinden çıkarılmış olan kimse, diğer şartları taşısa bile lehlerine verilmiş bir yargı kararı olmadıkça sicile kayıt olamazlar. Beşinci fıkraya göre başvurucuların alacakları bir sağlık raporuyla arabuluculuk yapmalarına engel bir halinin olmadığına dair sağlık raporu alması gereklidir.

Kanunen arabuluculuk yapacak kimsenin hukuk fakültesi mezunu olma şartı yerinde bir düzenleme olmuştur. Kanun gerekçesinde gerekçesi belirtilmemiştir. Ancak arabuluculuğun yargıya alternatif olarak getirilmesi nedeniyle yaptığı iş ve sonuçlarının ehemmiyeti bakımından yerinde bir düzenleme olmuştur.⁴³ Kanunda mesleğinde en az beş yıllık kıdeme sahip olma şartından anlaşılması gereken de çok açık olmamakla beraber kanımca hukuk fakültesinden mezun olup hukukla ilgili yanı fakültede

42 Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısı ve Avrupa Birliği Uyum Komisyonu İle Adalet Komisyonu Raporları, (1/486) (Erişim Tarihi: 28.12.2018). http://www.kgm.adalet.gov.tr/

tasariasamalari/kanunlaşan/2012yili/kanmetni/6325ss.pdf

43 Komisyondan lisans eğitimini tamamlayan kimselerin arabulucu olabileceklerine ilişkin düzenlemenin çıkması sonucu, bu husus doktrinde oldukça fazla eleştirilmiştir, bu konuya ilişkin eleştiriler için bkz.:

Taşpolat Tuğsavul, 2012, s. 156 - 157.

18

öğrenilen bilgilerin icra edildiği avukat, hakim, savcı, hukuk danışmanı, noter gibi işlerdeki kıdem anlaşılması gereklidir. Aksi durumda hukuk fakültesinden mezun olmuş beş yıl kasiyerlik ya da ticaret yapmış kişiden bahsettiği anlaşılmamalıdır. Ayrıca beş yıllık tecrübe şartı şahsın iş tecrübesi yanında hayat ve insan ilişkileri bakımından da önem arz etmekte ve yerinde bir düzenleme olduğu açıktır.

Son şart olarak Adalet Bakanlığı‟ınca yapılan yazılı ve uygulamalı sınavda başarılı olmaktır. Arabuluculuk eğitimine katılabilmek için hukuk fakültesi mezunu olmak ve beş yıllık mesleki tecrübeye sahip olmak gereklidir eğitimin amacı ise ; arabuluculuk faaliyetinin yürütülmesi ile ilgili temel bilgileri, iletişim becerileri, müzakere ve uyuşmazlık çözüm yöntemleri, psikoloji ile diğer teorik ve pratik bilgileri içeren ve arabuluculuğun yerine getirilmesi için gerekli olan bilgi ve becerilerin kazanılmasıdır (HUAK m. 22; HUAKY m. 26).

Arabuluculuk eğitimi için hukuk fakülteleri, TBB, TAA Adalet Bakanlığı‟ndan yazılı olarak başvuru sonunda izin alması gereklidir. Bu başvuru aile hukuku uyuşmazlıkları, ticarî uyuşmazlıklar ve işçi- işveren uyuşmazlıkları gibi belirli alanlarda arabuluculuk eğitimi verilmesine yönelik olabilir. Başvuruda, eğitimin içeriği ve sürelerini kapsar şekilde eğitim programı, eğiticilerin sayısı, unvanları ve uzmanlıkları ile yeterlikleri ve eğitim programının finansman kaynakları ile eğitim verilecek mekânlar da belirtilir ve başvuru sonucunda ise Adalet Bakanlığı‟nın uygun gördüğü kurumlara en çok üç yıllık eğitim vermek için izin verilir. İzin verilen kuruluşlar iznin uzatılması için başvurabilirler ve uygun görülmesi halinde iznin geçerlilik süresi her defasında üçer yıllık uzatılabilir (HUAKY m. 29).

Arabuluculuk eğitimi, Adalet Bakanlığı‟nca izin verilen kuruluşlar tarafından asgari otuz altı saati teorik ve on iki saati uygulamalı olmak üzere toplam kırk sekiz saat olarak verilir (HUAKY m. 26/3). Teorik eğitimin altı saati arabuluculuk için gerekli olan arabuluculuğa elverişli alanlar, yargılama aşamasında arabuluculuğa başvurulması hâlinde dikkat edilmesi gereken hususlar, arabuluculuk müzakereleri sonunda yapılması gereken işlemler ile bir anlaşmanın ortaya çıkması hâlinde bu anlaşmanın düzenlenmesi ve hukuki niteliği gibi hususları kapsayan temel hukuk bilgisinden oluşur (HUAKY m.

26/3-a). Teorik eğitimin otuz saati ise iletişim becerileri ve beden dili, müzakere yöntemleri, toplantı yönetimi, psikoloji, gelişim psikolojisi, kişilik, davranış

19

bozuklukları, öfke kontrolü ve sosyal psikoloji ile sorun çözme becerileri, uyuşmazlık analizi ve uyuşmazlık çözümünde uygulanacak yöntemler, arabuluculuk süreci ve arabuluculukta uyulması gereken etik kurallar gibi arabuluculuğa yönelik eğitimleri içeren teknik bilginin ve becerinin verilmesinden oluşur (HUAKY m. 26/3-b).

Uygulama eğitimi, arabulucu adaylarının bireysel ve gruplar hâlinde sistematik teknikleri kullanma becerilerini geliştirmelerini sağlayacak örnek uyuşmazlık çözüm çalışmaları ile uygulama gözetimi faaliyetlerini içerir niteliktedir (HUAKY m. 26/4).

Arabuluculuk niteliklerine haiz olup sicile kaydolan arabuluculara, arabuluculuk eğitim izni verilen kuruluşlarca teorik ve uygulamalı, toplam sekiz saatten az olmamak üzere yılda en az bir defa yenileme eğitimi verilir. Arabulucular her yıl verilen bu sekiz saatlik eğitime katılmak zorundadırlar (HUAKY m. 26/5). Aksi halde sicilden silinmeleri söz konusudur.

Arabulucu adayları tamamlamış oldukları eğitim belgeleri ile bakanlığın yapmış olduğu yazılı sınava girip başarılı oldukları takdirde sicile kaydolma hakkı kazanırlar.

Sınav iki aşamalı olup yazılı ve uygulamalıdır. Her ikisinden de yetmiş beşer puan alınması gereklidir. Yazılı sınav yılda iki kez, ADB tarafından ilan edilen tarih ve yerde yapılır. Uygulama sınavı ise yazılı sınavı geçen adaylara yapılır.