Bu başlık altında araştırmada kullanılan örnekleme yöntemi ve araştırmada kullanılan veri toplama yöntemleri ile verilerin analiz yöntemleri ele alınmıştır.
3.5.1. Tam Örneklem Yöntemi
Araştırmanın ana kütlesini, Niğde’de il merkezinde faaliyet gösteren Niğde Valiliği, İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, Tapu Sicil Müdürlüğü, Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü ve İl Çevre ve Orman Müdürlüğü çalışanlarından oluşan toplam 189 kişi oluşturmaktadır. Belirtilen kurumlardaki bütün çalışanlara ulaşmak mümkün olduğu için tam örneklem yöntemine başvurulmuştur.
Anket formları, Niğde Valiliği’nden alınan araştırma izni (Bkz.: Ek-3) doğrultusunda bizzat araştırmacı tarafından dağıtılmış ve toplanmıştır. Böylece anketi dolduranların herhangi bir baskı altında kalmalarının önüne geçilmeye çalışılmıştır. Araştırma anketi, Valilik araştırma iznine rağmen İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden anket uygulamasına dair izin yazısı alınamadığı için İl Çevre ve Orman Müdürlüğünde uygulanamamıştır. Veri toplanan 164 kişiden 2 kişinin vermiş olduğu cevapların eksik ya da yanlı olmasından şüphelendiği için araştırmaya dâhil edilmemiş, 5 anket ise boş olarak geri gelmiştir. Bundan dolayı, 157 kişiden alınan cevaplar değerlemeye alınmıştır.
Tablo 3.1: Evren, Örneklem
KAMU KURUMU ÇALIŞAN
SAYISI GÖNDERİLEN ANKET SAYISI ANALİZ EDİLEBİLİR ANKET SAYISI Valilik 70 70 64 İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü 31 31 31 Tapu Sicil Müdürlüğü 19 19 18
İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü 33 33 33
Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü 11 11 11
İl Çevre ve Orman Müdürlüğü 25 --- ---
TOPLAM 189 164 157
3.5.2. Veri Toplama Yöntemi
Araştırma için gerekli veriler, yüz yüze (kişisel görüşme) anket yöntemiyle toplanmıştır. Yüz yüze anket yöntemi çok soru sorulmasına imkân vermesi, cevaplama oranının yüksek olması, uygulanması sırasında cevaplandırıcının anlayamadığı soruları sorarak daha doğru ve tutarlı bilgiler verilmesini sağlaması ve diğer yöntemlere göre daha esnek olması yönünden tercih edilmiştir.
Verilerin toplanmasında kullanılan anket formu üç bölümden oluşmaktadır. Anketin birinci bölümünde katılımcıların demografik özelliklerinin (cinsiyet, medeni durum, yaş, öğrenim durumu, unvan ve aynı kurumda çalışma süresi) belirlenmesine yönelik ifadelere, ikinci bölümde mobbing davranışlarına ve üçüncü bölümde de duygusal zekâ ile ilgili yargılara yer verilmiştir.
Çalışanların mobbing algılamalarını ölçmek için ise yabancı alan yazını incelendiğinde yapılan araştırmalarda sıklıkla kullanılan ölçme aracı Leymann’ın toplamda 45 farklı mobbing davranışından oluşan Psikolojik Şiddet Envanteri
(LIPT) kullanılmıştır. Bu envanterde yer alan maddeler; iletişime yönelik saldırılar, sosyal ilişkilere saldırılar, sosyal konuma saldırılar, mesleki ve özel yaşamın niteliğine yönelik saldırılar, sağlığa yönelik saldırılar şeklinde tanımlanan olumsuz davranışlardan oluşmaktadır ve envanterde yer alan maddeler, görülme sıklığına bağlı olarak puanlanmakta likert tipi ölçek biçiminde puanlanmaktadır (Leymann, 1990; Akt., Cowie ve ark., 2002). LIPT’in orijinal kaynağı Almancadır ancak Psikolojik Şiddet Envanteri oluşturulurken Osman Cem Önertoy'un çevirisi ile ( Davenport vd., 2003: 19) Sistem Yayıncılık'tan çıkan “Mobbing İşyerinde Duygusal Taciz” adlı kitaptan yararlanılmıştır.
Leymann’ın belirlediği 45 yargı olmasına rağmen çalışmada bazı yargılar birleştirilmiş bazıları ise çıkartılarak 42 yargı yer almıştır.
Leymann çalışmasında (Leymann, 1996: 168; Çakır, 2008: 45) tanımladığı 45 davranış biçiminden en az birine devam eden altı aylık sürede, en az haftada bir maruz kalmış çalışanların mobbing mağduru sayılabileceğini belirtmektedir. Salin (Tanoğlu, 2006: 79) ise kendi çalışmasında katılımcıların %24,1’inin haftalık olarak en az bir olumsuz davranışla karşılaştıklarını ortaya koymuştur. Bu nedenle 2. bölümün başında yapılan açıklamada katılımcının, yargıları görev yapmakta oldukları kurumda altı ay süreklilik gösterecek şekilde belirtilen davranışlara maruz kalma durumlarını düşünerek cevaplandırmaları istenmiştir.
Mobbing envanterinde sıklık derecesi olarak beş ölçüt belirlenmiştir: “evet, her gün”, “evet, haftada en az bir kere”, “evet, ayda bir kez”, “evet, yılda birkaç kez” ve “hayır, hiçbir zaman” biçimindedir.
LIPT kriterlerine göre ankette yer alan 42 sorudan sadece herhangi birine “evet, her gün”, “evet, haftada en az bir kere” şeklinde cevap vermiş olmak, mobbing davranışlarına maruz kalındığının beyanı olarak yeterli görülmüştür (Leymann, 1996: 168; Çakır, 2008: 45; Çöl, 2008: 116; Demirçivi, 2008: 49). Burada, ankette 42 sorunun tamamına anılan sıklıkta cevap verenle, sadece bir soruya anılan sıklıkta cevap veren bir tutulmuştur. Öte yandan anılan kıstaslar olmasa, anketi cevaplayan
bazılarına da “hayır, hiçbir zaman” cevabını verebilecektir. Böyle bir durumda da, kişinin mobbing davranışlarına maruz kalıp kalmadığının tespiti güçleşecektir. Bu nedenle LIPT kriterleri temel alınarak araştırma gerçekleştirilmiş ve yeni kriter üretme yolu seçilmemiştir.
Anket formunun üçüncü ve son bölümünü oluşturan Duygusal Zekâ Testi (Self-Report Emotional Intelligence Test-SREIT) Schutte vd. (1998) tarafından, Salovey ve Mayer (1990, 1997)’in duygusal zekâ modeli esas alınarak oluşturulmuştur. Ölçek, duygusal zekânın kendini rapor etme tekniğiyle ölçülebilmesi için kısa bir teste duyulan ihtiyaçtan dolayı geliştirilmiştir. Bu test, katılımcıdan, ölçekte yer alan 33 yargıya katılım düzeylerini belirterek cevaplamalarını istemektedir. Bu nedenle, laboratuvar ortamı gerektirmeyen, sadece kâgıt ve kalem ile gerçekleştirilebilen, fazla zaman almayan (10-15 dk) testtir. SREIT (Self-Report Emotional Intelligence Test)’in telif hakkı olmayıp, yazarları tarafından akademik çalısmalarda kullanılmasına müsaade edilmiştir (Şahin, 2006: 107).
Katılımcıların yargılara katılım düzeylerini belirlemek amacıyla Mobbing envanterinde; sıklık düzeyleri “Evet, Her Gün = 1”, “Evet, Haftada En Az Bir Kere = 2”, “Evet, Ayda Bir Kez = 3”, “Evet, Yılda Birkaç Kez = 4” ve “Hayır, Hiçbir Zaman = 5” şeklinde;
Duygusal Zekâ envanterinde ise “Kesinlikle Katılmıyorum = 1”, “Katılmıyorum = 2”, “Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum = 3”, “Katılıyorum = 4”, “Kesinlikle Katılıyorum = 5” şeklinde olmak üzere 5’li Likert ölçeği kullanılmıştır.