6. BULGULAR
6.6 ARAŞTIRMANIN DEĞİŞKENLERİ ARASINDAKİ KORELASYONLAR 128
Kişilik özellikleri bağımsız değişkeni, empatik özellikler bağımlı değişkeni ile duygusal emek ve tükenmişlik aracı değişkenleri arasındaki ikili ilişkileri alt boyutlarıyla da analiz edebilmek amacıyla Pearson korelasyon katsayıları hesaplanmıştır (Tablo 44). Kişilik özellikleri değişkenine ilişkin genel toplama yer verilmiş ve analiz
Tükenmişlik ve
Alt Boyutları Hizmet Yılları n ( Ort ± Ss ) p1 p2
Duygusal Tükenme 3-101 132 27,2±7,5 <0,001 1v2<0,001 1v3<0,001 2v3=0,002 11-202 180 24,1±7,3 21 ve üzeri3 103 21,0±6,2 Duyarsızlaşma 3-101 132 11,0±3,7 <0,001 1v2<0,001 1v3<0,001 2v3=0,001 11-202 180 9,3±3,2 21 ve üzeri3 103 8,1±3,0 Kişisel Başarı Hissi Azalması 3-101 132 20,3±5,5 <0,001 1v2<0,001 1v3<0,001 11-202 180 17,1±4,4 21 ve üzeri3 103 15,7±5,11 Tükenmişlik Genel 3-101 132 58,5±14,4 <0,001 1v2<0,001 1v3<0,001 2v3=0,001 11-202 180 50,6±12,5 21 ve üzeri3 103 44,9±11,7
yapılmış olmasına rağmen tam olarak bir anlam ifade etmediği, ancak alt boyutlarının kendi başlarına bir değişken olduğu değerlendirildiğinden incelemelerde alt boyutlarıyla ele alınacaktır. Kişilik özellikleri değişkeni alt boyutlarının kendi aralarındaki korelasyonlarına bakıldığında tamamında anlamlı ilişkilerin olduğu görülmektedir. En yüksek ilişkinin nörotiklik ile uyumluluk (r=-0,72; p<0,01) arasında negatif yönlü, iyi düzeyde; en düşük ilişkinin ise dışa dönüklük ile öz disiplin (r=0,47; p<0,01) arasında pozitif yönlü, zayıf-orta düzeyde, istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi bulunmuştur.
Kişilik özellikleri değişkeninden nörotiklik alt boyutunun diğer değişken ve alt boyutlarıyla olan anlamlı ilişkilerine bakıldığında en yüksek ilişkinin genel tükenmişlik (r=0,66; p<0,01) ile pozitif yönlü, orta-iyi düzeyde, istatistiksel olarak anlamlı; en düşük ilişkinin ise duygusal emeğin alt boyutu olan derinden rol yapma (r=-0,26; p<0,01) ile negatif yönlü, zayıf-orta düzeyde, istatistiksel olarak anlamlı olduğu bulunmuştur. Ayrıca nörotikliğin empati ve alt boyutlarıyla negatif yönde, tükenmişlik ve alt boyutlarıyla pozitif yönde istatistiksel anlamlı ilişkisi vardır. Duygusal emeğin ise yüzeysel rol yapma ile pozitif, derinden rol yapma ve doğal duygular alt boyutlarıyla ise negatif yönde, istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi bulunmuştur.
Dışa dönüklük olarak ifade edilen kişilik özellikleri alt boyutunun diğer değişken ve alt boyutlarıyla olan anlamlı ilişkilerine
bakıldığında en yüksek ilişkinin tükenmişliğin alt boyutu olan kişisel başarı hissinin azalması (r=-0,51; p<0,01) ile negatif yönlü, orta-iyi düzeyde, istatistiksel anlamlı; en düşük ilişkinin ise duygusal emeğin alt boyutu olan derinden rol yapma (r=0,20; p<0,01) ile pozitif yönlü, zayıf düzeyde, istatistiksel anlamlı olduğu görülmektedir. Ayrıca dışa dönüklüğün empati ve alt boyutlarıyla pozitif yönde, tükenmişlik ve alt boyutlarıyla negatif yönde istatistiksel anlamlı ilişkisi vardır. Duygusal emekten yüzeysel rol yapma boyutu ile negatif, derinden rol yapma ve doğal duygular alt boyutlarıyla ise pozitif yönde, istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi bulunmuştur.
Diğer kişilik özellikleri alt boyutu olan gelişime açıklığın diğer değişken ve alt boyutlarla olan anlamlı ilişkilerine bakıldığında en yüksek ilişkinin tükenmişliğin alt boyutu olan kişisel başarı hissinin azalması (r=-0,59; p<0,01) ile negatif yönlü orta-iyi düzeyde; en düşük ilişkinin ise genel duygusal emek (r=0,11; p<0,05) ile pozitif yönlü zayıf düzeyde olduğu görülmektedir. Ayrıca gelişime açıklığın empati ve alt boyutlarıyla pozitif yönde, tükenmişlik ve alt boyutlarıyla negatif yönde anlamlı ilişkisi vardır. Duygusal emek ve alt boyutlarından ise yüzeysel rol yapma ile negatif, diğerleriyle pozitif yönde, istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi bulunmuştur.
Uyumluluk alt boyutunun diğer değişken ve alt boyutlarla olan anlamlı ilişkilerine bakıldığında en yüksek ilişkinin genel tükenmişlik ile (r=-0,61; p<0,01) negatif yönlü orta-iyi düzeyde; en düşük ilişkinin ise duygusal emeğin alt boyutu olan derinden rol yapma (r=0,30;
p<0,01) ile pozitif yönlü zayıf düzeyde olduğu görülmektedir. Ayrıca uyumluluğun empati ve alt boyutlarıyla pozitif yönde, tükenmişlik ve alt boyutlarıyla negatif yönde anlamlı ilişkisi vardır. Duygusal emek ve alt boyutlarından ise yüzeysel rol yapma ile negatif, derinden rol yapma ve doğal duygular alt boyutlarıyla ise pozitif yönlü, istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi bulunmuştur.
Öz disiplin alt boyutunun diğer değişken ve alt boyutlarla olan anlamlı ilişkilerine bakıldığında en yüksek ilişkinin tükenmişliğin alt boyutu olan kişisel başarı hissinin azalması (r=-0,60; p<0,01) ile negatif yönlü orta-iyi düzeyde; en düşük ilişkinin ise duygusal emeğin alt boyutu olan derinden rol yapma (r=0,25; p<0,01) ile pozitif yönlü zayıf düzeyde olduğu görülmektedir. Duygusal emek ve alt boyutlarından ise yüzeysel rol yapma ile negatif, derinden rol yapma ve doğal duygular alt boyutlarıyla ise pozitif yönlü, zayıf, istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi bulunmuştur.
Empatik özellikler değişkeni ve alt boyutlarının arasındaki ilişkiye bakıldığında tamamında anlamlı ve pozitif yönde ilişkiler mevcuttur. En yüksek ilişkinin genel empati ile yerine koyma alt boyutu (r=0,91; p<0,01) arasında pozitif yönlü çok iyi düzeyde, en düşük ilişkinin ise yerine koyma ile duygusal yaklaşım (r=0,65; p<0,01) arasında pozitif yönlü orta-iyi düzeyde olduğu görülmektedir.
Genel empati düzeyinin diğer değişken ve alt boyutlarla olan anlamlı ilişkilerine bakıldığında en yüksek ilişkinin tükenmişliğin alt boyutu olan
kişisel başarı hissinin azalması (r=-0,58; p<0,01) ile negatif yönlü orta-iyi düzeyde; en düşük ilişkinin ise genel duygusal emek (r=0,17; p<0,01) ile pozitif yönlü zayıf düzeyde olduğu bulunmuştur.
Empatik özellikler değişkeninden yerine koyma alt boyutunun diğer faktörlerle olan korelasyonları incelendiğinde en yüksek ilişkinin tükenmişliğin alt boyutu olan kişisel başarı hissinin azalması (r=-0,54; p<0,01) ile negatif yönlü, orta-iyi düzeyde, istatistiksel anlamlı; en düşük ilişkinin ise genel duygusal emek düzeyi (r=0,17; p<0,01) ile pozitif yönlü, zayıf düzeyde, istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir.
Diğer empatik özellik alt boyutu olan duygusal yaklaşımın diğer faktörlerle olan ilişkilerine bakıldığında en yüksek ilişkinin tükenmişliğin alt boyutu olan kişisel başarı hissinin azalması (r=-0,51; p<0,01) ile negatif yönlü, orta-iyi düzeyde, istatistiksel anlamlı; en düşük ilişkinin ise genel duygusal emek düzeyi (r=0,13; p<0,01) ile pozitif yönlü, zayıf düzeyde, istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir.
Genel empati düzeyi ve alt boyutlarının, tükenmişlik ve alt boyutlarıyla negatif yönde istatistiksel anlamlı ilişkisi vardır. Duygusal emekten yüzeysel rol yapma ile negatif; genel duygusal emek düzeyi, derinden rol yapma ve doğal duygular alt boyutlarıyla pozitif yönde istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi vardır.
Tükenmişlik aracı değişkeni ve alt boyutları arasındaki korelasyonlar incelendiğinde tamamında pozitif yönde, istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler mevcuttur. En yüksek ilişkinin genel tükenmişlik ile duygusal tükenme (r=0,90; p<0,01) arasında çok iyi düzeyde, en düşük ilişkinin ise duygusal tükenme ile kişisel başarı hissinin azalması (r=0,48; p<0,01) arasında orta-iyi düzeyde olduğu görülmektedir.
Tükenmişlik değişkeninin duygusal emek ve alt boyutlarıyla olan ilişkilerine bakıldığında; tükenmişliğin tüm faktörleri ile duygusal emeğin doğal duygular ve derinden rol yapma boyutları arasında negatif, yüzeysel rol yapma boyutunda ise pozitif yönde istatistiksel anlamlı ilişkiler mevcuttur. Genel duygusal emek düzeyi ile genel tükenmişlik (r=0,08; p>0,01) ve kişisel başarı hissi azalması (r=0,55; p>0,01) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Duygusal emek aracı değişkeni ve alt boyutları arasındaki ilişkiler incelendiğinde; tamamında pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler mevcuttur. En yüksek ilişkinin genel duygusal emek düzeyi ile derinden rol yapma (r=0,75; p<0,01) arasında iyi düzeyde; en düşük ilişkinin ise genel duygusal emek düzeyi ile doğal duygular boyutu (r=0,11; p<0,05) arasında zayıf düzeyde olduğu bulunmuştur.
Tablo 44. Değişkenler ve Alt Boyutlar Arası Korelasyonlar
K_NÖR K_DIŞD K_GLŞ K_UY K_ÖZD E_GNL E_YK E_DY T_GNL D_TÜK DUY KBHA DE_GNL YÜZ DER DOĞ
Kişilik Nörotiklik K_NÖR 1 Dışa Dönük K_DIŞD -0,478** 1 Gelişime Açık K_GLŞ -0,562** 0,637** 1 Uyumluluk K_UY -0,723** 0,488** 0,571** 1 Öz Disiplin K_ÖZD -0,503** 0,468** 0,538** 0,635** 1
Empati Genel E_GNL -0,469** 0,396** 0,535** 0,576** 0,470** 1 Yerine Koyma E_ YK -0,428** 0,359** 0,510** 0,545** 0,461** 0,911** 1 Duygusal Yaklaşım E_ DY -0,426** 0,362** 0,463** 0,504** 0,393** 0,909** 0,657** 1 Tükenmişlik Genel T_GNL 0,662** -0,467** -0,569** -0,614** -0,542** -0,554** -0,497** -0,512** 1 Duy_Tükenme D_TÜK 0,558** -0,346** -0,435** -0,478** -0,381** -0,389** -0,342** -0,366** 0,899** 1 Duyarsızlaşma DUY 0,562** -0,366** -0,455** -0,540** -0,455** -0,508** -0,437** -0,487** 0,874** 0,718** 1 KBHA KBHA 0,592** -0,507** -0,592** -0,593** -0,596** -0,581** -0,542** -0,516** 0,796** 0,488** 0,635** 1
Duygu.Emek Genel DE_GNL -0,031 0,077 0,112* 0,082 0,054 0,169** 0,173** 0,134** 0,082 0,136** 0,119* -0,055 1
Yüzeysel Rol YÜZ 0,385** -0,259** -0,304** -0,401** -0,350** -0,254** -0,219** -0,243** 0,508** 0,464** 0,477** 0,372** 0,675** 1
Derinden Rol DER -0,256** 0,200** 0,275** 0,307** 0,215** 0,304** 0,293** 0,261** -0,203** -0,148** -0,128** -0,245** 0,748** 0,116* 1
Doğal Duygu DOĞ -0,512** 0,457** 0,529** 0,609** 0,566** 0,532** 0,487** 0,482** -0,552** -0,396** -0,502** -0,569** 0,112* -0,487** 0,228** 1
6.7 YAPISAL EŞİTLİK MODELİ VE YOL ANALİZİ
Araştırmamız kapsamındaki değişkenlerin aralarındaki ilişkileri net bir şekilde ortaya koyabilmek; kişilik özelliklerinin empatik özellikler ile olan ilişkisinde duygusal emek ve tükenmişliğin aracılık rolünün olup olmadığını tespit edebilmek için bir model oluşturulmuş ve yapısal eşitlik modelinden yararlanılmıştır. Ayrıca modeldeki değişkenler arası ilişkilerin çalışıp çalışmadığını belirleyebilmek için yol analizi yapılmıştır. Detaylandırılmış yapısal eşitlik modeline bakıldığında kişilik özellikleri alt boyutlarının bağımsız, empatik özelliklerin bağımlı, duygusal emek ve tükenmişliğin alt boyutlarıyla örtük değişken olduğu görülmektedir. Kişilik özelliklerinin diğer değişkenler üzerinde, duygusal emeğin tükenmişlik ve empatik özellikler üzerinde, tükenmişliğin empatik özellikler üzerinde anlamlı etkisi modellenmiştir.
TÜK: Tükenmişlik, DUY-E: Duygusal Emek Şekil 15. Yapısal Eşitlik Modeli
Tasarlanan modelin analizi sonucunda uyum iyiliği değerleri istenilen sınırlar içinde olmadığından, iyileştirme (modifikasyon) indeksleri dikkate alınarak gerekli düzeltmeler ve alt boyutları ilişkilendirerek birleştirmeler, genel anlamda iyileştirmeler yapılmıştır.
Şekil 16. İyileştirmeler Sonrası Oluşan Yapısal Eşitlik Modeli
Modifikasyon indeksleri doğrultusunda yapılan iyileştirmeler sonrası modelin uyum değer sonuçları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Model sonuçlarının genel olarak iyi uyum gösterdiği görülmektedir. Tablo 45. Yapısal Eşitlik Modeli Uyum İyiliği Sonuçları
Ölçek Δx² sd Δx²/sd RMSEA CFI GFI AGFI
Model 103,504* 29 3,569 0,079 0,972 0,960 0,893
*p<0.05. RMSEA= Root Mean Square Error of Approximation; CFI= Comparative Fit Index; GFI= Goodness of Fit Index; AGFI= Adjusted of Goodness Fit Index, sd= Serbestlik Derecesi
İyileştirmelerin ardından yapılan analiz sonucunda, değişkenler arası değerler aşağıdaki tabloda sunulmuştur (Tablo 46).
Tablo 46. Modifikasyon İndekslerine Göre Yapılan Düzeltmeler Sonrası Yapısal Eşitlik Modeli Regresyon Ağırlıkları
Test Edilen Yol Tahmin Standar
t Hata Kritik Oran
Standardize Edilmiş Tahmin (β) P
Duygusal Emek<--- Nörotiklik 0,069 0,033 2,109 0,129 0,035
Duygusal Emek <--- Dışadönük -0,038 0,029 -1,313 -0,071 0,189
Duygusal Emek <---Gelişime Açıklık -0,087 0,029 -3,016 -0,181 0,003
Duygusal Emek <--- Uyumluluk -0,211 0,041 -5,179 -0,371 <0,001
Duygusal Emek <--- Özdisiplin -0,171 0,040 -4,239 -0,243 <0,001
Tükenmişlik <--- Nörotiklik 0,249 0,049 5,054 0,291 <0,001
Tükenmişlik <--- Dışadönük -0,037 0,041 -0,904 -0,043 0,366
Tükenmişlik <---Gelişime Açıklık -0,101 0,042 -2,378 -0,132 0,017
Tükenmişlik <--- Uyumluluk 0,042 0,064 0,656 0,046 0,512
Tükenmişlik <--- Özdisiplin -0,149 0,062 -2,415 -0,133 0,016
Tükenmişlik <--- Duygusal Emek 0,756 0,179 4,235 0,475 <0,001
Yüzeysel Rol <--- Duygusal Emek 1,000 0,563
Derinden Rol <--- Duygusal Emek -0,435 0,086 -5,071 -0,335 <0,001
Doğal Duygu<--- Duygusal Emek -0,669 0,061 -10,920 -0,813 <0,001
Duygusal Tükenme <--- Tükenmişlik 1,000 0,664
Duyarsızlaşma <--- Tükenmişlik 0,522 0,032 16,477 0,743 <0,001
Kişisel Başarı Az. <-- Tükenmişlik 0,901 0,070 12,870 0,855 <0,001
Empati <--- Nörotiklik 0,386 0,155 2,498 0,167 0,012
Empati <--- Dışadönük -0,111 0,115 -0,964 -0,048 0,335
Empati <--- Gelişime Açıklık 0,313 0,119 2,623 0,152 0,009
Empati <--- Uyumluluk 0,572 0,175 3,266 0,233 <0,001
Empati <--- Özdisiplin -0,183 0,170 -1,076 -0,060 0,282
Empati <--- Tükenmişlik -1,244 0,364 -3,419 -0,459 <0,001
Empati <--- Duygusal Emek -0,662 0,549 -1,207 -0,153 0,228
Değişkenler arasındaki regresyon ağırlıkları model üzerinde aşağıdaki şekilde gösterilmektedir.
Şekil 17. Modifikasyon İndekslerine Göre Yapılan Düzeltmeler Sonrası Yapısal Eşitlik Modeli Regresyon Ağırlıkları
Tablo 46 ve Şekil 17’de görüldüğü üzere kişiliğin, duygusal emek üzerinde dışa dönüklük kişilik boyutu hariç anlamlı etkisi vardır. Buna göre nörotiklik aynı yönlü (β=0,129, p=0,035), gelişime açıklık (β=-0,181, p=0,003), uyumluluk (β=-0,371, p<0,001), öz disiplin boyutları (β=-0,243, p<0,001) ise ters yönlü olarak duygusal emeği etkilemektedir. Yine kişilik boyutlarından nörotikliğin aynı yönde (β=0,291, p<0,001), gelişime açıklığın (β=-0,132, p=0,017) ve öz
disiplin boyutunun (β=-0,133, p=0,016) ters yönde, tükenmişliği anlamlı olarak yordadıkları görülmektedir.
Genel anlamda duygusal emeğin, yüzeysel rol yapma, derinden rol yapma (β=-0,335, p<0,001) ve doğal duygular (β=-0,813, p<0,001) alt boyutlarını yordadığı bulunmuştur. Duygusal emeğin, tükenmişliği (β=0,475, p<0,001) aynı yönde anlamlı olarak yordadığı sonucuna varılmıştır. Genel tükenmişliğin ise duyarsızlaşma (β=0,743, p<0,001) ve kişisel başarı hissinin azalması (β=-0,855, p<0,001) alt boyutlarını yordadığı görüşmüştür. Ayrıca tükenmişlik, empatiyi (β=-0,459, p<0,001) ters yönde anlamlı olarak etkilemektedir.
Ayrıca kişilik boyutlarından nörotiklik (β=0,167, p=0,012), gelişime açıklık (β=0,152, p=0,009) ve uyumluluk (β=0,233, p=0,001) empati üzerinde aynı yönde anlamlı etkide bulunmaktadır.
Modelde yer alan alt boyutlar arasındaki korelasyonlar aşağıdaki Tablo 47’de gösterilmiştir. Görüldüğü üzere alt boyutlar arasında anlamlı ilişkiler vardır.
Tablo 47. Modeldeki Alt Boyutlar Arası Korelasyonlar
Test Edilen Yol Tahmin Standart Hata Kritik Oran Standardize Edilmiş Tahmin (β) P Nörotiklik <---> Dışadönüklük -16,141 1,841 -8,768 -0,478 <0,001 Dışadönük lük<--->Gelişime Açıklık 24,146 2,209 10,933 0,637 <0,001
Gelişime Açıklık <-->Uyumluluk 20,349 2,018 10,083 0,571 <0,001
Uyumluluk <---> Özdisiplin 15,418 1,414 10,906 0,635 <0,001
Nörotiklik <---> Gelişime Açıklık -21,238 2,130 -9,972 -0,562 <0,001
Nörotiklik <---> Uyumluluk -22,990 1,929 -11,919 -0,723 <0,001
Nörotiklik <---> Özdisiplin -12,934 1,415 -9,142 -0,503 <0,001
Dışadönük <---> Uyumluluk 15,587 1,746 8,930 0,488 <0,001
Dışadönük <---> Özdisiplin 12,065 1,400 8,618 0,468 <0,001
Gelişime Açıklık <--->Özdisiplin 15,519 1,609 9,642 0,538 <0,001
Duygusal Tükenme<--->
Duyarsızlaşma 5,827 0,966 6,029 0,448 <0,001
Duygusal Tükenme<---> Kişisel
Başarı Az. -3,124 0,979 -3,192 -0,206 0,001
Yüzeysel Rol <->Derinden Rol 6,815 0,957 7,119 0,391 <0,001
*p<0,001
Yol analizinde her bağımlı değişken her bir bağımsız değişken üzerinden analiz edilmekte yani birden çok regresyon analizi aynı anda yapılabilmektedir. Bu kapsamda, yapısal eşitlik modeli ile yol analizi bağımsız ve bağımlı değişkenler arasındaki etkileri toplam, direkt ve dolaylı etkiler olmak üzere üç grup halinde sunabilmektedir. Bir değişkenin diğer değişkeni dolaylı olarak etkilemesi ancak başka değişken ve değişkenler üzerinden mümkündür. Bu durum değişkenlerin arasında yer alan değişken veya değişkenlerin aracılık
Tablo 48’de değişkenler üzerindeki toplam, doğrudan ve dolaylı etkiler verilmiştir.
Tablo 48. Değişkenler Üzerindeki Toplam, Doğrudan ve Dolaylı Etkiler
Duygusal Emek Tükenmişlik Empatik Özellikler
Toplam Doğrudan Dolaylı Toplam Doğrudan Dolaylı Toplam Doğrudan Dolaylı
Nörotiklik 0,129 0,129 - 0,352 0,291 0,061 -0,015 0,167 -0,181 Dışa dönüklük -0,071 -0,071 - -0,077 -0,043 -0,034 -0,002 -0,048 0,046 Gelişime Açıklık -0,181 -0,181 - -0,218 -0,132 -0,086 0,279 0,152 0,128 Uyumluluk -0,371 -0,371 - -0,130 0,046 -0,176 0,350 0,233 0,116 Öz Disiplin -0,243 -0,243 - -0,248 -0,133 -0,115 0,091 -0,060 0,151 Duygusal Emek - - - 0,475 0,475 - -0,371 -0,153 -0,218 Tükenmişlik - - - - - - -0,459 -0,459 -
Tabloya bakıldığında duygusal emeğin; nörotiklik, dışa dönüklük, gelişime açıklık, uyumluluk ve öz disiplin boyutu yani kişilik boyutlarının tamamının doğrudan etkisi altında olduğu bulunmuştur. Tükenmişlik; nörotiklik, dışa dönüklük, gelişime açıklık, uyumluluk ve öz disiplin boyutlarının doğrudan etkisi altındayken ayrıca nörotiklik, dışa dönüklük, gelişime açıklık, uyumluluk ve öz disiplin boyutlarının dolaylı etkilerinin de altındadır. Yani kişilik boyutları tükenmişliği hem doğrudan hem de dolaylı olarak etkilemektedir. Duygusal emek değişkeni de tükenmişliği doğrudan etkilemektedir. Empatik özellikler; nörotiklik, dışa dönüklük, gelişime açıklık, uyumluluk ve öz disiplin boyutlarının doğrudan ve dolaylı etkisi
altındadır. Ayrıca kişilik özellikleri ile empatik özellikler arasında duygusal emeğin doğrudan ve dolaylı, tükenmişliğin ise doğrudan etkisi bulunmaktadır. Yani hekimlerin kişilik özellikleri ile empatik özellikler arasındaki ilişkide duygusal emek ve tükenmişlik değişkenlerinin aracılık rolünün olduğu bulunmuştur.